Morgunblaðið - 25.03.2008, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 25. MARS 2008 13
VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
Eftir Hjört Gíslason
hjgi@mbl.is
SÆBJÚGU verða sífellt vinsælli
neyzluvara í heiminum, en neyzlan
er reyndar nær eingöngu bundin við
Kína og Suðaustur-Asíu. Kínverjar
telja sæbjúgun ekki aðeins einstakt
lostæti, heldur líka læknisfræðilegt
undur. Vöxtur í eldi og veiðum á sæ-
bjúgunum hefur aukizt hratt síðustu
árin, þó víða sé búið að loka veiði-
svæðum vegna ofveiði.
Til eru 135 tegundir sæbjúgna og
er þau að finna í bæði heitum og
köldum sjó. Aðeins eru þó 20 til 25
tegundir taldar ætar. Sú tegund,
sem er í mestum metum er í tempr-
uðu hitastigi, í Japanshafi, og dregur
nafn sitt af því. Á latínu er nafnið
Apostichopus japonicus, en er einnig
þekkt sem gaddabjúga. Margar teg-
undir úr hlýsævi eru einnig mikil-
vægar eins og „sandfiskur“ Holot-
huria scabra og hvítur og svartur
„teatfish“ Holothuria fuscogilvo og
Holothuria nobilis. Þessar tegundir
eru þó ekki eins verðmætar og bjúg-
að úr Japanshafi.
Mest af sæbjúgunum er þurrkað,
en einnig er nokkuð um að þau séu
seld fryst, fersk eða í saltlegi. Þau
eru flokkuð með sérstöku lostæti
eins og hákarlsuggum og fugls-
hreiðrum og sem slík eru þau einstök
aldagömul kínversk framleiðsla.
Nánast öll neyzlan á sér stað á kín-
verskum veitingastöðum. Meginland
Kína er langstærsti markaðurinn, en
markaðir eru einnig í Suðaustur-As-
íu.
Þar sem sæbjúgu eru mjög sér-
stök afurð og skipta mjög litlu máli í
flestum löndum, eru veiðar, eldi og
viðskipti með þau víða ekki skráð
sérstaklega. Þó hefur skráningin
batnað mikið á síðustu árum og það
gefur vísbendingar um vaxandi
framleiðslu og neyzlu. Það þarf þó
ekki að vera, aðeins að upplýsing-
arnar séu betri en áður.
Nýting sæbjúgna, verkun þeirra
og útflutningur hefur staðið öldum
saman í Japan og Kína hefur alltaf
verið stærsti markaðurinn. Neyzlan
í Japan hefur alltaf verið lítil, þó
sumar tegundir bjúgnanna hafi verið
borðaðar ferskar í sneiðum, sem dýft
er í blöndu af ediki og sojasósu. Í
Kína er lækningamáttur sæbjúgna
talinn mikill og eru þau stundum
kölluð ginseng sjávarins.
Langmest í Kína
Heimsframleiðslan hefur verið til-
tölulega lítil árum saman, Reyndar
hefur aukningin frá 1960 til upphafs
þessarar aldar verið mjög mikil, eða
farið úr 9.000 tonnum í 24.500 árið
2000. Á árinu 2003 var framleiðslan í
Kína skráð í fyrsta sinn og við það
varð heildarframleiðslan miklu
meiri. Árið 2005 nam heildarfram-
leiðslan 91.381 tonni og af því var
hlutur Kína 65,283 tonn eða 71%.
Vegna ofveiði á mörgum svæðum
hefur veiðbann víða verið sett. Því er
framboð minna fyrir þurftafrekan
markað og hefur það leitt til verð-
hækkana og eldis á sæbjúgum. Þar
hafa Kínverjar verið í fararbroddi og
öll framleiðsla þeirra kemur úr eldi.
Nú er eldið einnig hafið í fleiri lönd-
um eins og Indónesíu, Filippseyjum,
Seychelleyjum, Máritíus, Maldi-
veeyjum og fleiri löndum í Austur-
Afríku og í Kyrrahafi. Framleiðslan
er þó enn sem komið er lítil. Efna-
hgslægð í Asíu á árunum 1998 til
2000 hafði mikið að segja, þar sem
bjúgun eru dýr og þeirra er aðeins
neytt á veitingahúsum. Vegna erfið-
leikanna dróst neyslan saman.
Mikil aukning
á skömmum tíma
Frá árinu 2000 hefur staðan verið
mun betri og viðskipti við útlönd
hafa aukizt um 150%. Á sama tíma
hefur verið á bjúgunum hækkað
verulega og því hefur verðmæti við-
skipta með þau á alþjóðavísu farið úr
66 milljónum dollara árið 2000 í
meira en 150 milljónir dollara árið
2005. Þetta kemur einnig fram í
meðalverði afurðanna. Það var rúm-
lega 2 dollarar 1976, en var komið í
14 dollara árið 2005. En þess ber að
geta að í þessum tölum felst mjög
mismunandi verð og gæði. Þegar
hlutfall verðminni tegunda í heild-
inni eykst lækkar meðalverðið tölu-
vert. Í byrjun þessa árs var heild-
söluverð á bilinu 45 dollarar á kíló
upp í 400 dollara og fór verðið eftir
tegundum og gæðum.
Verðið er einnig mjög mismunandi
eftir innflutningslöndum. Verðið er
hæst og stöðugast í Hong Kong og
Singapore er á svipuðu róli. Í öðrum
innflutningslöndum sveiflast verðið
mikið og í Suður-Kóreu hrundi það
til dæmis á síðasta áratug síðustu
aldar og hefur vart hækkað á ný.
Gera má ráð fyrir að með vaxandi
eldi munu bæði framboð og verð
jafnast, þrátt fyrir að veiðar séu
bannaðar víða.
Lostæti og læknisfræðilegt undur







