Morgunblaðið - 17.07.2006, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 17. JÚLÍ 2006 19
UMRÆÐAN
Fyrir heimili, sumarhús, fyrirtæki o.fl.
MIKLAR deilur hafa komið upp á
milli stjórnenda Landspítala og
lækna. Deilan snýst í raun um grund-
vallaratriði í rekstri heilbrigðisþjón-
ustu í nútímaþjóðfélagi. Vegna mikils
kostnaðar við rekstur
sólarhringsþjónustu
hafa allar vestrænar
þjóðir reynt að stytta
bráða sjúkrahúslegu og
þjóna eins stórum hluta
sjúklinga á dagdeildum
og mögulegt er.
Sjúkrahús hafa alls
staðar byggt við sínar
stofnanir til þess að
gera þetta mögulegt.
Allar stofnanir sem eru
tengdar kennslu stúd-
enta í læknisfræði hafa
talið eðlilegt að taka upp þessa þjón-
ustu og kenna stúdentum þessa mik-
ilvægu læknisfræði. Miklar framfarir
við tækni bæði í skurðlækningum og
svæfingum hafa breytt hér miklu.
Það er því mjög undarlegt að á Ís-
landi hefur aðalspítali landsins
brugðist þessari aðferð gersamlega.
Risið hafa upp margar stórar lækna-
stofur þar sem mögulegt hefur verið
að framkvæma vissar aðgerðir í
stórum stíl en ákveðna tegund að-
gerða er ekki mögulegt að gera nema
í spítalaumhverfi.
Vegna kennslu stúdenta og kandí-
data er slík starfsemi talin alger
nauðsyn fyrir viðurkenningu spítala
sem háskólaspítala. Í flestum vest-
rænum löndum myndi Landspítali
hvergi fá viðurkenningu sem
kennsluspítali.
Rekstrarlega hefur fjárhagur ut-
anspítalaþjónustu og innanspít-
alaþjónustu þróast á mismunandi
hátt. Læknar sem sinna þeirri fyrr-
nefndu fá greitt fyrir sjúklingana eft-
ir magni og tegund þjónustunnar frá
Tryggingastofnun ríkisins sam-
kvæmt samningi við
lækna. Læknarnir reka
þær stofnanir sem um
ræðir persónulega og
ráða því hvernig starf-
seminni er háttað.
Ríkið rekur spítalana
á föstum fjárlögum sem
eru hluti af almennum
fjárlögum. Í öllum ná-
grannalöndum okkar
hafa fjárlög verið talin
algerlega úrelt og þær
þjóðir hafa tekið upp út-
gáfu af svokölluðu
DRG-kerfi sem búið var til í Banda-
ríkjunum og var tekið þar upp fyrir
20–30 árum. Grundvöllur þess kerfis
er sá að reiknaður hefur verið kostn-
aður við um 600 flokka sjúklinga sem
er mjög mismunandi eftir umfangi
meðferðar.
Í Noregi og Svíþjóð eru til opinber
verð á hverri DRG-einingu. Sam-
kvæmt breyttu gengi íslensku krón-
unnar er verð á hverri einingu, miðað
við háskólaspítala, 375 til 390 þúsund
íslenskar krónur. Samkvæmt upplýs-
ingum frá Landspítala er ljóst að
sambærilegur kostnaður þar er
nokkuð gróflega reiknaður 480–500
þúsund krónur miðað við núverandi
aðstæður.
Framsóknarflokkurinn hefur farið
með stjórn heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytis undafarin þrjú kjör-
tímabil. Sjálfstæðisflokkur hefur ekki
farið með þetta ráðuneyti í fjögur
kjörtímabil sem hann hefur verið í
forystu. Heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneyti og félagsmálaráðu-
neyti eru þau einu sem hann hefur
ekki komið nálægt á þessum sam-
fellda tíma í ríkisstjórn.
Spyrja má hver er árangur þess-
arar úreltu framkvæmdar þessa mik-
ilvæga málaflokks. Þrátt fyrir að
fjöldi aldraðra sé einn sá minnsti í öll-
um löndum OECD erum við með eitt
dýrasta kerfi þessara landa. Þrátt
fyrir fjölda aldraðra erum við með
verulegan skort á hjúkrunarplássi
hér á höfuðborgarsvæðinu. Kostn-
aður við að vista aldraða á deildum
Landspítala er 3–4 sinnum hærri en á
venjulegu hjúkrunarheimili. Öldr-
uðum mun fjölga mjög verulega á
næstu áratugum. Stjórn okkar heil-
brigðiskerfis þarf því miklar breyt-
ingar í samræmi við þróun starfsem-
innar.
Læknar og Landspítali –
„háskólasjúkrahús“
Ólafur Örn Arnarson fjallar
um heilbirgðismál ’Vegna mikils kostnaðarvið rekstur sólarhring-
sþjónustu hafa allar
vestrænar þjóðir reynt
að stytta bráða
sjúkrahúslegu og þjóna
eins stórum hluta
sjúklinga á dagdeildum
og mögulegt er. ‘
Ólafur Örn Arnarson
Höfundur er læknir.
