Morgunblaðið - 21.01.2008, Blaðsíða 18

18 MÁNUDAGUR 21. JANÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
GÓÐ HUGMYND
Björn G. Björnsson, leikmynda-og búningahönnuður, semsæti á í stjórn Leikminjasafns
Íslands hefur sett fram þá hugmynd
að Laugavegur 6, eitt hinna um-
deildu húsa við Laugaveginn neðan-
verðan verði að húsi fyrir leikminja-
safn Íslands.
Í samtali við Morgunblaðið í gær
sagði Björn G. Björnsson:
„Leikminjasöfn eru með skemmti-
legustu söfnum hvarvetna. Þar fær
skólafólk innsýn í sögu sviðslista,
börn fá að bregða sér í búninga og
gervi og haldið er úti margvíslegri og
fróðlegri starfsemi með útgáfu, sýn-
ingum og annarri miðlun.“
Það sem gerir þessa hugmynd
Björns sérstaklega áhugaverða er sú
staðreynd að í þessu húsi fæddist frú
Stefanía Guðmundsdóttir, ein
fremsta leikkona okkar Íslendinga á
sínum tíma. Og það sem meira er: af-
komendur frú Stefaníu hafa sett svip
sinn á íslenzkt leikhús alla tíð síðan
og gera enn. Ein dætra hennar, Anna
Borg, náði lengra en nokkur annar
íslenzkur leikari fyrr og síðar en hún
gerði garðinn frægan í Konunglega
leikhúsinu í Kaupmannahöfn fyrir og
um miðja 20. öldina.
Sjálf var frú Stefanía einn af stofn-
endum og burðarásum Leikfélags
Reykjavíkur sem stofnað var fyrir
110 árum og starfar enn með miklum
blóma.
Þegar horft er til þessarar sögu
blasir við að hugmynd Björns G.
Björnssonar á að framkvæma. Húsið
á að gera upp í upphaflegri mynd og
þar á að koma Leikminjasafni Ís-
lands fyrir.
Þetta er skemmtilegt tækifæri fyr-
ir Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur
menntamálaráðherra, sem sjálf
tengist sögu íslenzks leikhúss sterk-
um böndum, að tryggja friðun
húsanna og þessa nýtingu Laugaveg-
ar 6.
Saga íslenzks leikhúss er samofin
sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar. Þeg-
ar síðasta lota sjálfstæðisbaráttunn-
ar var hafin á síðari hluta 19. aldar
fylgdu listamenn í kjölfarið og sýndu
með stofnun Leikfélags Reykjavíkur
og starfsemi þess að hér var til
menningarlegt samfélag. Sjálfstæð-
isbaráttan byggðist því ekki bara á
sögunni og menningararfleifð fyrri
tíma. Hún byggðist líka á menning-
arlífi síns samtíma.
Þess vegna er Leikminjasafn Ís-
lands ekki bara leikminjasafn. Það er
safn sem tengist þeirri sögu sem við
eigum að halda hátt á lofti á þann veg
að enginn ungur Íslendingur komist
hjá því að þekkja hana til hlítar.
Gömlu húsin í Reykjavíkur eru
partur af þeirri sögu. Þau á ekki að
rífa. Þvert á móti eigum við að hlúa
að þeim. Í mörgum þessara húsa
varð til mikil saga. Þar gengu um
gólf menn sem unnu mikil afrek.
Við eigum að minnast þess, þegar
við göngum um þessi hús, hverjir þar
voru á ferð á undan okkur. Engri
þjóð, sem vill teljast til menningar-
þjóða, dettur í hug að rífa slík hús.
Þessa sögu skynjar menntamála-
ráðherrann örugglega.
ÓFULLNÆGJANDI MENNTUN
Ein af grunnforsendum þess að áÍslandi skapist samfélag þar
sem allir fái notið sín að verðleikum