  
   
  
 
!    
 "   #


  







 
 
 
 

 

 

 
 
 
 

 
 

 

 
 
 
 




  


 
 
 

 
 



 



 
 

 
 
 
 


 


 


 
 
 
 


 
 
  


 $%%& $%%$ $%%' $%%( $%%)$%%%
Í HNOTSKURN
»Í byrjun þessa árs var heild-söluverð á bilinu 45 dollarar á
kíló upp í 400 dollara og fór verð-
ið eftir tegundum og gæðum.
»Árið 2005 nam heildar-framleiðslan 91.381 tonni og
af því var hlutur Kína 65,283
tonn eða 71%.
»Mest af sæbjúgunum erþurrkað, en einnig er nokkuð
um að þau séu seld fryst, fersk
eða í saltlegi.
Sæbjúgu flokkast
með sérstæðu
lostæti eins og
hákarlsuggum og
fuglshreiðrum
SÆBJÚGU hafa til þessa lítið sem
ekkert verið nýtt við Ísland, en þó
standa yfir tilraunir til veiða og
vinnslu á Grundarfirði.
Brimbútur er sæbjúga sem er 15-
40 cm langt og 5-10 cm þykkt. Það
er sívalt eða tunnulaga og mjókkar
til endanna. Eftir endilöngum boln-
um eru fimm belti af sogfótum sem
brimbúturinn getur notað til að
festa sig við botninn með og einnig
til að færa sig úr stað. Húðin er þykk
og virðist leðurkennd en er samt
mjúk viðkomu. Brimbúturinn er
svartur eða svarbrúnn á litinn á baki
og síðum en heldur ljósari á kvið.
Fæðuarmarnir eru svartir eða rauð-
leitir. Sæbjúgað er líffræðilega skylt
krossfiskum og ígulkerum, þó útlitið
gefi það ekki beinlínis til kynna.
Fyrir sælkera
ÚR VERINU
SAMKVÆMT rannsókn bandarísks
flugrekstrarráðgjafarfyrirtækis hef-
ur hækkandi eldsneytisverð gert
margar farþegaflugvélar „fjárhags-
lega úreltar“ þar sem rekstrarkostn-
aður við þær er einfaldlega of mikill.
Á þetta helst við litlar þotur sem
taka innan við 50 farþega og eru not-
aðar til að flytja farþega frá smærri
stöðum til stórra flugvalla.
Í skýrslu fyrirtækisins, The Boyd
Group í Evergreen í Colorado, segir
að á næstu fimm til tíu árum verði yf-
ir helmingur slíkra véla í Bandaríkj-
unum – rúmlega 900 flugvélar – tek-
inn úr rekstri.
Fram til 2017 mun eftirspurn eftir
hagkvæmari flugvélum aukast, segir
Boyd Group. Reikna megi með að
um 40% þeirra 14.000 flugvéla sem
afhentar verði á næsta áratug verði
vélar fyrir skemmri vegalengdir sem
taka á bilinu 75-125 farþega.
Smærri vél-
ar fjárhags-
lega úreltar
BANDARÍSKI fjárfestingarbank-
inn JP Morgan Chase & Co. á í við-
ræðum um að fimmfalda tilboð
bankans í fjárfestingarbankann
Bear Stearns í 10 dali á hlut. Þetta
kemur fram í blaðinu The New
York Times.
Stjórn Bear Stearns hélt skyndi-
fund í gær þar sem nýja tilboðið var
samþykkt og ákvað stjórnin sömu-
leiðis að selja JP Morgan 95 millj-
ónir nýútgefinna hluta í Bear Ste-
arns. Gangi sú sala eftir verður JP
Morgan komið með 39,5% hlut í Be-
ar Stearns og því langt kominn með
að tryggja sér meirihluta í fyr-
irtækinu og þar með samþykki á
hluthafafundi fyrir yfirtökunni.
Seðlabankinn andvígur
Eins og Morgunblaðið hefur áður
greint frá samþykkti JP Morgans
nýlega að kaupa Bear Stearns fyrir
2 dali á hlut og var þetta hluti af
samkomulagi, sem gert var að
frumkvæði bandaríska seðlabank-
ans til að bjarga Bear Stearns frá
gjaldþroti. Hluthafar Bear Stearns
voru hins vegar ósáttir við kaup-
verðið, enda var viðskiptagengi
bankans þá 30 dalir á hlut. Hafa
margir stærstu hluthafa bankans
látið hafa eftir sér að upphaflega
tilboðið hafi verið skammarlega
lágt og hafa fjárfestar þegar stefnt
stjórn bankans fyrir að hafa blekkt
markaðinn.
Að sögn NYT er seðlabankinn,
sem þarf á endanum að samþykkja
breytingar á upphaflegu sam-
komulagi, hins vegar andvígur nýja
verðinu. Sem áður er gert ráð fyrir
því að hluthafar Bear Stearns fái
greitt með hlutabréfum í JP Morg-
an. Í upphaflega tilboðinu nam
kaupverðið 18,5 milljörðum króna,
en nýja tilboðið gerir ráð fyrir 92
milljarða króna kaupverði.
Fimmfalda
tilboðið í
Bear Stearns
BRESKA blaðið Sunday Telegraph sagði á
sunnudag að íslensk stjórnvöld berðust nú á hæl
og hnakka til að koma í veg fyrir hrun efnahags-
lífsins. Segir blaðið að Ísland hafi orðið illa fyrir
barðinu á lausafjárkreppunni og haft er eftir
ónafngreindum sérfræðingi að landið sé nú með-
höndlað eins og það sé eitraður vogunarsjóður.
„Þetta er örsmátt land þar sem fyrirtæki og
bankar hafa fært út kvíarnar með það að mark-
miði að ná fram afkomu og áhrifum langt umfram
raunverulegan styrk. Þessi útþenslustefna gerir
það nú að verkum að tapið margfaldast. Enginn
vill snerta á þessu lengur,“ hefur blaðið eftir sér-
fræðingnum.
Blaðið segir að íslenska krónan hafi hrapað á
síðustu vikum, eignir bankanna hafi rýrnað um
milljónir dala og skuldatryggingarálag bankanna
sé í hæstu hæðum. Haft er eftir miðlara að gjald-
miðillinn sé í frjálsu falli. Bankarnir séu undir
alvarlegri pressu og að því komi að þeir verði
fyrir áföllum. „Við gætum allir haft rangt fyrir
okkur en þetta gæti valdið flugeldasýningu,“ segir
hann.
Tap Tchenguiz mikið
Blaðið segir þó að Íslendingar séu ekki einir um
að fást við vandamál af þessu tagi. Það sama megi
