Lesbók Morgunblaðsins - 24.03.2007, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. MARS 2007 15
Eftir Ivor Cutler | Óskar Árni Óskarsson þýddi
Langafi minn átti fjórar eiginkonur. Ég hitti hann aðeins einu sinni.Hann var ættfaðirinn, og þótt hann hafi reynt að vera vingjarn-legur, gat jafnvel ég séð að það var bara á yfirborðinu. Ég efast umað hann hafi haft hugmynd um hver ég var. Fjórða konan hans, sem
mér var sagt löngu seinna að hefði verið meiri ráðskona en eiginkona, fór með
mig inn í eldhús og rétti mér heita kjötsin úr laukkássu. Hún var afar gómsæt
og ég tuggði hana löngu eftir að bragðið var horfið og vonaði að það kæmi aft-
ur. Þetta var einhver sú dimmasta íbúð sem ég hef nokkurntíma komið í, en
myrkrið var vinalegt og ég skynjaði, frekar en að ég sæi, flöktandi gullna
birtu. Kannski var það ljósgeisli frá sólinni sem hafði brotist gegnum loftið í
Gorbalhverfinu í Glasgow til að milda fátækt ævafornra hjóna með örmagna
glætu.
Ég er upptekinn
Ég vildi fá að vita það svo ég bankaði á hurðina.
Hvers vegna varstu að banka á hurðina?
Þú veist það!
Nei. Ég veit það ekki. Það hefur enginn bankað áður.
Fékkstu ekki að vita það þegar þú tókst þetta starf að þér?
Neibb. Passaðu hurðina. Fullt starf 50 pund.
Spurðirðu ekki fyrir hvað?
Neibb.
Sjáðu til, mig langar að vita það.
Ég kem bara til dyra. Mig hrjáir einhver sljóleiki. Þetta er það eina sem ég
get gert.
Er einhver annar þarna?
Láttu ekki eins og hálfviti. Hér er ég. Þarna er hurðin. Það er allt og sumt.
Það eru engar hjarir. Þetta er bara sjálfstæð hurð. Þú getur bankað þangað til
blæðir úr hnúunum. Ég sagði þér að ég væri hálfsljór. Ég þurfti á fullu starfi
að halda. Ég reyki pípu. Það hentar vel. Þú hefur bankað á hurðina. Farðu nú í
burtu. Ég þarf að sinna starfi mínu.
Vonbrigði
Kona spurði mig hvernig það væri að vera karlmaður. Hvers konar karl-
maður? spurði ég. Hún útskýrði það allt fyrir mér svo að ég fór úr fötunum og
sýndi henni. Á meðan ég klæddi mig aftur í fötin fann ég að hún hafði orðið fyr-
ir vonbrigðum. Er þetta allt og sumt? andvarpaði hún. Ég er hræddur um það,
svaraði ég. Til að gleðja mig, sagði hún mér hvernig það væri að vera kona og
ég var hamingjusamur maður í um það bil þrjá daga þar til minningin dofnaði.
Bragðið var horfið
Ivor Cutler (1923–2006) var Skoti frá Glasgow af gyðingaættum, lagasmiður, skáld,
teiknari, útvarpsmaður og grínisti, svo fátt eitt sé nefnt. Úrval af smáprósum Cut-
lers kemur út hjá Smekkleysu síðar á þessu ári í þýðingu Óskars Árna Óskarssonar.
Morgunblaðið/Þorkell
Jórunn Hún rifjar upp nokkra eftirminnilega útvarpsþætti sem gaman væri að heyra aftur.
Hlustarinn
Það stendur mér auðvitað nærri að hlustaþar sem ég starfa við að búa til hlust-
unarefni. Reyndar tel ég eyrun vanmetnasta
skynfærið. Um leið álít ég ábyrgð þeirra sem
vinna efni sem ætlað er að meðtakist með
hlustun ósegjanlega mikla því ef búið er að
kveikja á útvarpinu eða hljómflutningsgræj-
unum kemst enginn í nágrenni við þessa hljóð-
gjafa hjá því að heyra. Þótt einhver opni blað
eða bók klórar það ekkert upp á annað fólk í
sama herbergi. En að heyra er ekki það sama
og að hlusta, meðtaka allan pakkann. Þagnir,
ræskingar, innöndun og útöndun þess sem
mælir skapar nánari tengingu viðtakanda við
hið sagða en raunin er þegar lesið er í hljóði.
