Morgunblaðið - 21.01.2008, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 21. JANÚAR 2008 11
ÚR VERINU
Það er grafalvarlegt mál að mannrétt-indanefnd Sameinuðu þjóðanna skulihafa komizt að þeirri niðurstöður aðkvótakerfið brjóti í bága við mann-
réttindi og atvinnufrelsi fólks. Íslenzk stjórn-
völd verða að sjálfsögðu að fara yfir úrskurð
nefndarinnar og meta hvernig skuli bregðast
við honum. Ef staðreyndin er sú að ekki megi
takmarka atvinnufrelsi manna með þeim hætti
sem kvótakerfið gerir er þjóðinni mikill vandi
á höndum. Auðvitað er öllum ljóst að takmarka
verður veiðarnar. Auðvitað er öllum ljóst að
frjálsar veiðar ganga aldrei upp. En hvernig er
hægt að takmarka veiðarnar með þeim hætti
að það standist lög og fari ekki í bága mann-
réttindi. Auðvitað eru skiptar skoðanir um það
hvort verið sé að brjóta mannréttindi með
kvótakerfinu. Þar gengur mönnum ýmislegt
til. Aðalatriðið er einfalt. Það geta ekki allir
stundað fiskveiðar á Íslandsmiðum eins og
þeim sýnist. Stjórnvöldum ber að setja um
veiðarnar lög og reglur sem stuðla að sjálf-
bærri nýtingu auðlindarinnar, en jafnframt að
skipa til með þeim hætti að veiðarnar verði að-
bærar. Að þær skili bæði þeim sem veiðarnar
stunda og þjóðinni sjálfri viðunandi afrakstri.
Þetta tvennt verður að fara saman við fisk-
veiðistjórnunina.
Nú er það framundan í fyrsta lagi að meta
hvort úrskurður mannréttindanefndarinnar
leiðir til þess að gera þurfi grundvallarbreyt-
ingar á fiskveiðistjórnuninn. Verði niðurstaðan
sú að ekki þurfi að breyta, munum við búa
áfram við núverandi fiskveiðistjórnun, hugs-
anlega með smávægilegum breytingum. Verði
niðurstaðan á hinn veginn, er mikið starf fyrir
höndum. Markmiðin hljóta engu að síður að
vera hin sömu og áður. Sjálfbærar veiðar, sem
skila þeim sem þær stunda og þjóðinni sjálfri
viðunandi tekjum. Það verður ekki gert öðru
vísi en að takmarka aðganginn. Það er hægt að
gera á ýmsa vegu, en hvaða leið sem verður
farin hlýtur hún að byggjast á einhvers konar
unnar var miðað við það verð sem þurfti að
fást fyrir þorskblokkina í Bandaríkjunum. Eft-
ir því sem syrti í álinn var gengið lækkað. Ekki
var tekið á vandanum. Með kvótakerfinu
breyttist þessi mynd smám saman. Nú er sjáv-
arútvegurinn sjálfbær atvinnugrein sem skilar
tekjum í þjóðarbúið í stað þess að vera í þeirri
undarlegu stöðu að vera hvort tveggja í senn
undirstöðu atvinnugrein þjóðarinnar og baggi
á þjóðarbúinu. Trúlega vill enginn fá þá stöðu
upp á ný.
Kvótakerfið hefur skilað miklu, en það hefur
jafnframt kostað miklar fórnir. Nú, í ljósi úr-
skurðar mannréttindanefndar SÞ, er því góður
tími til að horfa yfir farinn veg. Meta hvað hef-
ur áunnizt og hvað hefur tapazt. Horfa síðan
fram á við og komast að niðurstöðu, móta fisk-
veiðistjórnun, sem felur í sér allt í senn, sjálf-
bærar veiðar, hagkvæman útveg og brýtur
hvergi í bága við lög eða mannréttindi, ef nið-
urstaðan verður að svo sé ekki nú. Þetta þarf
að gera fordómalaust og með þá staðreynd í
huga að fiskveiðar verða aldrei gefnar frjálsar.
Það verður alltaf að takmarka aðganginn.
Aðgangurinn verður alltaf takmarkaður
» Auðvitað er öllum ljóst að frjálsar veiðar ganga
aldrei upp.
