Morgunblaðið - 24.01.2008, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. JANÚAR 2008 25
Læknir hefur verið tekinn afneyðarbíl höfuðborgarsvæð-isins. Hann verður þá ekki leng-ur meðal fyrstu viðbragsaðila á
vettvang hjá þeim sem veikastir verða
eða þeirra mest slösuðu, líkt og verið hef-
ur undanfarin 30 ár. Læknir mun því ekki
veita þessum sjúklingum
bestu þjónustu fyrr en þeir
eru komnir inn fyrir dyr
Landspítalans.
Lífslíkur sjúklinga sem
fóru í hjartastopp utan
sjúkrahúss tvöfölduðust
með tilkomu neyðarbíls
með lækni fyrir 30 árum og
hefur sá árangur aukist
jafn og þétt. Nú er árang-
urinn á höfuðborgarsvæð-
inu með því besta sem ger-
ist í heiminum.
Nám og kröfur sem
gerðar eru til sjúkraflutn-
ingsmanna, bráðatækna og
lækna sem sinna bráða-
þjónustu á vettvangi hafa
aukist, en það hefur skilað
sér í mjög öflugu teymi sem
sinnt hefur þeim veikustu á
vettvangi.
Ég tel varhugavert að
taka lækni úr áhöfn neyð-
arbíls og er sannfærð í ljósi
reynslu minnar og mennt-
unnar að hér sé um afturför að ræða.
Allir eru sammála um að þjálfun og
nám sjúkraflutningamanna hefur aukist
og er það vel. Engu að síður er það svo að
þegar ástand sjúklings er mjög alvarlegt
getur þekking og reynsla læknis skipt
sköpum.
Með því að fjarlægja lækninn afvett-
vangi fyrstu viðbragða tel ég að vegið sé
að öryggi sjúklinga. Þetta er ekki ein-
ungis mín skoðun því víða í Evrópu, m.a.
á Norðurlöndum, í Frakklandi og Þýska-
landi er aðkoma lækna að neyðarþjón-
ustu, þó að með mismunandi hætti sé.
Auðvitað mætti endurskoða hvernig það
er gert hér og í raun mjög mikilvægt að
hafa svo veigamikla þjónustu í stöðugri
endurskoðun en þá með það að markmiði
að bæta þjónustuna fremur en að draga
úr henni.
Þar sem ég þekki til í London er ekki
algengt að læknar fari með sjúkrabíl-
unum þar sem það tekur svo langan tíma
vegna tafa í umferðinni. Þess í stað er
þyrla með lækni og bráðatækni þar sem
mikil áhersla er lögð á að þeir þjálfi og
vinni saman. Þyrlan er hugsuð til að koma
þessu teymi sem fyrst á staðinn til sjúk-
lingsins en ekki endilega til að flytja sjúk-
linginn, svipað fyrirkomulag eins og verið
hefur með neyðarbíllinn í Reykjavík. Þeg-
ar myrkvar getur þyrlan ekki flogið leng-
ur en þá tekur bíll með lækni og bráðaliða
við til að fara til alvarlegustu sjúkling-
anna, enda umferðin minni. Heldur er
verið að fjölga bílum og læknum í útköllin
fremur en að fækka vegna þess að það
hefur sýnt sig að það bætir þjónustu við
sjúklingana. Þetta, þrátt fyrir sparnað og
mikið aðhald í heilbrigðiskerfinu í Eng-
landi.
Er ekki bara best að kalla
hlutina réttum nöfnum?
Fjallað hefur verið um neyðarbílinn í
fjölmiðlum undanfarinn mánuð en full-
yrðingar frá stjórnendum LSH hafa verið
misvísandi og stundum ónákvæmar.
Ýmist hefur verið sagt að verið sé að
spara, sem er rétt – að hagræða heitir það
víst – eða að ekki sé verið að spara heldur
að efla þjónustuna, en það er erfitt að
skilja þegar verið er að draga úr lækn-
isþjónustu við þá veikustu á höfuðborg-
arsvæðinu, áður en þeir koma inn fyrir
dyr Landspítalans.
Hagræðingin átti að felast í því að taka
neyðarbílslækni (sem er ýmist reyndur
deildarlæknir eða sérfræðingur) af neyð-
arbílnum allan sólarhringinn og setja við
störf inn á slysa- og bráðadeild (SBD)
LSH í staðinn. Hins vegar átti að draga
úr annarri mönnun inni á deildinni í stað-
inn og spara á þann hátt. Stjórnendum er
jú gert skylt að spara. En þegar dregið er
úr mönnun á sama tíma og aðsókn sjúk-
linga eykst stöðugt, eins og staðreynd er
á SBD LSH er illa unnt að halda því fram
að þjónustan við skjólstæðinga hennar
aukist, heldur er hætt við að niðurstaðan
verði einmitt hið gagnstæða.
