Lesbók Morgunblaðsins - 03.03.2007, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. MARS 2007 15
Morgunblaðið/G.Rúnar
Viðar Þessi magnaða leikkona er
eins og guðinn Mídas, það verður
allt að gulli sem hún snertir.
Gláparinn
Kvikmyndina Notes on a scandalprýðir flest það sem mann lang-
ar að sjá í heiðarlegri „lítilli“ kvik-
mynd sem rís hærra en flestar svo-
kallaðar stórmyndir.
Því veldur frámunalega vandaður
leikur þeirra Judi Dench og Cate
Blanchett og vönduð og fagmannleg
vinna allra þeirra sem koma að
myndinni, kunnir leikhúsmenn, leik-
stjórinn Richard Eyre, leikskáldið
Patric Marber og svo tónskáldið
Philip Glass. Þar eru engin aulabrögð
draumasmiðju viðhöfð. Það er ávallt
unun að sjá Judi Dench á hvíta tjald-
inu. Þessi magnaða leikkona er eins
og guðinn Mídas, það verður allt að
gulli sem hún snertir. Ég hef séð
hana nokkrum sinnum á sviði og er
það líkt og að verða vitni að galdri að
sjá hana rúlla upp áreynslulaust
flóknustu hlutverkum.
Notes on a Scandal (íslenskur titill
óskast!) er sýnd í kvikmyndahúsum
undir merkjum „Græna ljóssins“.
Þær myndir sem sýndar eru núna í
Reykjavík með þeim formerkjum eru
reyndar sýndar um allan heim á al-
mennum sýningum og þykir sjálf-
sagt. Þessar myndir skera sig helst
úr með því að vera sýndar hér án hlés
og miðaverð er hærra en á öðrum
myndum. Ég fékk þá skýringu á
hærra miðaverði að það væri vegna
hugsanlegs taps á sælgætissölu
vegna hléleysis myndarinnar! Ég
spurði hvort ég fengi miðann á lægra
verði ef ég keypti slikk í bíósjoppunni
á undan sýningu myndarinnar. Það
var ekki í boði. Er þetta löglegt? Veit
ekki, kannski – allavega er þetta yf-
irmáta plebbalegt og hæfir ekki
menningarstigi siðaðra þjóða – en
kannski erum við það heldur ekki?
Viðar Eggertsson leikstjóri
Lesarinn
Þessa dagana er ég að lesa bókina Landið íbrjóstinu sem er safn úrvalsljóða úr
ljóðabókum Þóru Jónsdóttur. Þær eru níu
talsins og komu út á 30 árum. Sú fyrsta, Leit
að tjaldstæði, árið 1973 en sú síðasta, Einnota
vegur, árið 2003. Ljóðin hennar Þóru segja
mikið á sinn kyrrláta hátt. Nafnið Landið í
brjóstinu á hér vel við af því að náttúran birt-
ist víða í þeim. Í bókinni Línur í lófa hverfur
Þóra til bernskunnar um og fyrir miðja síð-
ustu öld og bregður upp fróðlegum og oft
grípandi myndum af lífinu í sveitinni á þeim
tíma. Ég ætla til gamans að láta fylgja með
ljóð sem ég hreifst af. Mér þykir líklegt að það
hreyfi við flestum sem hafa skipt um umhverfi
ákveðinn tíma og komið til baka.
Konan með steinandlitið
Skamma stund
yfirgaf ég hús mitt
og kom aftur að því
auðu og tómu
Á tröppunum mætti ég
konunni með steinandlitið
augliti til auglitis
Innar á lóðinni reis annað hús
Þar hefur heimili mitt verið síðan
Iðunn Steinsdóttir rithöfundur.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Iðunn Steinsdóttir „Ljóðin hennar Þóru segja mikið á sinn kyrrláta hátt,“ segir Iðunn en hún
er að lesa ljóðaúrval Þóru Jónsdóttur, Landið í brjóstinu, um þessar mundir.
