Morgunblaðið - 17.07.2006, Blaðsíða 24

24 MÁNUDAGUR 17. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SAMFYLKINGIN var stofnuð
með sögulegt hlutverk að markmiði:
Að sameina jafnaðarmenn í einum
flokki og mynda raun-
verulegan valkost við
Sjálfstæðisflokkinn.
Binda þar með enda á
langa valdatíð hægri-
manna í íslenskum
stjórnmálum og breyta
samfélaginu í anda jafn-
aðarstefnunnar.
Vegna sundrungar á
vinstrikantinum og ein-
ingar hægrimanna í
Sjálfstæðisflokknum
hefur sigurganga hans
verið löng og samfelld.
Sambærileg við þá
stöðu sem jafnaðarmenn hafa á Norð-
urlöndunum. Öllum nema Íslandi þar
sem jafnaðarmenn voru í sjötíu ár
sundraðir í mörgum flokkum í stað
þess að mynda eina breiðfylkingu.
Á hinum Norðurlöndunum er það
undantekning að hægrimenn komist
til valda. Hér er það nánast regla að
Sjálfstæðisflokkurinn sitji við völd.
Rofar til til vinstri og rógur
íhaldsins
Veldi íhaldsins virtist engan enda
ætla að taka. Síðan fór að rofa til.
Reykjavíkurlistinn vann sögulegan
sigur árið 1994 og árið 1999 tókst að
mynda kosningabandalagið Samfylk-
inguna með þátttöku allra fjögurra
flokkanna til vinstri og brautin var
rudd.
Í fyrsta sinn fékk flokkur vinstra
megin við miðju síðan yfir 30% at-
kvæða sem var fylgi Samfylking-
arinnar í kosningunum 2003. Alvöru
breiðfylking vinstra megin við Sjálf-
stæðisflokkinn var orðin að raunveru-
leika og veldi hans ógnað í fyrsta sinn
fyrir alvöru.
Í kjölfarið hafa sjálfstæðismenn úti
um allt þjóðfélag kappkostað að tala
flokkinn og forystumenn hans niður.
Af slíku kappi að einelti er eina orðið
sem yfir ósköpin ná á köflum. Há-
marki náði skítkastið þegar Davíð
Oddsson eyddi átta mínútum af
landsfundaræðu sinni árið 2002 til að
rógbera og uppnefna
Össur Skarphéðinsson,
þáverandi formann
Samfylkingarinnar.
Rógurinn bítur og
þeir ná árangri sjálf-
stæðismennirnir. Það
vita þeir og ganga vask-
ir til verka. Nú sætir
Ingibjörg Sólrún sömu
kostum og Össur áður.
Ötuð auri af íhaldinu
hvar sem þeir koma því
við og öll meðul notuð til
að kjafta Samfylk-
inguna og formann
hennar niður.
Samstarf við Sjálfstæðisflokkinn
Ógnin sem Sjálfstæðisflokknum
stendur af Samfylkingu jafn-
aðarmanna er mikil. Bandalag jafn-
aðarmanna sem á möguleika á því að
ná 30–40% fylgi er martröð íhaldsins
og markar endi á valdaskeiði þeirra.
Með áralangri pólitískri vinnu
fjölda fólks tókst að sameina Alþýðu-
flokkinn, Alþýðubandalagið, Þjóð-
vaka og Samtök um kvennalista í ein-
um breiðum flokki. Stórum
sósíaldemókratískum flokki að nor-
rænni fyrirmynd í þeim tilgangi að
breyta íslenska samfélaginu.
Það er þess vegna fráleit hugmynd
sem nýverið kom fram í grein eftir
Margréti Björnsdóttur á síðum
Morgunblaðsins að það væri fýsileg
hugmynd að stjórnarsamstarf Sjálf-
stæðisflokks og Samfylkingarinnar
komi til greina nú. Til hvers var þá
sameinað? Var þá ekki alveg eins gott
að starfa áfram í flokkunum fjórum
og keppast um að komast í hlutverk
hækju Sjálfstæðisflokksins eftir
hverjar kosningar eins og var dap-
urlegt hlutskipti vinstriflokkanna á
árum áður?
Sögulegt hlutverk Samfylking-
arinnar
Í ljósi sögulegs hlutverks Samfylk-
ingarinnar er samstarf við Sjálfstæð-
isflokk síðasti kostur flokksins. Neyð-
arkostur sem sérstakar aðstæður
yrðu að kalla fram. Ekkert annað
réttlætir slíkt samstarf þó að það sé
auðvitað ekki útilokað komi slíkar að-
stæður upp. Enginn sér hamfarir eða
þjóðarvá fyrir.
