Lesbók Morgunblaðsins - 10.05.2008, Blaðsíða 8

Gunnar Ormslev saxófónleikarilátinn árið 1981 „Hann hafði ekki ljótan tón, það er
bölvuð vitleysa, en hann hafði öðruvísi tón; tón af Lesterskólanum; tónn Gunnars var
einsog maðurinn, blíður og hægverskur.“
Eftir Vernharð Linnet
linnet@simnet.is
G
unnar Ormslev fæddist árið 1928 í
Hellerup í Gentofteskíri, einni af út-
borgum Kaupmannahafnar. Móð-
irin var íslensk en faðirinn danskur
og allt þar til heimsstyrjöldin síðari
skall á var ekkert sem benti til þess
að pilturinn yrði annað en ekta Dani
af íslenskum ættum, svona eins og
Thorvaldsen og fleiri mætir listamenn. En hann settist
að í landi móðurinnar og kannski átti skorturinn er ríkti í
Danmörku eftirstríðsáranna þátt í því. Nú er liðinn meira
en aldarfjórðungur síðan Gunnar lést í blóma lífsins og er
hann mörgum gleymdur í þessum heimi þar sem heims-
frægðin er stundarfyrirbrigði og meira að segja í nýleg-
um sjónvarpsþætti um íslenskan djass, þar sem ágætir
djassleikarar voru teknir tali og auk þess sýnd myndbrot
með ýmsum helstu djassleikurum landsins, var Gunnar
Ormslev, sem fremstur var meðal jafningja frá því hann
flutti til landsins 1946 til dauðadags 1981, hvergi nefndur
né sýndur.
„… borið af þeim öllum sem sólóist“
Þegar Gunnar var að alast upp í Hellerup var einn besti
vinur hans Arnvid Mayer, sem spilaði á trompet og varð
seinna einn af fremstu trompetleikurum Dana og helsti
djassbaráttumaður Norðurlanda. Þeir spiluðu saman í
djasssveit í gaggó og hafði Gunnar komist yfir þýskan
altósaxófón. Það var hlustað á Asmussen og Goodman en
svo heyrði Gunnar Basiebandið með Lester Young á ten-
ór og ekki leið á löngu áður en hann kunni ýmsa Lester-
sólóa utan að. Gunnars er fyrst getið í íslenskum heim-
ildum er hann kom hingað til sumardvalar ásamt móður
sinni í júlí 1945, en þá þótti fréttnæmt hverjir sigldu til og
frá Reykjavík með Gullfossi. Hann ákveður svo árið eftir
að flytjast hingað og lærði tannsmíðar hjá frænda sínum
Jóni Hafstein tannlækni. Til að kveðja félaga sinn með
sóma ákváðu Arnvid og gaggóbandið að taka upp tvö lög
á lakkplötu, en slíkt var alsiða fyrir daga segulbandsins.
Eintak Arvids hefur varðveist, enda var hann einn
ástríðufyllsti plötusafnari Norðurlanda. Þó að upptök-
urnar séu frumstæðar og leikur Gunnars með byrj-
endabrag er auðheyrt að hugmyndir skorti hann ekki og
sagði Arnvid mér „að hann hefði borið af þeim öllum sem
sólóist“.
Þegar til Íslands er komið býr Gunnar í Hafnarfirði og
kynnist þar Guðmundi Steingrímssyni, Eyþóri Þorláks-
syni og félögum og síðan bætast Reykvíkingar eins og Óli
Gaukur og Steini Steingríms í hópinn. Með þeim eru til
nokkrar upptökur og Lesteráhrifin sterk í leik Gunnars.
Svo stofnaði hann GO-kvintettinn sem lék í samkomusal
Mjólkurstöðvarinnar veturinn 1946-47. Haustið 1947
leysir Gunnar nafna sinn Egilson af hólmi í hljómsveit
Björns R. Einarssonar þar sem hann blés stutta stund
því hann var ekki í FÍH. Á því var ráðin bót og í árs-
byrjun 1948 gengur hann til liðs við KK-sextettinn, e
þar sem hljómsveitarstjórinn Kristján Kristjánsson
í altósaxófón varð Gunnar að skipta yfir á tenór. „Gu
kunni ekkert að lesa þegar hann kom til mín,“ sagði
Kristján síðar, „en ég hef aldrei vitað nokkurn eins fl
an að læra. Eftir viku las hann allt sem ég setti fyrir
hann.“ Um haustið gengur Gunnar að nýju til liðs við
Björn R. og leikur með honum þar til hann heldur til
þjóðar 1955. Á upptökum sem varðveist hafa með Gu
ari frá árunum með KK og Birni má heyra að hann h
færst nær Hawkinsskólanum, enda blésu allir helstu
saxófónleikar landsins í Hawkinsstílnum, s.s. Sveinn
Ólafsson, Ólafur Pétursson og Helgi Ingimundarson
leman Hawkins var tenórsaxófóninum það sama – þa
bíboppið kom til sögunnar – og Louis Armstrong tro
etnum. Það voru aðeins einstaka framúrstefnumenn
svingsins, eins og Lester Young og Roy Eldridge, se
brutust undan ægivaldi þeirra.
