Lesbók Morgunblaðsins - 19.05.2007, Page 13

Lesbók Morgunblaðsins - 19.05.2007, Page 13
inga við illa sögustofnun, að því er virðist undir forystu Gunnars Karlssonar. Þeir sem ekki eru í liði með Sigurði geimgengli í þeirri orrustu eru svikarar við málstaðinn. Viðhorf mitt um að hægt sé að vinna innan yfirlitsformsins, og að höfundar geri best í því að gera sér takmarkanir þess og möguleika ljósa án þess að láta það stýra skrifum sínum al- gerlega kallar Sigurður Gylfi „tragíkómískt“6 – ég geri ráð fyrir því að það eigi að vera heldur niðrandi. En ég skal alveg gangast við því. Ólíkt öðrum merkimiðum sem hengdir eru á fólk í bók Sigurðar Gylfa hefur sú einkunn nefnilega þann kost að hún einkennist ekki af rammri tví- hyggju – er ekki annaðhvort eða – og þess vegna lýsir hún kannski ágætlega stöðu fræði- manns sem liggur ekki lífið á að finna sér fylk- ingu í stríði Sigurðar Gylfa. Ég held að það sé óhemjuóhollt að vilja lifa í stríði, og almennt óhollt að láta myndmálið taka öll völd. En væri ég spurður hallaðist ég frekar að því að gera eins og sumir samverkamenn okkar Sigurðar í ReykjavíkurAkademíunni og reyna að blása nýju lífi í sveitamenninguna en að ana út í stríð. Menn geta haft ýmsar skoð- anir á dilkadrætti og annarri sveitamennsku, en dilkarnir í réttum eru alltént fleiri en tveir og í almenningnum mætast menn yfirleitt til að skiptast á skoðunum. Ég er ósammála Sigurði Gylfa um margt, og ég er líka ósammála Her- manni Stefánssyni um ýmsa hluti sem og með- höfundum mínum að Íslenskri bókmenntasögu, en ég kýs frekar að ræða við þetta fólk í al- menningnum en að fljúgast á við það út undir réttarvegg.  1 Sigurður Gylfi Magnússon: Sögustríð. Greinar og frásagn- ir um hugmyndafræði. Miðstöð einsögurannsókna og ReykjavíkurAkademían. Reykjavík 2007, 353–54. 2 Ástráður Eysteinsson: „Halldór Laxness og aðrir höfundar. Skáldsagan og bókmenntasagan.“ Umbrot. Bókmenntir og nútími. Háskólaútgáfan 1999, 14. 3 Daisy Neijmann (ritstj.): A History of Icelandic Literature (Histories of Scandinavian literature 5). University of Nebraska Press 2006. 4 Hermann Stefánsson: „Klukk (gegn einsögu)“. www.kist- an.is, 6. september 2006. 5 Sigurður Gylfi Magnússon: Sögustríð, 415. 6 Sigurður Gylfi Magnússon: Sögustríð, 354. … Morgunblaðið/Ásdís Höfundur er bókmenntafræðingur. MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. MAÍ 2007 13 Eftir Önnu Jóa annajoa@simnet.is M á ég spyrja þig grundvallar- spurningar; hvers vegna nekt, og nánar tiltekið, hvers vegna fjöldanekt? „Nekt vegna þess að ég er hrifinn af sögu nektar- og „listaperformansa“-listamanna á borð við Carolee Schneemann, Yoko Ono, Chris Burdin og Yves Klein, og „fjöldi“ vegna þess að ég er mikill aðdáandi Roberts Smithsons, Richards Longs og Nancy Rubins, þannig að hrifning mín á landlist (land art) og gjörningalist sam- einast einhvern veginn þessari mannlegu líf- heild sem er svo ótrúlegt að vinna með og þar sem mikið er um tilfinningar.“ Verkum þínum hefur verið lýst sem líkams- landslagi („bodyscapes“). Tunick snýr sér að mynd sem tekin er í Chile þar sem nakinn mannfjöldinn fyllir út í borgar- rýmið. „Verkið lýsir andartaki mikilla breyt- inga í sögu Chile og er í senn skráning á augna- bliki og afstraksjón sem felur í sér „litaflæmi“ fólks.“ Tunick ræðir nánar um litaflæmi eins og það birtist í málverkum listamanna á borð við Barnett Newmann, Rothko og Ellsworth Kelly. Máli sínu til stuðnings bendir hann mér á að píra augun og sjá hæga stígandi í lit mannhafs- ins. „Ég skoða staðinn fyrst og ímynda mér svo hvernig ég geti fyllt hann með miðli mínum, þ.e. fólki.“ Sagt hefur verið um verk þín að þau eigi ræt- ur í hugmyndum um borgaralega óhlýðni eða jafnvel andófi gegn reglum þjóðfélagsins. Hvað finnst þér um hugmyndir um vald þjóðfélags- þegnsins til að móta menningarlegt rými? Tunick heldur sig við verkið frá Chile og vík- ur sér undan beinu svari við spurningunni. „Þetta verk snýst að minnsta kosti alls ekki um það hvernig menningarrými mótar þjóðfélags- þegninn.