Morgunblaðið - 31.03.2007, Blaðsíða 14

14 LAUGARDAGUR 31. MARS 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
MORGUNBLAÐINU barst í gær
eftirfarandi athugasemd frá Boga
Nilssyni ríkissaksóknara:
„Í tilefni af frásögn Morgunblaðs-
ins í dag, 30. mars, á baksíðu, af um-
mælum talsmanns Femínistafélags
Íslands um sýknudóm í máli þar sem
maður var sakaður um brot gegn
blygðunarsemi stúlku með því að
taka af henni nektarmynd og sýna
hana öðrum vil ég víkja örfáum orð-
um að ákvæðum almennra hegning-
arlaga um brot gegn friðhelgi einka-
lífs.
Íslensk hegningarlög hafa ekki að
geyma ákvæði sem leggur refsingu
við heimildarlausri myndatöku af
manni, sem t.d. fer fram þegar mað-
urinn er utan almannafæris. Í hegn-
ingarlögum er heldur ekki að finna
sérstakt ákvæði sem leggur refsingu
við heimildarlausri dreifingu á mynd
úr einkalífi manns.
Margir telja löngu tímabært að
hugað verði að endurskoðun refsi-
ákvæða almennra hegningarlaga um
brot gegn frið-
helgi einkalífs og
hafa í því sam-
bandi m.a. bent á
löggjöf annarra
landa til eftir-
breytni.
Dönsku hegn-
ingarlögin frá 15.
apríl 1930 voru
fyrirmynd al-
mennra hegningarlaga nr. 19 frá 12.
febrúar 1940, eins og enn má greini-
lega ráða með samanburði á íslensku
og dönsku hegningarlögunum. Hegn-
ingarlög beggja landanna hafa tekið
nokkrum breytingum frá 1940 eins og
eðlilegt er með tilliti til breyttra lífs-
hátta og viðhorfa svo eitthvað sé
nefnt sem áhrif getur haft á lagasetn-
ingu. Þegar almenn hegningarlög eru
nú borin saman við þau dönsku má
sjá að þar í landi hafa verið gerðar
margvíslegar breytingar sem ekki
hafa ratað inn í hegningarlög okkar
þótt hér hafi gjarnan verið vel fylgst
með því sem gerst hefur í nágranna-
landinu á þessu sviði. Má sérstaklega
benda á ákvæði um brot gegn frið-
helgi einkalífs þótt einnig megi nefna
ráðstafanir, aðrar en refsingar, gagn-
vart andlega vanheilum afbrota-
mönnum svo og ákvæði um upptöku
eigna sem tekið hafa verulegum
breytingum í Danmörku en litlum
breytingum hér. Þykir mörgum það
miður.
Á árinu 1972 voru sett ákvæði í
dönsku hegningarlögin sem lýsa
refsiverða heimildarlausa myndatöku
af manni sem ekki er á almannafæri
þegar myndin er tekin. Sama máli
gegnir um heimildarlausa dreifingu á
mynd úr einkalífi manns og dreifingu
á mynd af manni sem sýnir hann við
kringumstæður sem augsýnilega má
ætlast til að ekki verði opinberaðar.
Brot á hinum dönsku ákvæðum,
sem eru í 264. gr. a. og 264. gr. d.
hegningarlaganna, geta sætt opin-
berri ákæru að kröfu þess sem mis-
gert var við.“
Athugasemd frá Boga Nilssyni
Bogi Nilsson
„ÞESSI dómur er lögfræðileg
steypa,“ segir Sif Konráðsdóttir hrl.
um sýknudóm sem kveðinn var upp í
Héraðsdómi Norðurlands vestra sl.
miðvikudag. Segir hún gæta grund-
vallarmisskilnings hjá héraðsdóm-
aranum á hugtakinu „lostugt athæfi“
sem leiði til þess að lagatúlkun hans
sé ekki í samræmi við inntak laga-
ákvæðisins eins og það hefur verið
skýrt af fræðimönnum og hæstarétt-
ardómum. Vísar hún þar til fræði-
manna á borð við Jónatan Þór-
mundsson og Knud Waaben og
hæstaréttardóma nr. 44/1999 og nr.
31/2000.
Að sögn Sifjar er venjan sú að
túlka annars vegar „lostugt athæfi“
og hins vegar blygðunarsemi sem at-
hæfi sem hafi yfir sér kynferðislegan
blæ. Í því felist hins vegar ekki að
„lostugt athæfi“ merki að háttsemi
gerandans sé til þess fallin að veita
honum einhverja kynferðislega full-
nægju. Tekur Sif fram að hún telji að
brotið, eins og ákært er fyrir það, sé
ekki bara blygðunarsemisbrot held-
ur líka klám og þar með refsivert
samkvæmt 210. gr. hegningarlaga.
„Dómarinn er held ég að villast
milli ákvæða þegar hann velur að
heimfæra orðalag úr greinargerð
með lagafrum-
varpi til endur-
skoðunar al-
mennra
hegningarlaga
frá árinu 1992 þar
sem fjallað er um
önnur kynferð-
ismök sem lögð
eru að jöfnu við
samræði yfir á
„lostugt athæfi“ og blygðunarsem-
isbrot sem fjallað er um í 209. gr.,“
segir Sif og bendir á að þegar lög-
unum var breytt árið 1992 hafi verið
lagt til að svokölluð „önnur kynferð-
ismök“ sem fjallað er um í 202. gr.
yrðu lögð að jöfnu við samræði. Í
greinargerðinni með lagabreyting-
unni segir m.a.: „Ber að skýra hug-
takið „önnur kynferðismök“ fremur
þröngt þannig að átt sé við kynferð-
islega misnotkun á líkama annarrar
manneskju, er kemur í stað hefð-
bundins samræðis eða hefur gildi
sem slíkt. Eru þetta athafnir sem
veita eða eru almennt til þess fallnar
að veita hinum brotlega kynferð-
islega fullnægingu.“
Í ljósi þess að Alþingi hefur nýver-
ið endurskoðað kynferðisbrotakafla
alm. hegningarlaga, sem 209. greinin
fellur undir, liggur beint við að
spyrja Sif hvort greinin sé að hennar
mati of óljós og hvort ástæða hefði
verið til að kveða skýrar á um merk-
ingu í því skyni að t.d. myndatökur í
leyfisleysi af kynfærum og dreifing á
slíkum myndum geti fallið undir
þetta ákvæði. Þessu svarar Sif neit-
andi og bendir á að þótt ákvæðið í
209. gr. sé gamalt og hafi haldist
óbreytt síðan 1940 þá sé enginn
grundvöllur fyrir þeirri lagatúlkun
sem héraðsdómarinn beiti.
„Það er ekkert að þessu ákvæði.
Það er hins vegar enginn fótur fyrir
því að „lostugt athæfi“ í blygð-
unarsemisbrotum í kynferðis-
brotakaflanum þýði, eins og héraðs-
dómarinn velur að túlka það, að um
þurfi að vera að ræða háttsemi sem
sé til þess fallin að veita þeim sem
slíka háttsemi hefur í frammi ein-
hverja kynferðislega fullnægju.“
Að mati Sifjar er hér um stórmál
að ræða. „Þetta er ný tegund af brot-
um, þ.e. þar sem fólk er með síma að
taka dónamyndir. Hér eru miklir
hagsmunir í húfi, því dreifing mynda
af nöktu fólki og kynfærum þess
beinist gegn mjög mikilvægum
hagsmunum, þ.e. einkalífi og kyn-
frelsi.“
Gagnrýnir lagatúlkun dómarans
Sif Konráðsdóttir
„MÉR finnst ríkissaksóknara bera
skylda til að áfrýja dómnum, því það
er ekki hægt að búa við það að svona
athæfi sé refsilaust,“ segir Atli
Gíslason hrl. og vísar þar til sýknu-
dóms sem kveðinn var upp í Héraðs-
dómi Norðurlands vestra sl. mið-
vikudag af Halldóri Halldórssyni
dómstjóra. Segir Atli ljóst að ef
Hæstiréttur staðfestir umræddan
héraðsdóm þurfi að breyta löggjöf-
inni.
Ríkissaksóknari hafði ákært
mann fyrir brot „gegn blygðunar-
semi [stúlku] með því að taka mynd
á gsm síma sinn af [stúlkunni] án
hennar vitneskju, þar sem hún lá
nakin í rúmi ákærða og fyrir að hafa
á næstu dögum sýnt sjö körlum og
einni konu mynd þessa í símanum
og fjórum körlum mynd í gsm síma
sínum, sem ákærði sagði vera af
[stúlkunni], en myndin sýndi kyn-
færi konu sem sett hafði verið vasa-
ljós upp í,“ eins og segir í dómnum.
Í niðurstöðu dómsins kemur fram
að dómurinn telji óumdeilt að hátt-
semi ákærða hafi verið til þess fallin
að særa blygðunarsemi stúlkunnar.
„Til þess að unnt sé að sakfella
ákærða fyrir brot á nefndri 209. gr.