„… gefur lítt eftir því bezta erlendis“
Til er grein um Gunnar, eftir Svavar Gests, í Jazzbla
1951. Þar segir: „Gunnar lék á altó-saxófón og þótti l
ur hans mjög líflegur. Hann hafði mikla tækni á hljóð
sitt, hafði þó aðeins verið með það í nokkra mánuði. T
hans var ekki að sama skapi góður. En er Gunnar fór
leika á tenór urðu mikil umskipti. Tónninn var mun b
og fór stöðugt batnandi. En ekki hefur Gunnar samt
mikla tón, sem á sínum tíma var talið nauðsynlegt að
hafa, ef maður átti að teljast góður tenór-saxófónleik
en þá líktu nú líka allir eftir Coleman Hawkins! … G
ar er líklega sá hljóðfæraleikarinn, sem mestum og b
um framförum hefur tekið hér á landi undanfarin ár.
því að maður heyrði í honum sem litla altó-saxófónle
aranum með góðar hugmyndir og slæma tóninn, fyri
rúmum fjórum árum, hefur Gunnar breyzt í afburða
ór-saxófónsólóista með ennþá fjölbreyttari hugmynd
miklu betri tón. Fyrir utan, að á þessum tíma hefur h
um tekizt að yfirstíga hindrun flestra þeirra, sem orð
hafa að læra á hljóðfæri hjá sjálfum sér: hann les nót
viðstöðulaust.“
Þetta er ein besta samtímalýsing sem til er á leik í
lensks djassleikara frá þessum tíma og hafi Svavar þ
fyrir. Aftur á móti tíðkaðist lítt að skrifa gagnrýni um
tónleika og hef ég hvergi fundið tónleikarýni frá blóm
skeiði Gunnars nema í Jazzblaðinu. 1949 skrifar Hilm
Skagfield um djasshljómleika í Austurbæjarbíói 2. a
þar sem átta manna hljómsveit Kristjáns Kristjánss
lék m.a.: „Sólóar hvíldu mjög á Gunnari Ormslev, en
hann ágætur sólóisti og getur maður fyrirgefið honu
þó að tónninn sé ekki fallegur, vegna ágætra impróv
inga.“
Í mars 1950 skrifar Jón Múli Árnason um verðlaun
hljómleika Jazzblaðsins í Austurbæjarbíói: „Svo kom
Ormslevs, Guðmundar R. og Elfars, og voru þeir ekk
slegnir út það sem eftir var kvöldsins. Mig minnir re
ar að Venturo-tríóið hafi gert svipaða hluti, en það er
mikil gleði í leik Ormslevs-manna, og hvað er athuga
við það, að upprennandi snillingar stæli meistarana.“
Í september 1952 mátti lesa í Jazzblaðinu: „Það er
fyrst þegar hann leikur við hliðina á jafn miklum snil
og Ronnie Scott er, að við heyrum, að Gunnar er ekk
eins besti djassleikari hér á landi heldur fáum við sön
þess að leikur hans gefur lítt eftir því bezta erlendis.
Höfundur líklega Svavar Gests.
Í Stan Getz-stíl
Vorið 1955 hélt Gunnar til Svíþjóðar til að leika með
on Brehm-bandinu og það var ekki lítið ævintýri. Þa
píanistinn Charles Norman, sem þekktastur er fyrir
Tónninn eins og m
Árið 1955 skrifaði Torben Ulrich, þekktasti tennisleik-
ari Dana, ágætur klarinettleikari og lofaður rithöf-
undur, að bestu tenórsaxófónleikarar Danmerkur
væru Frank Jensen og Gunnar Ormslev, en fæstir
þekktu Gunnar því hann byggi á Íslandi og spilaði
aldrei í Danmörku. Á Íslandi hefði hann spilað með
Ronnie Scott og hefði breski saxófónsnillingurinn sagt
að hann hefði ekki heyrt betri tenórista í Evrópu.
Hvernig mátti það vera að Gunnar var talinn Dani
af Ulrich og hver var ferill þessa rómaða saxófónleik-
ara? Hvar lágu rætur hans og hvar mótaðist stíll hans?
Hljómsveitin Hljómsveit Gunnars Ormslev, um 1960, ásamt Önnu Vilhjálms sem átti 40 ára söngafmæli.
8 LAUGARDAGUR 10. MAÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók