Morgunblaðið - 24.04.2008, Blaðsíða 6

6 FIMMTUDAGUR 24. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
viðskipti/athafnalíf
FRÉTTASKÝRING
Eftir Guðmund Sverri Þór
sverrirth@mbl.is
Ekki voru allir sammála umágæti skuldaaflausnarþeirrar sem átta helstuiðnríki heims samþykktu á
fundi sínum í Gleneagles í Skotlandi í
júlí 2005 til handa fátækustu ríkjum
heims, sem flest eru í Afríku en nokk-
ur í Mið-Ameríku. Þá var ákveðið að
bjóða skuldsettustu fátæku þjóðum
heims að allar skuldir þeirra við Al-
þjóðagjaldeyrissjóðinn (IMF), Al-
þjóðabankann og Þróunarbanka Afr-
íku yrðu þurrkaðar út. Til þess að svo
gæti orðið þurftu yfirvöld í ríkjunum
sem um ræddi þó að vinna ýmsum
umbótum brautargengi. Sérstaklega
var þá kveðið á um að tekið skyldi
hart á spillingu og um leið gerðar póli-
tískar umbætur. Að sama skapi var
mikil áhersla lögð á efnahagslegar og
félagslegar umbætur í ríkjunum sem
talin voru tæk til skuldaaflausnar.
Ekki nýtt fyrirbæri
Skuldaaflausn til fátækra ríkja er svo
sem ekki nýtt fyrirbæri og eins og
segir í upphafi eru ekki allir jafnsann-
færðir um ágæti hennar og finna
margir henni ýmislegt til foráttu.
Meðal þess má nefna að sumir segja
skuldaaflausn jafnast á við að afhenda
stjórnvöldum þeirra ríkja sem safnað
hafa miklum skuldum óútfyllta ávísun
og telja jafnframt ólíklegt að aðstoðin,
sem skuldaaflausn óneitanlega er,
skili sér til þeirra sem mest þurfa á
henni að halda vegna spillingar sem
oft vill einkenna þau ríki sem talin eru
fátækust í heimi hér. Aðrir hafa bent
á að ríki sem fái skuldaaflausn séu lík-
leg til þess að taka ný lán í trausti
þess að nýju lánin verði sömuleiðis af-
skrifuð. Hið nýja fé verði síðan notað
til þess að bæta við auð hinna ríku
sem síðan muni beita fénu erlendis.
Betra sé að nota fjármagnið til hjálp-
arstarfs og hnitmiðaðri þróunarað-
stoðar til þess að hjálpa hinum fá-
tæku.
Enn aðrir eru svo þeirrar skoðunar
að það sé í hæsta máta ósanngjarnt
gagnvart þeim fátæku ríkjum heims
sem ekki hafa safnað skuldum ótæpi-
lega að þeir sem þá iðju hafa stundað
skuli fá aflausn synda sinna. Allt eru
þetta gild rök en spurningin er hver
áhrif skuldaaflausnarinnar hafa orðið.
Hefur hún verið til góðs eða hefur
ekkert breyst?
Gulrót til umbóta
Í nýlegri úttekt IMF, sem fjallað er
um á vef sjóðsins, kemur fram að
skuldaaflausnin hefur vissulega verið
Afríku sem heimsálfu í hag. Skuldaaf-
lausn „hefur átt þátt í því að draga
verulega úr skuldabyrði mjög skuld-
settra fátækra ríkja í Afríku og losað
um úrræði til þess að draga úr fátækt
og auka útgjöld til félagslegrar upp-
byggingar“, segir í umfjöllun IMF.