er að allir íbúar landsins sitji við
sama borð þegar þeir setjast á skóla-
bekk. Í stjórnsýsluúttekt Ríkisend-
urskoðunar á Jöfnunarsjóði sveitar-
félaga og grunnskólanum eru
dregnar fram sterkar vísbendingar
um að þetta eigi ekki við á Íslandi.
„Eftir stendur svo augljós munur
milli svæðanna að ekki er hægt að
fullyrða að grunnskólabörn sitji við
sama borð alls staðar á landinu,“ seg-
ir í skýrslunni og því er bætt við að
ýmislegt bendi til þess að sums staðar
sé ekki veitt fullnægjandi menntun.
Eins og sagt var frá í Morgun-
blaðinu á laugardag kemur fram í
skýrslunni að gæðaöryggi er ábóta-
vant í íslenska grunnskólakerfinu.
Árangur nemenda í fáeinum grunn-
skólum skeri sig ítrekað úr og sömu
skólarnir séu hvað eftir annað langt
undir meðaltali á samræmdum próf-
um. Segir að því megi halda fram að
gæði skóla séu misjöfn, að minnsta
kosti ef litið sé til hlutfalls réttinda-
kennara og því hugsanlegt að nem-
endur fái misgóða þjónustu. 2004 var
hlutfall réttindakennara minna en
helmingur í 13 skólum, sem allir eru á
landsbyggðinni. Sumir þeirra sýndu
ágæta útkomu, en þeirra á meðal
voru einnig þeir, sem hvað lakast hafa
staðið sig á samræmdum prófum.
Það er óverjandi að það megi gefa
sér fyrirfram að lendi barn í tiltekn-
um skóla megi gefa sér að það hljóti
óviðunandi menntun. Það er ekki
hægt að láta viðgangast að ár eftir ár
sé lakasta útkoman í sömu skólunum.
Ríkisendurskoðun segir að mennta-
málaráðuneytið þurfi að setja skýr
markmið með grunnskóla og viðmið
um árangur. Þá skorti tengsl á milli
gæðaeftirlits ráðuneytisins og fram-
laga Jöfnunarsjóðs, sem sé því ekki
beitt til að ýta undir og aðstoða skóla
við að uppfylla gæðakröfur.
Markmið skólakerfisins á að vera
að hver einstaklingur fái að blómstra
og njóta sín að verðleikum. Til þess að
það geti gengið eftir þurfa öll börn að
sitja við sama borð í skólum landsins,
hvar sem þau búa. Framlög til grunn-
skóla eru hærri hér á landi en í ná-
grannalöndunum án þess það skili sér
í sambærilegum námsárangri og nú
þarf að fara ofan í saumana á hvernig
bæta megi úr því. Er ástæðan sú að
ekki hefur verið settur nægur kraftur
í að tryggja að bestu kennararnir
haldist í stéttinni? Það er svo augljóst
að það ætti ekki að þurfa að segja það
að besta leiðin til að bæta námsárang-
ur er að fá hæfustu kennarana til
starfa og tryggja þeim viðunandi
starfsskilyrði.
Það er alvarlegt mál þegar Ríkis-
endurskoðun kemst að þeirri niður-
stöðu að ekki megi fullyrða að grunn-
skólabörn sitji við sama borð alls
staðar á Íslandi.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Um þessar mundir er þessminnst að ein öld er liðin síð-an sett voru fyrstu fræðslu-lög á Íslandi og stofnaður
sérstakur skóli, Kennaraskóli Íslands,
til að mennta kennara. Þessir tveir at-
burðir eru nátengdir. Kennaraháskóli
Íslands og Kennarasamband Íslands
minnast þeirra sameiginlega og standa
fyrir fjölbreyttri dagskrá