Í Codex Eticus, læknaeiðnum stendur:
Hafið velferð sjúklings og samfélags að
leiðarljósi.
Minna má á að frá því að tilkynnt var í
desember að taka ætti lækni alfarið úr út-
kallsteymi neyðarbíls höfuðborgarsvæð-
isins hafa margar athugasemdir borist til
yfirstjórnar SBD LSH. Bæði frá neyð-
arbílslæknunum sem staðið
hafa vörð um þessa mik-
ilvægu starfsemi og þeim
slysa- og bráðalæknum sem
búa erlendis ásamt fleiri
læknum sem eru í sérnámi í
þessari grein. Allir hafa þeir
lýst yfir áhyggjum sínum og
jafnvel bent á leiðir til að efla
þjónustuna.
Töf og jafnvel
aukakostnaður?
Síðan tilkynnt var að það
ætti alfarið að leggja niður
læknisþjónustu í neyðarbíl
hafa stjórnendur LSH lagt til
eftirfarandi:
1. Að reynt verði að senda
lækni af SBD, sem er að
vinna við að sinna sjúkling-
um, í útkall. Það getur á hinn
bóginn verið óheppilegt og
jafnvel beinlínis hættulegt að
hlaupa skyndilega frá veikum
einstaklingum þegar aðrir á
deildinni eru ekki inni í hans
málum. Auk þess er alls óvíst hve lengi
læknirinn verður frá. Töf verður á að
læknirinn komist á staðinn því að það
virðist vera að hann verði kallaður til eftir
að fulltrúar slökkviliðsins (SHS) verði
komnir á staðinn. Það er háð því að það sé
til laus bíll hjá SHS til að fara á SBD og
sækja lækninn. Sé laus bíll þá fyrst fer
hann til sjúklingsins. Vonandi ekki of
seint.
2. Til að koma á móts við það að þurfa
ekki að vera háð því að einhver bíll sé laus
hjá SHS er nú talað um að reynt verði að
fá sérútbúinn, hraðskreiðan bíl á slysa- og
bráðadeildina til að flytja lækninn. En þá
þarf bílstjóra allan sólarhringinn og að-
stöðu fyrir þá á deildinni sem ásamt bíln-
um er því nýr kostnaðarliður! Þessi
kostnaður þarf að dragast frá þeim 30
milljónum króna sem eiga að sparast við
þessa aðgerð. Hefði þá ekki verið betra að
halda áfram í núverandi kerfi, að læknir
og sjúkraflutningsmaður eða bráðatækn-
ir fari í útköllin saman og samnýta sam-
eiginlega sérútbúinn og hraðskreiðan
sjúkrabíl frá Rauða krossinum til þess?
Felst ekki ákveðin hagræðing í því fyr-
ir skattborgarana, frekar en að þeir þurfi
að borga fyrir einn bíl til viðbótar, bíl-
stjóra og aðstöðu?
Mætti þá hugsanlega leysa þetta mál
með því að neyðarbíllinn með núverandi
áhöfn (læknir frá LSH og sjúkraflutn-
ingsmaður eða bráðatæknir frá SHS) fari
frá SB í Fossvogi í stað Slökkviliðsstöðv-
arinnar í Skógarhlíð, ef stjórnendur LSH
halda fast í því ákvörðun að fá lækninn
inn á sjúkrahús?
Fækka á verulega útköllum þar sem
læknirinn er kallaður til því hann getur
ekki verið að sinna veikum einstaklingum
inni á LSH og verið í sífellu að hlaupa frá
þeim. T.d. á hann ekki lengur að fara til
allra meðvitundarlausra einstaklinga eins
og verið hefur. Einnig verður að gæta
þess að það er ekki alltaf ljóst þegar
neyðarbíll fer af stað í útkall hversu al-
varlegt ástand sjúklings er og getur það
breyst afar fljótt til hins verra.
Vissulega þarf ekki lækni með okkar
reynslu í öll útköll – en það er með þetta
eins og með botnlangann – það verða allt-
af einhverjir óbólgnir botnlangar teknir
til að missa ekki af þeim sem verður að
fjarlægja til að bjarga lífi sjúklingsins –
og menn verða að gera það upp við sig
hvort þeir sætti sig við það eða ekki.