Niðurstöður IMF benda til þess að
skuldaaflausnin hafi átt rétt á sér ef
litið er til þess að 19 af þeim 33 Afr-
íkuríkjum sem eiga rétt á skuldaaf-
lausn hafa þegar með góðum árangri
uppfyllt þau skilyrði sem sett voru
fyrir aðstoðinni. Þessi 19 ríki eru að
sögn IMF komin á lokastig ferlisins
og er því búist við að lánardrottnar
veiti þeim fulla skuldaaflausn eins og
þeir hafa skuldbundið sig til þegar
þar að kemur. Þess ber að geta að
skuldaaflausnin fer fram sem
greiðslur til þess að greiða af skuldum
þeirra ríkja sem aðstoðina fá og þegar
umbótaferlinu hefur lokið verða
skuldirnar felldar niður, eða greiddar
upp að fullu. Fyrir þessi nítján ríki,
sem reyndar er ekki tiltekið hver eru í
skýrslu IMF, virðist skuldaaflausnin
hafa reynst einmitt sú gulrót til um-
bóta sem vonast var til og ef til vill bú-
ist var við.
Efling heilbrigðis-
og menntamála
Eins og fram kom í grein í Viðskipta-
blaði Morgunblaðsins 10. apríl sl. er
hraðari hagvexti spáð í ríkjum Afríku
sunnan Sahara og eru þar taldir til
þættir sem hafa haft áhrif í þá átt, s.s.
aukinn efnahagslegur og pólitískur
stöðugleiki.
Skuldaaflausn hefur ekki síður haft
sitt að segja hvað varðar hraðari hag-
vöxt í álfunni enda hefur skuldastig
þeirra ríkja sem fengu aðstoðina
lækkað mikið. Í kjölfarið hefur áhugi
erlendra fjármagnseigenda á því að
fjárfesta í þessum ríkjum aukist til
muna en aukin fjárfesting er einmitt
eitt af frumskilyrðum hagvaxtar.
Önnur afleiðing lægri skuldabyrði er
sú að ríkin geta varið því fé sem ella
hefði farið í afborganir og vaxta-
greiðslur til þess að byggja upp heil-
brigðis- og menntakerfið. Áður en
verkefnið hófst vörðu þau ríki sem
töldust tæk til skuldaaflausnar að
meðaltali meira fé til skuldagreiðslna
en til heilbrigðis- og menntamála
samanlagt. Nú eru aðstæður breyttar
og ríkin sem um ræðir hafa nýtt tæki-
færið og byggja heilbrigðis-, mennta-
og félagslega kerfið upp á mun mark-
vissari hátt en áður samkvæmt IMF.
Útgjöld til þessara málaflokka eru að
sögn sjóðsins nú að meðaltali fimm
sinnum meiri en útgjöld vegna
skulda.
Enn má deila um sanngirni þess að
veita sumum ríkjum skuldaaflausn og
öðrum ekki en eins og skýrsla IMF
sýnir er ljóst að skuldaaflausnin var
hvati til framfara. Að sama skapi er
ljóst að frekari umbóta er þörf og að
þau ríki sem hafa hlotið skuldaaflausn
þurfa að gæta þess að missa ekki tök-
in á skuldastöðunni á nýjan leik.
Skuldaaflausn hefur skilað
töluverðum árangri í Afríku
Í HNOTSKURN
» Fyrsta skuldaaflausnarverk-efni IMF og Alþjóðabankans
var HIPC (Heavily Indebted Po-
or Countries) sem hleypt var af
stokkunum árið 1996.
» Markmið þess var að tryggjaað ekkert fátækt ríki byggi
við skuldabyrði sem það réði
ekkert við.
» MDRI-verkefnið (Multil-ateral Debt Relief Initiative),
sem samþykkt var í Gleneagles
árið 2005, var framhald af HIPC.
» Alls teljast 42 ríki tæk til að-stoðar samkvæmt MDRI. Þar
af hafa 25 hlotið aðstoð, 19
þeirra í Afríku.
Reuters
Fátækt Þrátt fyrir að skuldaaflausn hafi skilað árangri ríkir enn sár fátækt mjög víða í Afríku. Þessi mynd er tekin í Freetown, höfuðborg Sierra Leone.
. 0 M +A/
0 '20 9#
$ , ,
.
!$
$ ,0$
123&4
&0" 


E 
0#)
A!#
A20" !
&
& ## =2
;1 2 
N
A
- #
:)#!  /2
: 
A(# % 
C)
A

0" 
&2 E20
9 B#  
567
89:
;76
;9:
9<8
997
996
996
99:
9=7
<7
<6
<9
:7
:5
;>
;;
9;
;
VESTUR-Afríkuríkið Níger er
gott dæmi um fátækt ríki sem hefur
notið mjög góðs af skuldaaflausn-
arverkefnunum HIPC og MDRI.