Samstarf við Sjálfstæðisflokk
myndi marka endi á drauminum um
nýja breiðfylkingu sem leysti Sjálf-
stæðisflokkinn af hólmi. Samfylk-
ingin væri þá ekki að uppfylla sitt
sögulega hlutverk.
Umræðan er vissulega ágæt og það
er skylda flokkanna við kjósendur að
tala skýrt um samstarfskostina að
loknum kosningum. Ekki síst næstu
kosningum sem vonandi marka endi á
samfelldri sextán ára valdatíð hægri-
manna á Íslandi. Um leið nýtt upphaf
að stjórn undir forystu jafn-
aðarmanna.
Ný hækja eða hólmganga við
Sjálfstæðisflokkinn
Björgvin G. Sigurðsson fjallar
um stefnu og hlutverk Samfylk-
ingarinnar ’Með áralangri pólitískrivinnu fjölda fólks tókst að
sameina Alþýðuflokkinn,
Alþýðubandalagið, Þjóð-
vaka og Samtök um
kvennalista í einum
breiðum flokki. Stórum
sósíaldemókratískum
flokki að norrænni fyr-
irmynd í þeim tilgangi að
breyta íslenska samfélag-
inu.‘
Björgvin G. Sigurðsson
Höfundur er þingmaður Samfylking-
arinnar.
SUMARFRÍ alþingismanna
hófst fyrir nokkru. Fyrir vikið
mun eitthvað minna af lögum og
reglugerðum líta dagsins ljós á
næstu vikum. Mjög hæpið er að
telja að slíkt muni hafa neikvæð
áhrif á gangverk íslensks sam-
félags. Raunar leiðir sumarfrí lög-
gjafarvaldsins hugann
að gleymdum nið-
urskurði; þeim á lög-
um og reglugerðum.
Skattar hafa lækk-
að og þeim fækkað
Íslendingar hafa
notið þess á síðustu
árum að sjá ríkið leit-
ast við að lækka
suma skatta og af-
nema aðra. Slíkar að-
gerðir hafa haft um-
talsverða búbót í för
með sér fyrir íslenskt
samfélag. Fyrirtæki hafa vaxið og
dafnað, skapað ógrynni nýrra
starfa, staðið í útrás til erlendra
ríkja, styrkt innviði sína, skilað
miklum hagnaði til hluthafa sinna
og treyst böndin við viðskiptavini
sína. Einstaklingar hafa einnig
fengið að njóta skattalækkana þótt
bæði vaxandi útsvör sveitarfélaga
og hlutfallsleg aukning skatt-
heimtu með hækkandi launum hafi
skekkt tölfræðina þar. Í það heila
er hver einstaklingur með meira á
milli handanna nú en sögulega hef-
ur áður þekkst á Íslandi og eigna-
fólk, t.d. aldraðir, hefur kvatt
eignaskattinn illræmda svo dæmi
sé tekið.
Mikið svigrúm er til að gagn-
rýna hið opinbera á Íslandi fyrir
fjárþorsta og mikil umsvif. Nú
skal hins vegar bent á niðurskurð
sem hefur alveg gleymst: Nið-
urskurður á löggjöf og reglugerð-
um. Þvingaðar tilskipanir frá Al-
þingishúsinu og ráðhúsum
sveitarfélaganna eru ekki síðra
stjórntæki en skattar þegar kemur
að því að hafa vit fyrir fólki. Öllum
skattalækkunum má fagna af heil-
um hug og tilefni slíks
fagnaðar hafa verið
nokkur, þó of fá. Hins
vegar hefur farið
minna fyrir fækkun
hamlandi reglugerða
sem íþyngja ekki síður
samfélagi fólks og fyr-
irtækjum þess en
skattar. Stjórn-
málamenn á Alþingi
hafa eytt töluverðu
púðri í að taka til í
ríkisfjármálunum,
greiða skuldir hins op-
inbera og koma á fyr-
irkomulagi árlegs tekjuafgangs
ríkissjóðs. Á sama tíma hefur
reglugerðaflóðið ekki verið stöðv-
að. Þessu má líkja við að þrælnum
sé í auknum mæli gefið frelsi til að
hreyfa hægri handlegginn á meðan
sá vinstri er njörvaður sífellt betur
niður.