BRYGGJUSPJALL
Hjörtur Gíslason
hjgi@mbl.is
skömmtun. Takmarkaður aðgangur að auðlind
verður svo alltaf að einhvers konar verðmæti.
Eigi hagkvæmni að vera leiðarljósið verður að-
göngumiðinn, í hvaða formi sem hann er, að
vera framseljanlegur.
Þá má kannski segja að komið sé að grund-
vallaratriði. Eiga veiðarnar að vera hag-
kvæmar? Auðvitað vilja það allir, en eigi að
nota sjávarútveginn til að viðhalda byggð, er
ekki annað hægt að sjá en hagkvæmninni verði
kastað fyrir róða. Það sést bezt í Noregi þar
sem þeir sem sjóinn stunda í smáum byggðum
í Norður-Noregi eru á framfæri hins opinbera
stóran hluta ársins. Þar er of litlum aflaheim-
ildum dreift á of marga.
Þegar litið er til þess tíma, sem kvótakerfið
var sett á birtist afar dökk mynd. Sjávarútveg-
urinn var nánast allur á hausnum. Skipin voru
allt of mörg vegna stjórnlauss innflutnings á
árunum þar á undan. Gengi íslenzku krón-
Eftir Hjört Gíslason
hjgi@mbl.is
NÝJA flokkunar-
og pökkunarlínan
frá Völku, Valka
RapidAligner,
vakti mikla at-
hygli, er hún var
sýnd hjá Ný-fiski
í Sandgerði í síð-
ustu viku.
Vinnslulínan er
hvort tveggja í
senn nákvæmari og sjálfvirkari er
áður hefur þekkzt og bætir meðferð
hráefnis og nýtingu þess að sama
skapi. Vinnslulínan pakkar með
sjálfvirkum hætti ferskum flökum
og flakbitum í umbúðir af fastri
þyngd af mikilli nákvæmni. Vinnslu-
línan flokkar, velur saman bita og
raðar og er búin innmötunarbúnaði
fyrir fisk og frauðkassa.
Helgi Hjálmarsson er fram-
kvæmdastjóri Völku. Hann segir að
fyrirtækið sérhæfi sig í þróun á sjálf-
virknilausnum fyrir fiskvinnslu, sem
hafi það að meginmarkmiði að auka
gæði og bæta nýtingu hráefnis og
skila þannig fiskvinnslunni auknu
virði fyrir afurðirnar.
„Við höfum verið að einbeita okk-
ur að þróun og byggja okkur þannig
upp að við getum orðið lausnafyr-
irtæki í fiskvinnslunni. Hvort sem í
landi eða úti á sjó, þó að við höfum
ekki selt neitt út á sjó enn. Við erum
að byggja upp grunn af tækjabúnaði
og hugbúnaði til að geta boðið heild-
arlausnir. Meðal annars fórum við út
í það að þróa tækjaþjón, sem byggist
á eins konar miðstöð, sem stýrir í
senn öllum tækjum og búnaði, sem
tengjast viðkomandi kerfi. Hann er
með notendavænt vefviðmót á öll
tæki og með honum er hægt að bjóða
upp á fjarþjónustu á allan tækjabún-
að.
Komnir með góðan grunn
Núna erum við komnir með mjög
góðan grunn til að geta tekizt á við
þessi verkefni og sjáum mikil tæki-
færi í aukinni sjálfvirkni í fisk-
vinnslu. Mikið af störfum í fisk-
vinnslu í dag er einhæf röðunarstörf,
innmötun á vélar og færibönd til
dæmis. Nýja vélin okkar tekur með-
al annars á því verkefni, því hún rað-
ar sjálf í kassana. Það þarf ekki
starfsfólk til þess og auk þess næst
miklu meiri nákvæmni með sjálf-
virkninni. Það er því tvöfaldur ávinn-
ingur af því.