“ Hann beinir umræðunni því næst að þætti hins nakta líkama. „Verkið fjallar ekki svo mikið um líkamann sem slíkan heldur um það hvernig líkaminn skapar nýja merkingu fyrir baksviðið á ákveðnu augnabliki og hugsanlega fyrir framtíðina – a.m.k. fyrir fólkið sem tekur þátt í viðburðinum og kannski fyrir svæðið líka. Þessi mynd fjallar um viðbrögð við Pinochet- stjórninni og sögu Chile og fólkið notar verkið sem hvata til að tjá sig – t.d. sést í bakgrunni myndarinnar að fólkið er að fagna, en ekki að- eins að fagna því að það sé með á myndinni, heldur vegna þess að fyrir því verður hún tákn- ræn fyrir nýtt upphaf Chile.“ verkin frá Akureyri sem Tunick fæst til að ræða svolítið um táknlegt gildi verkanna eða þá hugs- anlegu gagnrýni sem í verkunum felst og nefnir hann að í einni myndinni sjáist „ummerki um iðnað í bakgrunni“ og að sér finnist „myndin vísa til ábyrgðarinnar sem maðurinn ber, ekki síst gagnvart framtíðinni.“ Aðspurður um hvort hann þekki til umræðu hérlendis um stóriðju og nýtingu náttúrunnar svarar hann því neitandi en telur mikilvægt að mennirnir fari vel með jörðina svo unnt sé að lifa á henni. Ein mynd- anna sýnir konu á stiga úti í náttúrunni og hann segir hana táknræna fyrir það hvert fólk stefni í lífinu. Í tengslum við mynd af nakinni konu á hæð eða fjallstindi ræðir Tunick um kraft og að fjallið minni sig á eldfjall. „Ég hef myndað kon- una mína á Hawaii og þá varð hún eins og gyðja eldfjallsins. Það tengist hugmyndum þar um að konur hafi sértakan kraft, að þær eigi eigið eld- fjall, eigi jörðina og framtíð jarðarinnar.“ Af orðum Tunicks að dæma virðist andlegt inntak verkanna skipta hann talsverðu máli. Eru verk þín af andlegum, jafnvel trúar- legum toga? „Þær eru tvímælalaust andlegar en ekki trúarlegar.“ Hér tengir hann umræðuna aftur við litaflæmismálverkið og bendir á andlegt, jafnvel trúarlegt inntak sem verk afstraktmál- ara á borð við Barnett Newmann, Rothko og Kelly geta haft. „Maður sér alltaf fyrir sér kirkju með verkum þeirra en þú munt aldrei sjá kirkju með verkum mínum. Það er þó aldrei að vita, tveir prestar hafa setið fyrir á myndum mínum og þeir gætu viljað verk þangað inn.“ Tunick hlær við. Þarna er stórt verk þar sem hópur nakins fólks situr og horfir á eitthvað handan við myndflötinn – eitthvað sem áhorfandi verksins sér ekki hvað er. Spyrli virðist fólkið býsna alvarlegt á svip, jafnvel andaktugt, en Tunick slær umræðunni um andleg málefni upp í grín. „Já, það gæti ver- ið að horfa á eins konar risageimskip eða eitt- hvað beint út úr vísindaskáldsögu. Eitthvað sem er um það bil að lenda,“ segir hann og hlær. Það er ákveðin innbyggð spenna eða mót- sögn í verkum þínum; annars vegar upplifir fólkið á myndunum frelsi – nakið í opinberu rými – en um leið er það orðið að hlutgerðu við- fangi þínu. „Það er rétt, fólkið er miðill minn. Hver ein- asti einstaklingur horfir á mig og ég reyni að gefa hverjum og einum eins mikla athygli og ég mögulega get. Það fá allir verk eftir mig að launum, líka stóru söfnin. Um er að ræða ein- staklinga sem eiga sér sögu eins og þú, sumir eru rithöfundar eða eru í skóm með hermanna- mynstri eins og þú ert í – þetta eru annars flott- ir skór. Ég hef mikla ánægju af starfi mínu og mér finnst stórkostlegt að starfa með svona kraftmiklu fólki. Hin sameiginlega reynsla er frábær.“ Síðustu orðin lýsa ef til vill ágætlega því sem Tunick lætur uppi um viðhorf til eigin verka. „Mér finnst mikilvægt að verkin breyti viðhorfi fólks til eigin nektar. Þessi reynsla breytir í flestum tilvikum afstöðu fólks til um- hverfisins og stöðu sinnar í heiminum, tilfinn- ingum þess í garð annarra, ekki aðeins á líkam- legan, heldur einnig vitsmunalegan hátt.