Í GALLERÍI Turpentine stendur um
þessar mundir yfir forvitnileg lítil sýning á
ljósmyndum eftir Moniku Tress undir yf-
irskriftinni „Cadavres Exquis: Remnants
of Existence“. Þar sýnir hún portrett-
myndir af fólki sem íklætt er fatnaði frá
því um og eftir aldamótin 1900 (í hinum
vestræna heimi) og sem hefur stillt sér
upp líkt og í stúdíói þar sem dæmigerðum
hlutum úr húsakynnum góðborgarans hef-
ur verið safnað saman – eða réttara sagt
var safnað saman. Hlutirnir sjálfir eru
nefnilega horfnir og við sjáum einungis út-
línur þeirra í farinu sem þeir skilja eftir
sig í fagurlega munstruðu veggfóðri. And-
lit fyrirsætnanna eru, utan augnanna, hul-
in undarlegum, húðlituðum massa. Hér
eru sem sé engar venjulegar portrett-
myndir á ferð.
Myndir Moniku fela í sér umfjöllun um
portretthefðina – og er ljósmyndin sem
slík viðfangsefni hennar. Hinir þekktu
fræðimenn Susan Sontag og Roland Bart-
hes hafa ritað um eiginleika ljósmynd-
arinnar sem vitnisburðar um það sem liðið
er, sem memento mori eða áminningu um
dauðann, og um „pósuna“, eða athöfnina
að sitja fyrir, stilla sér upp fyrir myndavél-
ina, sem umbreytingu sjálfsins í ímynd.
Fólkið á myndum Moniku sviðsetur sig
sem virðulega borgara, svo sem frakka-
klæddi sjéntilmaðurinn með yfirvar-
arskegg er stendur háttvís við útlínur pí-
anós og grammófóns sem erkitýpa hins
menningarlega herramanns frá aldamót-
unum 1900. Andlit mannsins er afbakað
með grófgerðri grímunni og persónu-
einkenni útþurrkuð. Nafnlaus hverfur
hann í fjöldann – og í haf tímans. Hin
horfnu húsgögn og munir, ásamt grím-
unum, ljá myndunum blæ annarleikans og
minna vissulega á hverfulleika lífsins.
Sjónræn útfærsla myndanna er áhuga-
verð og í þeim er heilmikill leikur. „Ca-
davres exquis“ („fáguð lík“) í titli sýning-
arinnar vísar til upprunalegs orðaleiks
meðal súrrealista og til leiks þar sem
teikning og samklipp koma við sögu. Þetta
endurspeglar hvernig portrettmyndirnar
eru samsettar. Fágað handbragð liggur í
handteiknuðu munstri auk þess sem grím-
urnar eru einnig handmótaðar. Sé litið til
vel heppnaðrar myndar af dökkklæddri
frú með fjaðrahatt þar sem mótar fyrir
fuglabúri og píanói í bakgrunni er þar um
fágað og glæsilegt sjónarspil að ræða.
Efnisáferð í kjól konunnar, rimlar í
búrinu, fjaðraformið og veggfóð-
ursmunstrið, sem dregið er fram í dekkri
tónum þar sem mótar fyrir hlutunum,
myndar leikandi fagurfræðilegt samspil.
Grímuásjónan, sem minnir á rotnandi
hold, grefur þó undan glæsileikanum.
Í heild hafa myndirnar yfirbragð sem
skírskotar til aldamótahugmyndarinnar
um úrkynjun eða hnignun evrópskrar
menningar. Íburðarmikil umgjörðin gefur
til kynna ákveðna ímynd sem fólkið leitast
við að skapa – í „ódauðlegri“ portrett-
mynd. Yfirborðslegt skrautið verður þó
fremur fánýtt og hjákátlegt, raunar tragí-
kómískt, í meðförum listamannsins líkt og
til að undirstrika forgengileika hlutanna
og óhjákvæmilegar staðreyndir lífsins.
Myndir Moniku lýsa liðnum tíma en gagn-
rýni hennar beinist ekki síst að samtím-
anum og þeirri yfirborðsmennsku sem nú
gegnsýrir daglegt líf mannanna.