í tilefni aldarafmælisins.
Fræðslulögin 1907
Áður en fræðslulögin,
sem samþykkt voru árið
1907, tóku gildi 1. júní
1908 var kennsla barna
og ungmenna að mestu á
ábyrgð heimilanna og
undir eftirliti presta þó
sums staðar hafi verið
byggðir skólar og ráðnir
kennarar. Upp úr alda-
mótunum hafði dr. Guð-
mundur Finnbogason sál-
fræðingur farið víða um land og skráð
upplýsingar um fræðslumál lands-
manna. Skýrsla Guðmundar um þær
ferðir er merk heimild um stöðu
fræðslumála í upphafi 20. aldar og hún
endurspeglar heldur bágborið ástand
almenningsfræðslu í landinu. Þessi
skýrslugerð og öflugur málflutningur
framsýnna þingmanna og annarra í
kjölfar hennar lögðu grunn að fræðslu-
lögunum og stofnun Kennaraskóla Ís-
lands sama ár. Með fræðslulögunum
var fræðsluskyldu komið á og sveit-
arfélögum gert skylt að standa straum
af kostnaði við menntun barna á aldr-
inum 10-14 ára í að minnsta kosti sex
mánuði á ári. Ekki voru landsmenn
sammála um nauðsyn fræðsluskyldu og
töldu margir ástand menntunar hér
betra en víða annars staðar og því Ís-
lendingum ekki nauðsynlegt að fylgja
fordæmi annarra þjóða og lögbinda
fræðsluskyldu.
Kennaraskóli Íslands
í Reykjavík
Um sama leyti og fræðslulögin voru
til umræðu á Alþingi í upphafi 20. aldar
var líka rætt um kennaramenntun,
enda þörf fyrir menntaða kennara æ
brýnni eftir því sem námskröfur jukust.
Á þessum árum voru haldin námskeið
fyrir kennara í Flensborgarskóla í
Hafnarfirði og þar starfaði kenn-
aradeild í rúmlega tíu ár eða allt til þess
að Kennaraskólinn var stofnaður í
Reykjavík árið 1908 eftir ítarlegar um-
ræður á Alþingi og stundum harðar
deilur. Alþingismenn deildu ekki síst
um það hvar skólinn ætti að vera en
mörgum þótti ekki við hæfi að halda
slíkan skóla í sollinum í Reykjavík! Lög
um kennaraskóla eru líka frá 1907 og
reyndar staðfest sama dag og fræðslu-
lögin.
Kennaraskóla Íslands var valinn
staður í stórgrýttri, óruddri urð í út-
jaðri þeirrar Reykjavíkur sem þá var.
Þar stendur gamli Kennaraskólinn enn
á horni Laufásvegar og Barónsstígs og
hýsir nú starfsemi Kennarasambands
Íslands sem stofnað var árið 2000.
Kennarasamband Íslands hið eldra
eignaðist gamla skólahúsið
við Laufásveg árið 1990. Þá
var það afskaplega illa far-
ið og lét sambandið gera
það upp af miklum mynd-
arskap. Í Kennaraskól-
anum við Laufásveg var
fyrst kennt haustið 1908 og
var skólastjóri séra Magn-
ús Helgason en tveir kenn-
arar auk hans ráðnir til
skólans. Þar starfaði skól-
inn þar til byggt hafði verið
glæsilegt skólahús á Rauð-
arárholti, elsta byggingin
sem nú hýsir Kennarahá-
skóla Íslands.
Næsta stóra framfaraskref í kenn-
aramenntun hér á landi var stigið þegar
kennaranám var flutt á háskólastig árið
1974 og Kennaraskólinn gerður að
Kennaraháskóla Íslands. Annar mik-
ilvægur áfangi var sameining fjögurra
skóla, Fósturskóla Íslands, Íþrótta-
kennaraskóla Íslands, Þroskaþjálfa-
skóla Íslands og Kennaraháskólans árið