ÉG ÞAKKA Ólafi
Helga Kjartanssyni
fyrir greinina um
ökuleyfisaldur hinn 3.
júlí sl. Ég tek einnig
undir greinar Kol-
brúnar Bald-
ursdóttur, sálfræð-
ings og Ragnheiðar
Davíðsdóttur, um að
koma þurfi í veg fyrir
fleiri harmleiki og
sporna við slysahætt-
um sem ákveðinn
hópur ungra öku-
manna skapar sjálf-
um sér og öðrum.
Fyrsta skrefið gæti
verið að lágmarks-
aldur til ökuréttinda
verði 18 ár. Ungling-
ar fá ekki önnur rétt-
indi fyrr en í fyrsta
lagi þá. Þeir verða
sjálfráða og fjárráða
18 ára, og mega ekki
kaupa áfengi fyrr en
20 ára.
Mér finnst því svo
eðlilegt að ökurétt-
indi séu ekki veitt
fyrr, þar sem þau eru dauðans al-
vara, eins og slysin undanfarið
hafa sýnt. Ég spyr, er það lífs-
nauðsynlegt að krakkar, aðeins 16
ára, byrji að keyra, eins og margir
gera í dag? Eins og Kolbrún sál-
fræðingur kemur inn á þroskast
unglingar mikið á einu ári. Það
eru kannski margir tilbúnir, en
því miður ekki nærri því allir.
Eins og Kolbrún segir í grein
sinni þá eru minni líkur á að ung-
lingurinn láti undan félagaþrýst-
ingi eða hafi þörf fyrir að sýna sig
fyrir félögum sínum, því eldri sem
hann verður. Því sem nær dregur
fullorðinsárum dregur úr þeim
einkennum unglingsáranna sem
geta haft áhrif á ökuhæfni þeirra,
það er áhættuhegðun, áhrifagirni
og hvatvísi.
Unglingurinn verður hæfari
með hverju árinu sem líður til að
meta aðstæður, hugsa áður en
hann framkvæmir og taka ábyrgð
á eigin atferli.
Því vil ég eindregið að lág-
marksaldur til ökuréttinda verði
hækkaður a.m.k. upp í 18 ár.
Hvert ár skiptir svo miklu máli,
bæði í þroska og ég tala ekki um
ef um líf er að tefla.
Að aka bifreið er ekki bara leik-
ur, eins og sumir virðast halda. Að
stunda hraðakstur er ekki bara
hættulegt fyrir bílstjórann heldur
alla í kring. Það er ekki einkamál
hvernig menn keyra. Fagna ég því
að þessir einstaklingar fari af göt-
um borgarinnar og inná afmarkað
æfingasvæði. Vonandi fá þeir alla
útrásina þar og lenda ekki í slysi.
Ég vona samt að þetta ýti ekki
undir frekari hraðakstur. En til að
koma í veg fyrir hraðakstur á göt-
um borgarinnar eða á þjóðvegum
landsins þarf löggæslan að vera
öflugri og lögreglan sýnilegri.
Eins og kemur fram í grein Ragn-
heiðar Davíðsdóttur hefur það
sýnt sig að ef lögreglan er sýnileg
dregur það úr hraðakstri og um
leið alvarlegum umferðarslysum.
En sumir fara samt ekki að lögum
og þá þarf lögreglan að fylgja um-
ferðarlögunum betur eftir.
Lögreglan virðist vera að taka
sig á í þessum málum.
Hún hefur stöðvað marga öku-
fanta undanfarið áður en slys hafa
orðið. Það getur haft forvarn-
argildi og fólk lærir þá kannski af
reynslunni. Það er til lítils að hafa
viðurlög ef lögreglan er ekki til
staðar til að beita þeim, og þau
verða að vera skilvirkari. Það er
t.d. ótrúlegt að maður, sem hefur
verið tekinn átta sinnum á árinu
fyrir of hraðan akst-
ur, skuli enn halda
ökuskírteininu. Svo
finnst mér ein-
kennilegt að leyfð
skuli sala á rad-
arvörum. Þeir eru
notaðir gagngert til
að ökumenn geti brot-
ið lögin án þess að
verða gómaðir.
Í Morgunblaðinu
um daginn var fjallað
um rannsókn sem
leiddi það í ljós að
farsímanotkun við
keyrslu væri hættu-
legri en ölvunar-
akstur, jafnvel þó
handfrjáls búnaður
væri notaður. Eru
þessi símtöl svona lífs-
nauðsynleg? Réttast
væri að banna alla
farsímanotkun undir
stýri og fylgja því bet-
ur eftir.
Eðlilegt væri að Al-
þingi hækkaði bílpróf-
saldurinn í samræmi
við hækkun sjálfræð-
isaldursins. Annað
væri óeðlilegt og get-
ur ekki þurft langa af-
greiðslu.
Ég vonast eftir
meiri umræðum og breytingum
áður en fleiri harmleikir gerast.
Ökuréttindi og
hraðakstur
Þóra Andrésdóttir
fjallar um
ökuleyfisaldur
og hraðakstur
Þóra Andrésdóttir
’ Lögreglanvirðist vera að
taka sig á í þess-
um málum. Hún
hefur stöðvað
marga ökufanta
undanfarið áður
en slys hafa orð-
ið. Það getur haft
forvarnargildi og
fólk lærir þá
kannski af
reynslunni. ‘
Höfundur er stöðuvörður, hjúkr-
unarfræðingur og áhugamaður um
bætta umferð.