Morgunblaðið - 06.03.2006, Qupperneq 40

40 MÁNUDAGUR 6. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FÖRUM TIL FJALLA
Í VINNUFERÐ OG STEFNUMÓTUN
BORGARLEIKHÚSIÐ LOKAÐ
ÞRIÐJUDAGINN 7. MARS
hægt er að kaupa miða á leiksýningar á
vefsíðunni www.borgarleikhus.is
sem er alltaf opin
Miðasala í síma 4 600 200 / www.leikfelag.is
Miðasalan opin virka
daga kl. 13-17 og frá
kl. 15 á laugardögum.
Miðasala opin allan
sólarhringinn á netinu.
Maríubjallan - sýnt í Rýminu
Fim. 9. mars kl. 20 Laus sæti
Fös. 10. mars kl. 19 9.kortas - Örfá sæti laus
Lau. 11. mars kl. 19 Örfá sæti laus
Lau. 11. mars kl. 22 AUKASÝNING
Fös. 17. mars kl. 19 UPPSELT
Fös. 18. mars kl. 19 Laus sæti - Síðasta sýning!
Litla hryllingsbúðin - Frums. 24. mars.
Frábært forsölutilboð: Geisladiskur fylgir með í forsölu.
Miðarnir rjúka út – fyrstir koma – fyrstir fá

 
  
  
   

   
 
 
     
  

    ! " 

  

  






#       $
 

   

     
 

%&'() * +
,,,
  
 -
      

 

    



 



  


  
! 
 " 