Er þetta kallað að veita frelsi og
svigrúm? Varla. Lengi er hægt að
kenna innfluttum reglugerðum frá
Brussel um en staðreyndin er sú
að pólitísk rétthugsun, tískusveifl-
ur og dægurmálavindar eiga sífellt
auðveldara með að verða að lögum
og reglum sem enginn kemst und-
an að hlýða, að viðlagðri heimsókn
lögreglunnar.
Ef ætlunin er í raun og veru sú
að minnka tök misviturs hóps
stjórnmálamanna á einstaklingum
og fyrirtækjum þarf að sækja
fram á tveimur vígstöðvum: Þeirri
er snýr að þvingaðri öflun fjár í
ríkiskassann (skerðingu hennar
öllu heldur) og þeirri er snýr að
lögboðnum fyrirskipunum að ofan.
Hið opinbera er í eðli sínu þrúg-
andi afl sem mun alltaf leitast við
að auka umsvif sín og viðhalda ein-
okun sinni á vel völdum víg-
stöðvum. Niðurskurður á skattpró-
sentum er mikilvægur en hið sama
á einnig við um niðurskurð á bein-
um og óbeinum fyrirmælum ráða-
manna í formi löggjafar og reglu-
gerða. Niðurskurður þarf að ná til
beggja þátta. Á þann hátt er frels-
inu best borgið og að því er sjálf-
sagt að stefna.
Langþráð sumarfrí Alþingis
Sumarfrí Alþingis er góður tími
til að hugleiða nauðsyn allrar flóð-
bylgjunnar sem streymir úr laga-
setningarvél þingmanna vorra. Al-
gjör stöðvun þeirrar vélar yfir
sumarmánuðina hefur í mesta lagi
gúrkutíð í fjölmiðlum í för með
sér. Ætli stórfelldur niðurskurður
á reglum og löggjöf myndi hafa
eitthvað verra í för með sér?
Hinn gleymdi niðurskurður
Geir Ágústsson fjallar
um þjóðmál ’Íslendingar hafa notiðþess á síðustu árum að
sjá ríkið leitast við að
lækka suma skatta og
afnema aðra. ‘
Geir Ágústsson
Höfundur er verkfræðingur og
stjórnarmaður í
Frjálshyggjufélaginu.
NÚ ERU hafnar svokallaðar
rannsóknarboranir á áður
ósnortnu svæði ekki langt sunnan
við Leirhnjúk, á svæði sem kallast
Vestursvæði Kröfluvirkjunar. Mat
á umhverfisáhrifum
þessara borana fór
fram fyrir nokkrum
árum og var nið-
urstaðan þessum bor-
unum í hag. Því ber
að fagna að slíkt mat
fór fram áður en
rannsóknarboranir
hófust og enda þótt
niðurstaðan í heild
hafi valdið von-
brigðum voru ýmis
mikilvæg skilyrði
sett. Nú eru þessar
boranir sem sé hafn-
ar og eru liður í und-
irbúningi fyrir álver
við Húsavík. Einnig
hefur verið borað í
Bjarnarflagi í Mý-
vatnssveit í vor og
það mun eiga að bora
meira við Þeistareyki
í sumar.
Sjaldgæfum
óbyggðum spillt
Leirhnjúkur og
gönguleið þaðan nið-
ur í Reykjahlíð veita
ferðafólki erlendu
sem innlendu sterka
upplifun um að það
gangi um óspillta og
„villta“ íslenska
öræfa- og eldfjalla-
náttúru þrátt fyrir
bæði núverandi
Kröfluvirkjun, sem er
handan við lítinn
fjallgarð, og byggðina
í Mývatnssveit, sem er skammt
undan.
Hætt er við að yfirstandandi
framkvæmdir við rannsóknarbor-
anir, sem eru of nálægt Leirhnjúk,
geti valdið umtalsverðu tjóni á
ferðaþjónustu í Mývatnssveit.
Slíkt tjón verður ekki bætt með
álveri, hvorki á Húsavík né annars
staðar, burtséð frá því hvað fólki
finnst um stóriðju á Húsavík eða í
Helguvík.
Ekki nema allt verði tekið niður
á eftir, hætt við að virkja og veg-
inum breytt í mjóan göngustíg þá
eru rannsóknarboranirnar að ein-
hverju leyti afturkræf fram-
kvæmd.
En hvarflar að nokkrum að það
verði hætt við að virkja holur á
hinu nýja svæði ef þar finnst orka
sem borgar sig í peningum að
virkja?