Eins er rétt að benda á að verði útköllin
töluvert færri fer hver læknir mjög sjald-
an í útköll og hætta er á að læknahóp-
urinn fái ekki nægilega góða þjálfun í að
slípa til góð og fumlaus vinnubrögð á vett-
vangi sem þarf þegar mest liggur við.
Ef þú eða þínir nánustu lenda í lífs-
hættulegu slysi eða veikindum myndir þú
ekki vilja hafa lækni með í fyrsta við-
bragðsteymi?
Afturför að taka
lækni af neyðarbíl
Eftir Kristínu Sigurðardóttur
»Með því aðfjarlægja
lækninn af vett-
vangi fyrstu við-
bragða tel ég að
vegið sé að ör-
yggi sjúklinga.
Höfundur er sérfræðingur í
slysa- og bráðalækningum.
Kristín Sigurðardóttir
skýringu á þessu. „Yngri kynslóðin hefur kannski
meiri áhuga á að skrifa fyrir sjónvarp eða kvik-
myndir en þar hefur nú ekki verið feitan gölt að flá
til skamms tíma. Leikhúsin hafa borið því við að
það sé dýrara að flytja íslensk verk en erlend, laun-
in til höfundarins þarf ekki að greiða með erlend
verk. Þá kemur maður strax að þeirri spurningu til
hvers er verið að halda úti leikhúsum fyrir al-
mannafé ef þau líta fyrst og fremst á það sem hlut-
verk sitt að flytja erlend verk. Hvers konar bókaút-
gáfa væri það ef það væru eingöngu gefnar út
þýddar bækur,“ spyr Hávar og segir að þótt fram-
boðið á nýjum íslenskum verkum sé ekki mikið sé
það meira en það lítur út fyrir að vera. „Það vantar
raunverulegt frumkvæði og skipulagt starf innan
leikhúsanna þar sem höfundar eru beinlínis fengnir
til að skrifa. Það vantar líka þann skilning að þegar
verið er að vinna svona vinnu teldist mjög gott hlut-
fall ef eitt af hverjum fimm verkum sem leikhúsið
setur í gang kæmist á svið. Það þarf að gera ráð
fyrir þeirri áhættu. Nánast öll erlend verk sem við
fáum hingað eru afrakstur af slíkri vinnu og hingað
koma þau algjörlega hefluð og pússuð eftir margar
uppsetningar í leikhúsum erlendis. Íslenskir höf-
undar njóta þess ekki; ef maður er einu sinni búinn
að fá verk frumsýnt verður það ekki sýnt aftur hér.
Fyrsta uppfærsla er eina uppfærslan og því hefur
höfundurinn ekki tækifæri til að pússa verkið.
Þetta setur, finnst mér, ákveðnar kröfur á leik-
húsin hér að sinna nýjum verkum ennþá betur en
ella því að okkar litli leikhúsmarkaður sér ekki um
þetta.“
Ekki sestur að í Hafnarfirði
Halla og Kári er annað verkefnið sem Hávar tekur
þátt í hjá Hafnarfjarðarleikhúsinu í vetur en fyrir
áramót var þar sett upp í samstarfi við Kvenfélagið
Garp verkið Svartur fugl eftir David Harrower í
þýðingu Hávars. Aðspurður segist hann ekkert
vera sestur að í Hafnarfirðinum þótt honum þyki
gott að vinna þar.
Eins og áður segir verður leikritið Halla og Kári
frumsýnt næstkomandi laugardag en leikarar í
verkinu eru Erling Jóhannesson, María Pálsdóttir,
Hjálmar Hjálmarsson, Þorsteinn Bachmann og
Vigdís Hrefna Pálsdóttir. Tónlistarmaðurinn Benni
Hemm Hemm sér svo um tónlistina í verkinu.
„Tónlistin skiptir verulegu máli og er mjög falleg
og skemmtileg. Ég er afskaplega ánægður með það
hvernig þau hjá Hafnarfjarðarleikhúsinu hafa tekið
verkið að sér. Það hefur orðið miklu meira úr því í
þeirra höndum en ég hafði gert mér vonir um,“ seg-
ir Hávar að lokum.
gjörlega á forsendum textans sem er ekki alltaf
markmið höfundarins.“
Hávar gegnir formennsku í Leikskáldafélagi Ís-
lands og spurður út í stöðu leikskálda á Íslandi í
dag virðist hann ekkert alltof bjartsýnn.