segja um fjölda breskra fyrirtækja, sem hafi notið
góðs af því hve auðvelt var að fá lánsfé þar til ný-
lega. Einn þekktasti viðskiptavinur Kaupþings sé
kaupsýslumaðurinn Robert Tchenguiz, sem eigi
stóra hluti í J. Sainsbury, Mitchells & Butler, SCi
Entertainment og Somerfield. Kaupþing hafi séð
um fjármögnun þeirra kaupa en öll þessi félög hafi
fallið mjög í verði á síðasta ári og Tchenguiz hafi á
pappírnum tapað nærri einum milljarði punda.
Blaðið segir að um 15 af stórum viðskiptavinum
Kaupþings eigi í erfiðleikum af þessu tagi og það
hafi áhrif á bankann.
Ísland sem eitraður vogunarsjóður
Morgunblaðið/G.Rúnar
HLUTABRÉFAVÍSITÖLUR
hækkuðu í Bandaríkjunum í gær,
einkum vegna jákvæðra frétta af
fasteignamarkaði og ákvörðunar JP
Morgan Chase að fimmfalda tilboð
sitt í fjárfestingarbankann Bear
Stearns.
Dow Jones-vísitalan hækkaði um
1,52%, S&P500 um 1,53% og Nasdaq
um 3,04%.
Einkum voru það fyrirtæki í fast-
eigna- og fjármálageirunum sem
leiddu hækkanirnar í gær og má sem
dæmi nefna að bréf Citigroup hækk-
uðu um 3,5% og American Int-
ernational Group hækkuðu um 2,6%.
Af bandarískum fasteignamarkaði
var það helst að frétta að þinglýstum
kaupsamningum með íbúðar-
húsnæði fjölgaði um 2,9% í febrúar
frá því í janúar og var það í fyrsta
sinn í sjö mánuði sem samningum
fjölgaði milli mánaða. Verð á slíkum
fasteignum hefur lækkað um 8,2%
frá því sem var fyrir ári og segja sér-
fræðingar að lægra verð hafi hleypt
lífi í markaðinn.
Dalurinn styrkist
Hins vegar telja menn að nokkuð
sé í að kreppunni á bandarískum
fasteignamarkaði ljúki. Enn sé mikið
framboð á íbúðarhúsnæði auk þess
sem lánastofnanir séu tregar til að
lána fé til fasteignakaupa. Ekki megi
lesa of mikið í tölur fyrir einn mánuð.
Heimsmarkaðsverð á hráolíu
lækkaði í gær, en velta var í minna
lagi að sögn The Wall Street Journ-
al. Verð á olíufatinu í New York
lækkaði um 0,5% og stendur nú í
101,30 dölum. Á mánudaginn í síð-
ustu viku var verðið 111,80 dalir og
hefur olíuverð því lækkað um 9,40%
síðan þá. Almennt lækkaði verð á
hrávörum í gær og segir í frétt WSJ
að ástæðuna megi rekja til hækkandi
gengis Bandaríkjadals.
Margir fjárfestar hafa tekið stöðu
í hrávörum, einkum olíu, til að verj-
ast áhrifum af lækkandi gengi
Bandaríkjadals, en nú þegar hann sé
farinn að hækka á ný losi þeir þessar
stöður.
Vonarglæta á banda-
rískum mörkuðum
Heimsmarkaðsverð á olíu hefur lækkað um 9,4% á einni viku