Leirhnjúkur og nágrenni eru
eitt aðgengilegasta svæði fleka-
skila á jörðinni. Enda er gert ráð
fyrir því í tillögum umhverfisráðu-
neytisins, sem settar voru fram
þegar ný lög um verndun Laxár
og Mývatns tóku gildi fyrir tveim-
ur árum, að svæðið frá Námafjalli
norður fyrir Leirhnjúkshraun
verði verndað með undantekningu
vegna virkjana- og iðnaðarsvæðis.
Þetta viðkvæma svæði skemmist
af mannvirkjagerð, svo sem bor-
stæðum og vegagerð yfir mis-
gengi, það er afar viðkvæmt, bæði
sjónrænt og jarðfræðilega.
Landsvirkjun vill fara með
virkjana- og iðnaðarsvæðið nær
Leirhnjúk eða vestur fyrir hann,
jafnvel undir hann.
Það er ekki fullljóst hvað getur
gerst í sambandi við jarðhitann ef
borað verður nálægt Leirhnjúk
eða undir hann. Auk þess yrðu
vinnslusvæðin hættuleg ferðafólki
og mundu þannig skerða svæðið
sem ferðafólk hefur aðgang að.
Endalaus aðför að
náttúrunni
Virkjanir við Leir-
hnjúk, í Bjarnarflagi,
við Þeistareyki og í
Gjástykki ógna nátt-
úru Þingeyjarsýslu
með því að taka hvert
háhitasvæðið á fætur
öðru til slíkrar nýt-
ingar. Okkur er ætlað
að sætta okkur við
þetta svo að hægt sé
að friðlýsa Jökulsá á
Fjöllum og kannski
þyrma Skjálfanda-
fljóti. Ég endurtek
„kannski“ því að blek-
ið undir álversyfirlýs-
ingunni þann 1. mars
sl. var ekki þurrt þeg-
ar einn Alcoamaðurinn
var farinn að tala um
stærra álver enda lít-
ur Alcoa hýrum aug-
um til Íslands. Við
verðum að beygja
okkur fyrir þeirri
staðreynd að ekki er
til nægilega mikil
sjálfbær orka, hvorki í
stórt álver eða stærra
álver við Húsavík.
Með svipuðum hætti
er gengið á röð há-
hitasvæða á Reykja-
nesskaganum og ný-
lega fréttist af áhuga
orkufyrirtækis á að
virkja við Kerling-
arfjöll. Beygjum okk-
ur líka fyrir þeirri
staðreynd að það vantar mikið upp
á að það sé til fullkomlega sjálf-
bær orka til að byggja álver við
Helguvík. Og stækkun álversins í
Straumsvík þýðir óhjákvæmilega
fleiri virkjanir á Suðurlandið.
Kannski er einungis til nægilega
mikið af sjálfbærri orku til að við-
halda eðlilegri þróun í annarri at-
vinnustarfsemi á næstu áratugum.
Enda þótt færa megi mjög góð
rök fyrir því að þegar hafi verið
nóg tekið af háhitasvæðum lands-
ins til að virkja, nú þegar standa
yfir miklar framkvæmdir á Hellis-
heiði, þá eru jafnvel enn þá sterk-
ari rök fyrir því að bíða eigi eftir
niðurstöðum úr Rammaáætlun
hvað varðar jarðhitasvæðin á
Reykjanesskaganum og í Þingeyj-
arsýslu og taka ákvörðun að því
loknu um hvaða svæði væri eðli-
legast að virkja og hver að
vernda, eða geyma til mögru ár-
anna.
Eða á að leika sama leikinn og
með fyrri Rammaáætlun? Þar
fékk Kárahnjúkavirkjun algera
falleinkunn en það var bara búið
að ákveða hana fyrir fram, svo að
það skipti engu máli.
Við eigum ekki að sætta okkur
við endalausa aðför að náttúrunni,
hvorki Þingeyingar né aðrir.
Okkur ber að huga að fjöl-
breyttum atvinnuvegi sem getur
lifað í sátt og samlyndi við náttúr-
una.
Verður ferða-
mannasvæðinu
við Leirhnjúk
fórnað fyrir
stóriðju?
Ingólfur Ásgeir Jóhannesson
fjallar um virkjanir,
stóriðju og náttúruvernd
Ingólfur Ásgeir
Jóhannesson
’Við eigum ekkiað sætta okkur
við endalausa
aðför að
náttúrunni,
hvorki
Þingeyingar né
aðrir. Okkur ber
að huga að
fjölbreyttum
atvinnuvegi sem
getur lifað
í sátt og
samlyndi við
náttúruna.‘
Höfundur er prófessor við Háskólann
á Akureyri og formaður SUNN, Sam-
taka um náttúruvernd á Norðurlandi