„Mér finnst staða leikskálda ekkert vera sér-
staklega góð því það er ekki verið að frumflytja
mörg íslensk verk, þau eru jafnvel færri í dag en
fyrir tíu til fimmtán árum. Sérstaklega ef maður
horfir á stóru leikhúsinu þrjú, Þjóðleikhúsið, Borg-
arleikhúsið og Leikfélag Akureyrar. Einhvern tím-
ann var það viðmið að allt að helmingur frumsýn-
inga væri íslensk verk, ný eða endurflutningur á
eldri verkum,“ segir Hávar en kann enga haldbæra
s.
og
u
m
l-
amtímanum
r Hávar Sigurjónsson á laugardaginn
gnast hluti hratt án þess að þurfa að hafa fyrir því
Árvakur/Árni Sæberg
með Höllu og Kára í höndum Hafnarfjarðarleikhússins.
Vefsíða Hafnarfjarðarleikhússins: www.hhh.is
gangi stúlkna sem er bólusettur munu
vinnast 16,9 lífár. Þegar kostnaði um-
fram sparnað á hverju ári er deilt á líf-
árin sem vinnast sést að það kostar um
1,8 milljónir króna að bjarga hverju líf-
ári. Svo geta menn spurt sig, er það of
mikið til þess að framlengja líf einnar
konu um eitt ár?“
Rannsóknir í öðrum löndum hafa að
sögn Jakobs leitt í ljós svipaðar upphæð-
ir á hvert lífár, til dæmis í Danmörku og
Noregi. Ennfremur hefur í breskri um-
ræðu um þetta mál verið sagt forsvaran-
legt að hvert lífár kosti 20-30 þúsund
pund, eða 2,6-3,9 milljónir króna. Endan-
leg niðurstaða hans byggist á slíkum
samanburði á milli landa.
Bóluefnið fáist á góðu verði
Í forsendum sínum miðaði Jakob við
að bóluefnin fengjust á 25% afslætti frá
uppgefnu heildsöluverði í Lyfjaverðskrá,
enda yrðu lyfjakaupin boðin út þegar svo
mikið magn ætti að nota. Önnur bóluefni
sem verið er að nota fást á þeim afslætti í
dag og því ekki ósennilegt að hið sama
gæti gilt um þessi. Ríkið þyrfti því að
punga út um 30 milljónum árlega í mörg
ár áður en árangur kæmi fram. „Þetta er
framtíðarfjárfesting. Ég skil það vel að
hvatinn fyrir stjórnvöld til að fara út í
þetta geti verið lítill, enda kemur sparn-
aðurinn ekki fram fyrr en eftir 10-30 ár
og ávinningurinn í lífárum kvenna ennþá
síðar. Þolinmæði er lykilatriði í þessu
samhengi,“ segir Jakob.
krabbameinsleit, sem hefur reynst öflugt
vopn fram til þessa. „Meðalaldur þeirra
kvenna sem greinast hér á landi er 45 ár.
Ef þær lifa sjúkdóminn af eiga þær því
tiltölulega langt líf eftir, en það vegur
þungt í þeirri niðurstöðu að bólusetning-
in borgi sig,“ segir Jakob.
Hvert ár á minna en tvær milljónir
„Ef við bólusetjum spörum við á móti
pening, færri konur þurfa til dæmis að
fara í skurðaðgerð og geislameðferð. Sá
sparnaður er hins vegar ekki nógu mikill
til að vega upp á móti kostnaði. Þann
kostnað sem verður umfram sparnað
setjum við í samhengi við þau lífár sem
tekst að endurheimta og finnum út hvað
hvert þeirra kostar. Með hverjum ár-
nærri allar stúlkur bólu-
ndin er sú að með bólu-
a aldri megi koma í veg
a smitast leghálskrabba-
mök. Talið er að nánast
trýma þessum smitsjúk-
mennum bólusetningum
mhaldandi kerfisbundinni
r sig á löngum tíma
Árvakur/Ómar
um og hefur nýlokið
nar á Læknadögum.
Í HNOTSKURN
»Forsendur rannsóknarinnar mið-ast við að kostnaður ríkisins af
bólusetningu hvers árgangs stúlkna
sé ríflega 30 milljónir króna.
»16,9 lífár vinnast með bólusetn-ingu hvers árgangs og því fæst út
að hvert lífár kostar um 1,8 milljónir
króna.
»Forsendurnar gera ráð fyrirsparnaði sem kemur á móti með
færri tilfellum krabbameins, og að
bóluefnakaupin verði boðin út svo
efnin fáist með 25% afslætti.