  #
    ! " # $% "  $    ! " %& !'
$ !&()*" &+ %
, $(- 
 .  ./ 0
. /$$ .  1( /
/('$% (
HVENÆR hættir listin að vera
list og verður bara að innantómri
flugeldasýningu? Og hvað er eig-
inlega list?
Þessu er vandsvarað og ég ætla
ekki einu sinni að reyna að ansa
síðari spurningunni í svo stuttri
grein. En mér fannst ég fá svar
við þeirri fyrri á tónleikum Rík-
harðs H. Friðrikssonar í Salnum í
Kópavogi á laugardaginn var. Þar
voru á dagskránni tvö rafverk
sem hétu Brons og Líðan III. Í
þeim báðum hafði tónskáldið unn-
ið með hljóð sem upphaflega voru
náttúruleg, úr ásláttarhljóðfærum
úr bronsi annarsvegar og úr
barka konu nokkurrar hinsvegar.
Hljóðin voru oft hin kostuleg-
ustu. Líðan III, er byggðist að
einhverju leyti á hlátrasköllum,
hljómaði um tíma eins og hænsna-
bú og ég get svarið fyrir að ég
heyrði í eimreið í hinni tónsmíð-
inni. Greinilegt er að Ríkharður
er afburðamaður á tölvu; úr-
vinnsla hljóðanna var fagmannleg
og snjöll.
Gallinn var sá að ámóta hljóð
hafa öll heyrst áður og hvað mig
persónulega varðar eru þau löngu
hætt að vera spennandi. Hvað þá
fyndin.
Ríkharður virðist ekki hafa haft
nein önnur listræn markmið að
leiðarljósi en að raða hljóðunum
upp á sem snyrtilegastan hátt. Og
þar sem fátt ef nokkuð í tónlist-
inni kom á óvart eða var á ein-
hvern hátt fallegt, var útkoman í
rauninni ekkert merkilegri en
sístu píanóverkin eftir Franz
Liszt, sem höfðu þann eina til-
gang að vekja aðdáun á tækni-
legum yfirburðum flytjandans.
Eini munurinn var að hljóðin í
verkum Liszts eru lifandi, en
tölvuhljóð Ríkharðs niðursoðin og
gerilsneydd. Óneitanlega var
þetta bara innantóm flugeldasýn-
ing.
Tvær aðrar tónsmíðar voru
fluttar á tónleikunum. Önnur
þeirra hét einfaldlega 04.03.06 og
var spuni þeirra Ríkharðs og Úlf-
ars Haraldssonar á rafgítar og
rafbassa. Spuninn var langbesta
atriði dagskrárinnar; framandi,
jafnvel annarsheimslegur og sam-
svaraði sér ágætlega. Spunar eiga
það stundum til að verða dálítið
endurtekningarsamir, en það var
ekki uppi á teningnum hér.
Hitt verkið, Fletir fyrir gagn-
virka tölvu og rafmandólín sem
Ríkharður spilaði á, var einnig
spuni en ekki nándar nærri eins
grípandi og sá fyrrnefndi. Tölvu-
hljóðin voru aðallega einhverskon-
ar bjöguð endurómun mandólíns-
ins og þar sem hljóðfæraleikurinn
samanstóð fyrst og fremst af
löngum tónum er virtust ekki hafa
neinn annan tilgang en að fram-
kalla bergmál úr tölvunni, var út-
koman býsna þreytandi áheyrnar.
Tilgangslaus tölvuhljóð
TÓNLIST
Salurinn í Kópavogi
Raftónleikar
Ríkharður H. Friðriksson: Brons,
04.03.06 (ásamt Úlfari Haraldssyni),
Líðan III og Fletir. Laugardagur 4.
mars.
Jónas Sen
ÍTARLEGIR kynningarkaflar og
textaskýringar gera þessa bók
mun hnýsilegri og meira upplýs-
andi en títt er um bækur sem
innihalda forn spakmæli. Með út-
skýringunum verður upprunalegt
samhengi spakmælanna ljóst, en
um leið sést hversu óháð þau eru
tíma og stað og hve sannleikurinn
sem í þeim er fólginn er algildur.
Í inngangi Ragnars kemur með-
al annars fram að Konfúsíus var
uppi á sjöttu öld fyrir Krist, og
þótt hann yrði ekki sérlega vel
þekktur í lifanda lífi fyrir speki
sína varð hún síðar að undirstöðu
kínversks þjóðskipulags. „Hart
nær þriðjungur mannkynsins er
enn undir áhrifavaldi kenninga
hans og leiðbeininga 25 öldum eft-
ir að hann tók að sér kennslu efni-
legra ungmenna. Svo mikil eru
áhrif Konfúsíusar á viðhorf og
hegðunarreglur Kínverja, Japana,
Kóreumanna og stórs hluta íbúa
Suðaustur-Asíu að þeim má líkja
við áhrif Jesú Kristis í hinum
vestræna menningarheimi eða
Múhameðs í íslömskum ríkjum“
(bls. 9).
En hvert er inntakið í þessum
gríðarlega áhrifamiklu kenn-
ingum? Konfúsíus lagði mikla
áherslu á að leiðin til farsældar í
lífinu sé að maður átti sig á stöðu
sinni og hlutverki innan sam-
félagsins, læri til þeirra verka sem
tilheyra hlutverkinu og leysi þau
vel af hendi. Með öðrum orðum:
Maður á að vera það sem maður
er, og hvorki seilast út fyrir hlut-
skipti sitt né bregðast þeim skyld-
um sem því fylgja. Ef allir sinna
verkum sínum vel gengur sam-