Hugsunin heyrist nefnilega. Já, eða ekki.
Frómt frá sagt á ég mér samt enga eftirlæt-
ishlustun, ég vil alltaf fá eitthvað nýtt, en að
orðinu slepptu koma þó nokkur eftirlæti upp í
hugann: útvarpsþáttur Viðars Eggertssonar,
svokallaður fléttuþáttur um bernsku hans á
vöggustofu Thorvaldsen á sjötta áratugnum,
Dýr í búri heitir þátturinn, sem er full ástæða
til að endurflytja einmitt núna. Mjög minn-
isstæðir eru líka vikulegir þættir Björns Th.
Björnssonar fyrir margt, margt löngu, Á
hljóðbergi, þar sem m.a. frábærir lesarar lásu
heimsbókmenntir á ólíkum tungumálum. Ég
skildi ekki allt, líklega mjög lítið, en hljóm-
urinn og tónlistin í tungumálinu magnaði
örugglega áhuga minn á erlendum tungu-
málum og leik orðanna. Einnig útvarpsleikrit,
sérstaklega gömul leikrit, þ.e. gamlar upp-
tökur sem að mínu mati búa yfir meiri nánd
við hlustandann en nýrri upptökur. Nýrri leik-
rit eru hins vegar oft áhugaverðari hvað um-
fjöllunarefnið varðar. Bjarni Jónsson hefur
gert nokkrar frábærar leikgerðir á síðustu ár-
um að ógleymdum þáttum hans, Maríu Krist-
jánsdóttur og Hafliða Arngrímssonar um ís-
lenska leikritun sem hafa verið á dagskrá í
vetur. Á hugann sækir líka þátturinn Ég er
ekki einu sinni skáld sem Bjarni Jónsson og
Eiríkur Guðmundsson gerðu árið 2000 um
portúgalska skáldið Fernando Pessoa. Stór-
kostlegur bókmenntaþáttur með tónlist og
hljóðum sem tekur hlustandann með í ferða-
lag um rangala gamalla hverfa í Lissabon,
sem um leið verða rangalar ferils Pessoa og
rangalar einlægrar aðdáunar umsjónarmann-
anna á orðanna nið í skáldskap hans. Kannski
væri réttara að tala um völundarhús en rang-
ala.Verst er að allt þetta efni skuli hvergi vera
aðgengilegt, virkilega er kominn tími til að fá
aðgang að efni Ríkisútvarpsins með „pod-
cast“-tækninni.
Jórunn Sigurðardóttir útvarpsmaður.
Lesarinn
Síðasta bók sem ég las heitir La Classe deneige eða Skíðaferðin eftir Emmanuel
Carrère og er frá árinu 1995. Bókin er býsna
áhrifamikil en hún fjallar um 10 ára dreng,
Nicolas, sem fer í skíðaferðalag með bekkn-
um sínum. Nicolas fellur ekki inn í hópinn og
er hálfsmeykur og óöruggur frá upphafi og
ber þess merki að hafa fengið strangt og
þrúgandi uppeldi. Óhugnaður liggur í loftinu
frá upphafi bókarinnar. Í fyrstu birtist hann
einkum í hugsunum Nicolas sem er heltekinn
af sögum sem faðir hans hefur sagt honum af
börnum sem hafa fundist myrt á víðavangi og
búið að skera úr þeim ýmis líffæri. Þegar líð-
ur á söguna raungerist óhugnaðurinn þegar
ungur drengur finnst myrtur í nágrenni
skíðaskálans og böndin berast að fjölskyldu
Nicolas. Sagan er ekki síst athyglisverð
vegna þess að sögumanni tekst að segja ekki
of mikið en þó nógu mikið til þess að lesand-
inn geti sett sig inn í hugarheim 10 ára
drengs um leið og hann áttar sig á þeirri at-
burðarás sem stendur utan við skilning aðal-
persónunnar.
Þóra Sigríður Ingólfsdóttir
ritstjóri
Morgunblaðið/G.Rúnar
Þóra Hún hefur verið að lesa Skíðaferðina eftir Emmanuel Carrère sem er frá árinu 1995.
Bókaskápur Ingibjargar Haraldsdóttur
Morgunblaðið/Einar Falur
Ingibjörg „Maður getur alltaf á sig bókum bætt.“