Við erum svo komnir af stað með
þjarkaverkefni með HB Granda. Við
fengum meðal annars styrk frá
AVS-sjóðnum í það. Það hjálpar
manni mjög mikið að vinna að þess-
um málum að hafa haft aðgang að
sjóðum eins og AVS og Tækniþróun-
arsjóði. Þetta er dýr þróun og það
væri miklu erfiðara að fjármagna
hana, kæmu ekki til styrkir af þessu
tagi. Hjá HB Granda munum við
nota þjark til að raða fiskinum inn á
vélar en þar sjáum við mikil tæki-
færi. Í fiskvinnslunni hér á landi má
gera ráð fyrir að um 10-15% starf-
anna felist í einfaldri innmötun.
Gangi þjarkaverkefnið vel sjáum við
í því mikla möguleika til hagræðing-
ar.
Röðun í umbúðir
hluti af flokkuninni
Það er mikill galli á núverandi
flokkunarbúnaði, sem Marel, Scan-
vægt til dæmis og fleiri hafa verið að
framleiða, að með honum glatast
möguleikinn á því að raða stykkjun-
um í umbúðir. Sá búnaður flokkar
fiskinn með armi sem skýtur fisk-
inum eða fiskbútunum út af bandinu
í ákveðið hólf, sem annaðhvort telur
stykkin eða vigtar þau. Með því get-
ur viðkvæmur fiskur skemmzt og
auk þess þarf mann til að raða fisk-
inum í umbúðirnar. Við lítum því á
vélina sem næsta skrefið í flokkun-
arbúnaði þar sem röðun í umbúðir
eða inn á aðrar vélar er hluti af
flokkuninni. Kosturinn við vélina er
líka sá hve vel hún fer með fiskinn.
Það skiptir miklu máli með ýsuna, en
hún er afar viðkvæm. Þess vegna
vilja engir vinnslumenn setja ýsuna í
aðrar gerðir af flokkunarbúnaði.
Miðað við þau jákvæðu viðbrögð sem
við fengum á kynningunni í Nýfiski í
vikunni teljum við að sölumöguleikar
hér á landi séu mjög góðir.
Við erum einnig að skoða mögu-
leika á pökkun í smápakkningar,
sem mikið er um erlendis. Það eru
pakkningar með mjög fáum eining-
um og þar er einnig algengt að fjöldi
eininga sé fyrirfram ákveðinn, þann-
ig gæti vélin þurft að gera 600
gramma pakkningar með 3 stykkj-
um. Þá verður nákvæmnin í samval-
inu ennþá mikilvægari. Það er vax-
andi krafa erlendis að allt sé selt í
fastri þyngd. Það einfaldar svo
margt í búðunum til dæmis.
Við erum líka að stefna á útflutn-
ing og höfum verið á sjávarútvegs-
sýningunni í Brussel síðastliðin fjög-
ur ár. Það tekur tíma, en nú erum við
komnir með þann grunn sem þarf til
að fara á erlenda markaði. Við höf-
um þegar fengið mjög jákvæð við-
brögð, en þá erum við að tala um
matvælamarkaðinn almennt, ekki
bara fiskinn. Þetta er allt í gangi en
tekur auðvitað tíma. Við reiknum þó
með því að á þessu ári verði fyrstu
sölurnar erlendis. Við erum þar mik-
ið að horfa til Noregs og Færeyja og
þá erum við að tala um mjög sam-
bærilegan búnað við það sem er hér
heima. Svo eru líka möguleikar í lax-
eldi í Noregi, Chile og Skotlandi. Það
ættu að vera tækifæri þar,“ segir
Helgi Hjálmarsson.
Sérhæfa sig í sjálfvirkni-
lausnum fyrir fiskvinnslu
Helgi Hjálmarsson, framkvæmdastjóri Völku, hyggur á landvinn-
inga erlendis enda eru þar miklir möguleikar framundan
Helgi Hjálmarsson
Árvakur/Hjörtur Gíslason
Nýjungar Mikill áhugi var á nýju vélinni frá Völku, þegar hún var sýnd hjá
Ný-fiski í Sandgerði. Vélin leysir ýmis vandamál sem menn hafa glímt við.