Níger á það sameiginlegt með Níg-
eríu að draga nafn sitt af fljótinu
Níger en á hinn bóginn eru að-
stæður íbúa í Níger gjörólíkar því
sem gerist sunnan landamæranna.
Nígería er eitt af stærstu olíu-
framleiðsluríkjum heims og þar af
leiðandi tiltölulega auðugt. Níger á
hins vegar hvergi land að sjó og
þrátt fyrir að landið flokkist til
þeirra sem eru sunnan Sahara
teygir eyðimörkin sig langt suður
eftir landinu. Níger er eitt fátæk-
asta ríki heims og stutt saga rík-
isins sem sjálfstæðs hefur m.a. ein-
kennst af einræði og uppreisnum
þótt undanfarin ár hafi lýðræði náð
að skjóta einhverjum rótum og póli-
tískur stöðugleiki að mestu leyti
komist á. Þess ber að geta að í Níg-
er er að finna auðugar úrannámur
en sá galli er á gjöf Njarðar að úran
er ekki lengur mjög eftirsótt vara
og má jafnvel segja að fallandi
heimsmarkaðsverð á því hafi grafið
undan efnahag landsins.
Sýnilegur árangur
Níger hefur fengið 86 milljónir
dala í skuldaaflausn en samkvæmt
IMF jafngildir það því að skuldir
ríkisins sem hlutfall af vergri lands-
framleiðslu (VLF) hafi minnkað úr
76% í lok árs 2002 í lok árs 2006.
Um leið hefur myndast rými í rík-
isfjármálum landsins til þess að
byggja upp innviði samfélagsins og
um leið draga úr fátækt.
Sem dæmi um þann árangur sem
hefur náðst má nefna að ung-
barnadauði hefur dregist saman úr
15,6% árið 1997 í 8,1% árið 2006,
hlutfall barna sem útskrifast úr
grunnskóla hefur aukist úr 16% ár-
ið 1997 og það sem kannski er mik-
ilvægast af öllu, árið 1996 höfðu að-
eins 40% íbúa Níger aðgengi að
nothæfu vatni en árið 2005 hafði
hlutfallið aukist í 69%. Legu lands-
ins vegna og þeirrar staðreyndar
að eyðimörkin þekur jafn stóran
hluta landsins og raun ber vitni er
þurrkur stórt vandamál í Níger.
Eitt mikilvægasta verkefnið fram-
undan er því að byggja upp áveitu-
kerfi sem stutt getur við frekari
uppbyggingu landbúnaðar sem er
landinu lífsnauðsynlegur.
Ef litið er til hagvísa á borð við
hagvöxt og fjárfestingu kemur
einnig í ljós að Níger hefur notið
góðs af skuldaaflausn. Hlutfall fjár-
festingar af VLF hefur var um 10%
á síðustu árum síðustu aldar en á
tímabilinu 2005-2007 var það orðið
rúmlega 20%. Hagvöxtur hefur
einnig aukist undanfarin ár og er
það mat IMF að fram undir árið
2015 geti hann orðið allt að 5,5%.
Níger er, eins og segir í upphafi,
gott dæmi um hvernig skuldaaf-
lausn getur haft áhrif til hins betra.
Þó er enn langt í land sem sést best
á því að samkvæmt lífsgæðavísitölu
Sameinuðu þjóðanna (e. Human
Development Index) er ríkið í 174.
sæti af 177 ríkjum.
Níger er eitt fátækasta ríki heims
AnnarhfRekstrarverkfræðistofan
Suðurlandsbr. 46 • Sími 568 1020 • Annar.is
a ÁrsreikningarBókhald
Skattframtöl
RAFMAGNSHITARAR
ís-húsið
Smiðjuvegi 70 - 200 Kópavogur
S: 566 6000 - www.ishusid.is
VERÐ FRÁ 1.990
Er þér kalt?
ne
tv
er
slu
n
ish
us
id
.is