“ Rætt hefur verið um myndir þínar sem alle- góríur, svo sem um hörmungar stríðs. Í sumum verka þinna minnir útafliggjandi fólkið á lík í fjöldagröf. „Ætlun mín er að fara handan slíkra hug- mynda með þá vitneskju að fólkið sem unnið er með er á lífi og er að skapa listaverk. Ég vil fá áhorfendur til að sjá líkamann sem náttúrulegt form, sem lífheild að því leyti að fólkið á mynd- unum er að vinna saman, það er að búa til form. Ég sé þetta sem ákveðna hugmynd, eða konsept.“ Hér er mynd af fólki sem stendur í marg- faldri röð framan við byggingu. Mér virðist verkið fjalla um hið röklega – hvernig við skipu- leggjum umhverfið og okkur sjálf, eða ertu fyrst og fremst að hugsa um samspil lífrænna forma líkamans og byggingarinnar? Spyrill hefur hér í huga önnur verk lista- mannsins, svo sem færibandalegar raðir nakins fólks í rúllustigum stórverslana, verk sem virð- ast lýsa firringu. „Mér finnst þetta tvennt sem þú nefnir vera sami hluturinn,“ segir Tunick og á líklega við að hvorttveggja felur í sér ákveðna hlutgervingu mannslíkamans en hann fer þó ekki nánar út í þá sálma og ræðir myndina á fagurfræðilegum grundvelli og skírskotar aftur til litaflæmis bandarísku afstraktmálaranna frá því um miðja síðustu öld. „Þessi mynd var frá- bært tækifæri fyrir mig til að búa til litaflæmi með líkamanum. Hér höfum við stórt, eintóna form sem skapar ákveðið rými. Byggingin hef- ur aðra lögun en t.d. vegurinn en í myndinni er ég í grundvallaratriðum að vinna með þrjú eða fjögur ólík form og ég reyni að takmarka mig við ákveðna litatóna.“ Ertu að einhverju leyti undir áhrifum frá hugmyndum um firringu nútímamannsins í iðn- væddu samfélagi og um afturhvarf til náttúr- unnar og glataðs sakleysis, eins og þær birtast t.d. í nektarhreyfingunni sem kom fram í Þýskalandi um 1900? Tunick gefur lítið fyrir slíkar hugmyndir eða sögulegt samhengi. „Nei, ég hef engan áhuga á nektarhreyfingum eða lífstíl slíkra hópa. Ég held þó að hægt sé að hverfa til náttúrunnar á virðulegan hátt en í því samhengi þekki ég eng- ar nektarhreyfingar sem eru nægilega áhuga- verðar. Það gæti hins vegar verið gaman að bregða sér í heita hveralaug með hópi vina, kannski nöktum,“ segir Tunick og hlær. Þú vinnur yfirleitt með fjölda manns í verk- um þínum og það vakti athygli mína að fyrir þessa sýningu auglýstir þú í blöðunum eftir átta manns – en ekki hundrað eða fleiri – og mynd- irnar sem teknar eru á Íslandi sýna ein- staklinga en ekki fjölda. „Venjulega krefjast innsetningar mínar gríð- arlegrar skipulagningar, margra sjálfboðaliða, öryggisgæslu, fjölda salerna o.s.frv. Oftast er þar um stóran viðburð að ræða og í flestum til- vikum er um viðburði á vegum safna að ræða. Safnið sér þá um að fjármagna verkefnið. Þótt ég sé áhugasamur um innsetningar á stórum skala þá er slíkt erfitt í samstarfi við gallerí. Í þessu tilviki átti ég ljósmyndir sem ég hafði tek- ið á Akureyri sem mér þykja fallegar.“ Myndirnar sem þú tókst á Akureyri eru eiginlega portrettmyndir. „Já, stóru verkefnin mín eru svo umfangs- mikil að stundum gleymist að ég hef sett saman annars konar myndraðir.“ Það er í umræðu um Nektarsamvinna Spencer Tunick „Ég vil fá áhorfendur til að sjá líkamann sem náttúrulegt form, sem lífheild að því leyti að fólkið á myndunum er að vinna sam- an, það er að búa til form. Ég sé þetta sem ákveðna hugmynd, eða konsept.“ Tunick alklæddur við eitt af verkum sínum í i8. Hann vekur alls staðar athygli, bandaríski myndlistarmaðurinn Spencer Tunick sem vel- ur sér staði – á opinberum vettvangi borgar- lífsins eða úti í náttúrunni – víðs vegar um heiminn og að fengnu leyfi umbreytir þeim með hjálp hundruða sjálfboðaliða sem reiðu- búnir eru að varpa af sér klæðum og koma sér naktir fyrir. Gjörningana skráir hann í formi sérstæðra og áhrifamikilla ljósmynda en slík- ar myndir sjást nú á sýningu sem hann opnaði um helgina í Galleríi i8 við Klapparstíg sem viðburð á Listahátíð í Reykjavík. Þar sýnir Tunick einnig ljósmyndir af nöktum ein- staklingum sem hann tók norður á Akureyri á síðasta ári. Blaðamaður hitti Tunick að máli. Höfundur er myndlistagagnrýnandi við Morgunblaðið.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.