1998. Um þessar mundir eru fram-
undan enn ein tímamót, en eins og
kunnugt er verður Kennaraháskóli Ís-
lands sameinaður Háskóla Íslands 1.
júlí næstkomandi og mun þá mynda
stofninn að nýju menntavísindasviði
Háskóla Íslands.
Kennaraháskólinn
á tímamótum
Margt hefur breyst frá því Kenn-
araskólinn tók til starfa í urðinni við
Laufásveginn árið 1908. Þá voru nem-
endur í skólanum 57 og kennarar þrír.
Nú stunda á þriðja þúsund nemendur
nám við Kennaraháskólann og fast-
ráðnir starfsmenn eru rúmlega 200. Þá
voru námsgreinar ákveðnar með lögum
og reglugerð, skýrt afmarkaðar í tíma
og að innihaldi. Nú geta nemendur í
kennaranámi haft mikil áhrif á sam-
setningu eigin náms, valið áherslur og
leiðir og stundað námið hvort sem er í
skólanum við Stakkahlíð í Reykjavík
eða með fjarnámssniði heiman frá sér
en þann kost velur nú rúmlega helm-
ingur nemenda. Í upphafi var kenn-
aranám þriggja vetra nám, sex mánuðir
á vetri. Samkvæmt nýju námsskipulagi
sem tók gildi í Kennaraháskóla Íslands
nú í haust er gert ráð fyrir að fullgilt
kennaranám verð
skólanám sem lýk
gráðu.
Enda þótt brey
ar á einnar aldar f
unar á Íslandi má
aramenntun í upp
skipulögð af frams
Á aldarafmæli kennara
Eftir Svanhildi Kaaber
» Áður en sem sam
árið 1907, tó
1908 var ken
ungmenna a
ábyrgð heim
Svanhildur Kaaber
Hádegisverður N
Við Laufásveg N
Eftir Guðmund Sverri Þór
sverrirth@mbl.is
PÉTUR M. Jónasson vatnalíffræð-
ingur hyggst stefna umhverfis-
ráðherra fyrir hönd íslenska ríkisins
til þess að fá hnekkt úrskurði ráð-
herra þess efnis að heimilt sé að
leggja Gjábakkaveg, á milli Þingvalla
og Laugarvatns, eftir leið 7, nálægt
Þingvallavatni. Þetta staðfestir Guð-
jón Ólafur Jónsson, lögmaður Péturs, í
samtali við Morgunblaðið en að hans
sögn verður stefna lögð fram á næst-
unni. Guðjón vill ekki tjá sig nánar um
atriði málsins en mikið hefur verið
deilt um umhverfismat á framkvæmd-
inni.
Í umsögn Umhverfisstofnunar til
umhverfisráðuneytisins, um stjórn-
sýslukæru Péturs vegna umhverf-
ismatsins, dagsettri 10. október 2006,
kemur fram að velja eigi Gjábakka-
vegi það stæði sem er í mestri fjar-
lægð frá þekktum hrygningarsvæðum
bleikjunnar í Þingvallavatni þar sem
rannsóknir sýna „ótvírætt hvernig nit-
urmengun virkar og ljóst að aukning í
magni köfnunarefnis (niturs) getur
raskað jafnvægi í lífríki Þingvalla-
vatns.“
Í bréfi sem Vegagerðin sendi
Heimsminjaskrá Unesco hinn 26. nóv-
ember sl. kemur hins vegar fram að
Umhverfisstofnun
hverfismatið fór f
neinum mótmælu
mengun.
Jón Rögnvalds
bendir í samtali v
Umhverfisstofnun
ástæðu til að mót
hverfismatið fór f
Vegagerðina ekki
Umhverfisstofnun
Hyggjast kæra úrskurð
 



 

 
  

 


 

 


 

!
"
 #



"$

% .

   

 
3  

-
 
 

Í HNOTSKURN
» Unesco er mennta-, vísinda- ogmenningarstofnun Sameinuðu
þjóðanna.
» Skipulagsstofnun lauk öðrumati á umhverfisáhrifum Gjá-
bakkavegar í maí 2006. Pétur M.
Jónasson kærði matið en ráðherra
vísaði kærunni frá í haust.