Tímans far
Tress „Fólkið á myndum Moniku sviðsetur sig sem virðulega borgara, [...]“
Anna Jóa
Gallery Turpentine
Til 3. mars 2007
Opið þri.–fö. kl. 12–18, lau. kl. 12–16. Ókeypis
aðgangur.
Cadavres Exquis: Remnants of Existence – Mo-
nika Tress
Myndlist
FRAMANDLJÓMANDI (svo reynt sé að þýða „exótískur“)
blær var yfir tónleikum kínverskættuðu söngkvennana Xu
Wen og Nataliu Chow Hewlett í Salnum á sunnudag. Ekki
aðeins fyrir kínversku þjóðlögin fjögur og frumsaminn ljóða-
flokk Julians Hewlett við kínverska texta, heldur einnig lit-
ríka austræna silkibúninga sóprananna í fyrra atriðinu, þar
sem fjörefnaríkur kynnir kvöldsins, Margrét Pálmadóttir
kórstjóri, sló japanska Taikótrommu Salarins eftir nótum.
Evrópskar óperuaríur og söngljóð, þ.m.t. Hjá fljótinu eftir
Hjálmar H. Ragnarsson og Ástarsæla e. Steingrím K. Hall,
mynduðu þó meirihluta efnisvals eða 13 atriði alls. Skiptust
Xu og Natalia systurlega á sviðsljósinu og miðað við frágang
tónleikaskrár var greinilega ætlazt til að allir þekktu þær
sundur fyrir fram. Í sjálfu sér mátti það kannski einu gilda,
enda lítill munur á frammistöðu þeirra, þó Natalia (að ég
held) hljómaði talsvert vestrænni í þjóðlögunum en Xu er
inntónaði með dæmigerðum kínverskum glissöðum. Annars
var söngurinn í heild snotur og dúettar þeirra í Vivaldi,
Mendelssohn, Lakmé Delibesar og Cosí fan tutte Mozarts
nánast hnífsamtaka, þó að svolítið óöryggi í einsöng bæri
framan af vott um takmarkaða tónleikareynslu undanfarið.
Natalia frumflutti af innlifun þriggja laga flokk Julians,
Homesick, við kínversk ljóð í enskun Nataliu (því miður ób-
irt á prenti). Heiti síðasta lagsins, East and west, minnti
mann ósjálfrátt á fræga samleiksplötu Yehudis Menuhin og
indverska sítarsnillingsins Ravis Shankar frá 7. áratug síð-
ustu aldar. Laglínurnar við impressjónískulegan en ferskan
píanóundirleik lágu fremur hátt og hreif mig mest fyrsta
lagið, Willow tree green, þó að öll væru þau hugljúf áheyrn-
ar.
Í flestum evrópsku atriðunum saknaði maður hins vegar
skýrari texta, og innihald hans skilaði sér sjaldan nógu sann-
færandi, t.d. í formi viðeigandi andstæðna. Fyrir vikið varð
margt óþarflega einsleitt áheyrnar, og svo sem engin ný
reynsla. Öllu var samt dável tekið, og Önnu Guðnýju Guð-
mundsdóttur fataðist að vanda hvergi flugið á slaghörpuna
er geislaði af óþvinguðu en hógværu öryggi.
Austur
og vestur
TÓNLIST
Salurinn
Kínversk þjóðlög ásamt einsöngslögum, dúettum og aríum eftir
m.a. Mahler, Julian Hewlett (frumfl.), Vivaldi, Hjálmar H. Ragn-
arsson, Steingrím K. Hall, Mendelssohn, Puccini, Mascagni, Deli-
bes, Rossini, Verdi og Mozart. Xu Wen sópran, Natalia Chow Hew-
lett sópran og Anna Guðný Guðmundsdóttir píanó. Sunnudaginn
25. febrúar kl. 16.
Einsöngstónleikar
Ríkarður Ö. Pálsson