„VIÐ höfum verið með yfirvigt upp
á 2 til 2,5%, en með nýju vélinni frá
Völku náum við yfirvigtinni niður í
0,2%. Það þarf ekkert mjög flókna
stærðfræði til að reikna út hvað það
þýðir. Við spörum okkur um 25
krónur á hvert kíló, en það svarar til
15 til 20 milljóna króna sparnaðar á
ári. Það munar um minna,“ segir
Gunnar Bragi Guðmundsson, að-
stoðarframkvæmdastjóri Nýfisks í
Sandgerði. „Það er búið að vera
mjög gaman að taka þátt í þessu
verkefni. Ótrúlegt hvað við eigum
mikla hugvitsmenn og duglegt fólk.
Það er kannski það sem manni finnst
bezt í þessu. Byrjað var að vinna að
þessu verkefni árið 2006 og aðeins
tveimur árum seinna stendur vélin
fullkláruð og fullhönnuð í notkun
inni í sal með svo flóknum og full-
komnum tæknibúnaði. Það finnst
mér aðdáunarverðast í þessu.
Vélin sem slík er að hluta til smíð-
uð eftir okkar óskum. Við höfðum
lýst eftir vél sem gæti gert þetta.
Helgi Hjálmarsson var einmitt á
sama tíma að hanna búnað, sem
hann hélt að gæti leyst okkar vanda-
mál. Ferski fiskurinn er svo við-
kvæmt hráefni og við erum að selja
hann í hæstu verðflokkum. Því verð-
um við að vera með fullkomna vöru
og til þess að geta það þurfum við
góða meðhöndlun. Þá er þróunin sú
að það er alltaf verið að selja í minni
og minni umbúðum eins og þriggja
og fimm kílóa kössum. Þá verður
strax vandamál með yfirvigt. Þegar
maður er með bita sem eru 250 til
300 grömm og þriggja kílóa kassa,
fara allt að þrettán stykki í kassann.
Þá er mjög erfitt að finna stykki,
sem gerir það að verkum að vigtin
verði nákvæmlega þrjú kíló í kass-
anum. En það er einmitt það sem
forritið í vélinni gerir. Það finnur
stykki sem er á leiðinni í flokk-
aranum þannig að það passi ná-
kvæmlega upp á vigtina. Það er al-
veg ótrúlegt að sjá þetta virka.
Ferskur fiskur, einkum ýsa, er
mjög viðkvæmur í allri meðhöndlun,
en vélin fer einstaklega vel með fisk-
inn. Hann verður ekki fyrir neinu
hnjaski á leið sinni ofan í kassana, en
vélin raðar sjálfvirkt í þá. Það er
mjög mikilvægur þáttur því ef fisk-
urinn byrjar að rifna þurfum við að
flokka hann frá og setja í lausfryst-
ingu, en fyrir þann fisk fæst mun
lægra verð. Þarna getum við líka
verið að vinna með tvo mismunandi
gæðaflokka í einu. Það er alveg nýtt
í þessu að geta verið með tvo gæða-
flokka auk þess að vera með mis-
munandi stærðarflokka í gangi sam-
tímis,“ segir Gunnar Bragi.
Árvakur/Hjörtur Gíslason
Tækni Birgir Kristinsson og Gunnar Bragi Guðmundsson, framkvæmda-
stjórar Ný-fisks í Sandgerði, eru ánægðir með nýju vélina frá Völku.
Spara 15 til 20
milljónir á ári
„MÉR lízt mjög
vel á vélina frá
Völku. Hún skil-
ar því sem þarf í
meðferð hráefn-
isins. Hún er
bezta tækið sem
ég hef séð varð-
andi það. Hvað
okkur varðar er
það kannski
spurning m af-
köstin. Hvort þau séu næg fyrir
okkur,“ segir Gunnar Aðalbjörns-
son, rekstrarstjóri Samherja á Dal-
vík.
.„Við höfum frá upphafi fylgzt
með þróun vélarinnar, en Helgi
sýndi okkur hvað hann var að gera
fyrir tveimur eða þremur árum. Á
þeim tíma vorum við að kaupa tæki
frá Marel, þannig að við ákváðum
bara að fylgjast með þessu. Þessi
keyrsla hjá Ný-fiski fannst mér lofa
mjög góðu. Ég er mjög hrifinn af
þessu,“ segir Gunnar.
Hrifinn
Gunnar
Aðalbjörnsson