[almennra hegningarlaga nr. 19/
1940] þarf hátt-
semin að vera
lostug af hans
hálfu. […] Þetta
[greinargerð með
frumvarpi til
breytingar á lög-
unum árið 1992]
bendir ótvírætt
til þess að með
lostugu athæfi sé
átt við háttsemi af kynferðislegum
toga sem er til þess fallin að veita
þeim sem slíka háttsemi hefur í
frammi einhverja kynferðislega full-
nægju. Ekkert bendir til þess að svo
hafi verið í tilfelli ákærða,“ segir
m.a. í dómnum og því var að mati
hans ekki ástæða til að sakfella
ákærða.
Að sögn Atla er margt við bæði
dóminn og málsmeðferðina að at-
huga. Þannig megi af dómnum vera
ljóst að rannsókn málsins hafi verið
gölluð og málshraðinn gagnrýnis-
verður þar sem rúm tvö ár hafi liðið
frá því rannsókn lauk þar til ákæra
var gefin út. Að mati Atla voru það
einnig mistök hjá ákæruvaldinu að
ákæra aðeins fyrir brot gegn 209. gr
almennra hegningalaga. „Það blasti
við í þessu máli að ákæra til vara
fyrir brot gegn 25. kafla almennra
hegningalaga þar sem kveðið er á
um friðhelgi einkalífs,“ segir Atli og
vísar þar sérstaklega til 234. gr. al-
mennra hegningarlaga en þar segir
að hver sá sem meiði æru annars
manns með móðgun í orðum eða at-
höfnum og beri slíkt út skuli sæta
sektum eða fangelsi allt að einu ári.
Hvað dóminn sjálfan varðar segir
Atli hann gera óraunhæfar sönnun-
arkröfur. „Þar vísa ég til þess að það
liggur fyrir að ákærði tók aðra
myndina og sýndi fleiri myndir. Í
þessu felst kynferðisleg misbeiting
og klámhugsun sem er refsiverð
samkvæmt 209. gr. Ég hefði hrein-
lega litið svo á að hinn ákærði hefði
þurft að sanna það að annar tilgang-
ur hafi legið þar að baki,“ segir Atli.
Spurður um túlkun dómsins á kyn-
ferðislegri fullnægju segist Atli
hreinlega ekki skilja hvað dómurinn
sé að fara. „Dómarinn nefnir í dóms-
niðurstöðu sinni að undir 209. gr.
falli t.d. gægjur á glugga. Ég jafna
þessari myndatöku fullkomlega við
gluggagægjur. Ákærði fer inn í her-
bergi, tekur mynd af nakinni konu
og breiðir það út. Það er vandséður
annar tilgangur en kynferðislegur
eða lostugt athæfi,“ segir Atli.
Svona athæfi getur
ekki verið refsilaust
Atli Gíslason
HÓPUR hafnfirskra ungmenna
kom saman á Thorsplani í miðbæ
Hafnarfjarðar upp úr hádegi í gær
til þess að mótmæla fyrirhugaðri
stækkun álvers Alcan í Straumsvík.
Kosningar um stækkunina fara
fram í dag og er lágmarks kosn-
ingaaldur 18 ár skv. kosninga-
lögum. Lögregla hafði ekki upp-
lýsingar um hversu margir
mótmæltu á planinu en fundurinn
fór vel og friðsamlega fram.
Ungmenni mótmæltu stækkun
Morgunblaðið/Ásdís
23 BÆNDUR við Þjórsá sendu
Hafnfirðingum bréf á fimmtudag
vegna atkvæðagreiðslunnar um
stækkun álversins í Straumsvík þar
sem vakin er athygli á því að þau
áform eru „stóralvarleg“ fyrir fleiri
en Hafnfirðinga.
„Þær virkjanir sem þegar hafa
verið reistar í Þjórsá eru ofan byggð-
ar, en nú er áformað að virkja Þjórsá
sisvona í túnfætinum hjá okkur,“
segir í bréfi bændanna. „Landslagi í
og við Þjórsá yrði umturnað frá
Gaukshöfða og langleiðina til sjávar.
Fimm stór uppistöðulón yrðu þá í
einu sveitarfélagi. Urriðafoss, Hest-
foss og Búðafoss færu forgörðum,
eyjar sykkju og árfarvegurinn
myndi nánast þorna á löngum köfl-
um. Anddyri Þjórsárdals, eins
þekktasta ferðamannasvæðis Ís-
lendinga, myndi sökkva í Hagalón.
Margar bújarðir yrðu skemmdar og
lífríki Þjórsár sömuleiðis.“
Lýkur bréfinu á ósk um að Hafn-
firðingar hugsi til bændanna austur í
sveitum og hjálpi þeim að vernda
stolt þeirra.
Skora á Hafnfirðinga að
hugsa til Þjórsárbænda