félagið vel, og það er hið eiginlega
markmið.
Líklega myndi Konfúsíus því
kallast íhald ef hann væri mátaður
inn í pólitískt mynstur nútímans.
Það er að segja, hann er íhald sem
miðar að félagslegum stöðugleika
og öryggi. Í samræmi við þetta er
áhersla hans á siði og venjur,
formfestu, fágun og kurteisi. Það
dugar því lítt að lesa Konfúsíus í
leit að hvatningu til byltingar. Að
vísu væri hann eindregið þeirrar
skoðunar að steypa ætti af stóli
valdamönnum sem ekki gegni
valdsmannsstöðunni – keisaraemb-
ættinu eða einhverju öðru – eins
og ber að gegna því (og Konfúsíus
gefur nokkrar góðar ábendingar
um hvernig beri að gegna slíkum
stöðum), en slík bylting er í raun
gerð til að vernda sjálfa sam-
félagsskipanina og koma í veg fyr-
ir að spilltir valdamenn spilli
henni.
Páll Skúlason segir í formála að
þessari útgáfu að hann sé sann-
færður um „að margt færi betur í
þjóðfélagi okkar ef við tileink-
uðum okkur lærdóm Konfúsíusar“
(bls. 14). Það er forvitnilegt að
hafa þessi fullyrðingu í huga við
lestur bókarinnar og velta því fyr-
ir sér hvort og hvernig spakmælin
geti átt erindi við íslenskt sam-
félag á 21. öld.
Þannig getur manni til dæmis
dottið í hug að margítrekuð
áhersla Konfúsíusar á að verk séu
mikilvægari en orð sé áminning
sem hafi kannski sjaldan átt meira
erindi hingað en nú. Konfúsíus tel-
ur að menn eigi ekki að segja
neitt nema þeir geti staðið við
það, og honum er „í nöp við
mælskumenn“ (bls. 163). Þarna
minnir hann á forngrísku heim-
spekingana Sókrates og Plató,
sem uppi voru á svipuðum tíma,
og afstöðu þeirra til mælskulista-
manna, svonefndra sófista. Þessu
skyld eru svo tilmæli Konfúsíusar
nokkru síðar: „Óttist ekki að fólk
þekki ekki til ykkar; óttist heldur
að ykkur skorti hæfileika“ (bls.
201). Þessi orð eru líklega til
marks um að frægðardraumar hafi
alltaf blundað með mönnum, en
þau eru einkar viðeigandi nú á
tímum, eftir tilkomu sjónvarps.
Þrátt fyrir að Konfúsíus tali um
mikilvægi þess að virða siði og
venjur og finna í þeim leiðsögn um
breytni, og segist einlægur í að-
dáun sinni á fornöld er ekki endi-
lega þar með sagt að hann sé al-
farið á móti nýjungum: „Sá sem
uppgötvar nýja visku með því að
endurskoða hið gamla er efni í
kennara“ (bls. 71). Nýjungar þurfa
að eiga sér rætur í hinu gamla til
þess að umskiptin geti orðið
hnökralaus framvinda en ekki eins
og stjórnlaus jarðskjálfti sem get-
ur haft ófyrirséðar afleiðingar.
En þótt maður leiti til fornra
gilda og siða um leiðsögn er ekki
þar með sagt að maður sé aft-
urhald og vilji í blindni viðhalda
ríkjandi ástandi. Maður verður að
hugsa sjálfur og læra – með öðr-
um orðum, vera gagnrýninn í
hugsun, en þó samt ekki svo mjög
að maður geti ekki lært neitt: „Sá
sem lærir án þess að hugsa sjálfur
verður auðveldlega blekktur og sá
sem veltir málunum fyrir sér án
þess að læra verður óöruggur með
sig“ (bls. 73).
„… óttist heldur að ykkur skorti hæfileika“
BÆKUR
Lífsspeki
Speki Konfúsíusar
Ragnar Baldursson þýddi og ritaði inn-
gang og skýringar.
Útgefandi: Pjaxi ehf., 2006 (2. útgáfa).
Kristján G. Arngrímsson
Juilliard
fær sjald-
gæf handrit
UPPRUNALEG nótnahandrit eftir
Bach, Mozart og Brahms eru hluti
af nótnasafni að 139 tónverkum
sem Juilliard-tónlistarskólinn í
New York fékk nýverið gefins.
Gefandi safnsins er Bruce Kovn-
er, sem situr í stjórn skólans og
hefur í meira en áratug safnað
nótnahandritum. Verkin verða að-
gengileg í lestrarherbergi skólans
frá og með september 2009.
Meðal merkustu verkanna í safn-
inu eru vinnuhandrit að einu óperu
Beethovens, Fidelio, og Ungversk
rapsódía nr. 9 eftir Liszt. Í safninu
eru einnig handrit að óperunni
Dido og Aeneas eftir Purchell sem
og nótur eftir Schnittke, Schubert,
Schumann, Wagner, Mahler og
Stravinsky, oftar en ekki með
punktum og hugmyndum eftir höf-
undana skrifuðum inn.
Rektor skólans, Joseph Polisi,
sagði gjöfina í eðli sínu ómet-
anlega. „Að hafa þessi handrit að-
gengileg mun færa fræðimönnum
og tónlistarfólki, við skólann sem
annars staðar, áður óþekkta mögu-
leika um margra ára skeið,“ sagði
hann.