Skinfaxi - 01.03.1914, Blaðsíða 1

Sfc\tvjax\
3. BLAÐ REYKJAVÍK, MARS 1914. V. ÁR
Auður og ættjarðarást.
Með verkvéluni, vinnuskiftingu og sam-
göngnm nútímans myndast meiri auður,
en fyr liefir sést í veröldinni. T. d. veita
Frakkar árl. 3 miljörðum út á peninga-
markaðinn,og erþað sá hluti afágóða jjeirra,
sem ekki hefir rúm í landinu. Þar sem
skifting auðsins er hlutlaus, safnast stór-
auður þessi á fáar hendur, en þorri manna
á ekki neitt. Þjóð getur verið stórrík á
yfirborðinu, þótt 90 af hundraði af íbúun-
um séu öreigar.
Er auðvaldið Þetta ástand mun skjótt
til blessunar? komast í almætti hér á
landi, með framþróun atvinnuveganna.
Margir una því vel, af því að vaninn
helgar það. Aðrir álíta það þjóðargæfu,
að efnin séu misskift, að til séu höfðingjar,
sem sýnt geta rausn og verið til fyrir-
myndar. Auðmenn þessir eiga að vera
forgöngumenn í hverskonar dáðaverkum,
sann-nefndar stoðir þjóðfélagsins.
^Eins og síðar mun sýnt í þessu blaði,
álíta helstu þjóðmálamenn okkar samdrátt
auðsins til heilla fyrir Islendinga. Nákom-
inn maður Islandsbanka lýsti yfir í
þingræðu í sumar, að betra væri að styðja
Miljónafélagið, og láta það síðan veita
atvinnu, heldur en lána smáframleiðend-
um. Af þessu er sprotlin sú stefna bank-
annn, að leggja sem mest í húsaskrokka
íjkaupstöðunum, til að hafa skýli yfir ódýra
verkamenn á skútur og togara, en ekki í jarð-
rækt. Og nú þegar bankarqir eiga
í þröng, leggja þeir „sinn síðasta eyri“ 1
togara handa útgerðarmönnum í Reykja-
vík, en þverneita um lán til ræktunar.
Þó mætti rækta land og byggja skýli fyr-
ir 30 fjölskyldur í sveit með einu togara-
verði. Og það má sanna með órækum
tölum, að jarðrækt gefur meiri hundraðs-
arð en togararekstur. En jarðrækt skap-
ar jöfnuð en ekki auðvald. Og í augum
þeirra, sem álíta auðmennina nauðsynlega,
verður rétt að styðja með öllu móti að
gengi þeirra.
Nú er reyndar öllum ljóst, að fátæktin
er ekki þjóðholl. Léleg hús, lítil og ónóg
klæði og fæði orsaka kyrking, sjúkdóma
og ótímabæran dauða, að þar sem barist
er í bökkum með að draga fram lífið, er
ekki vænlegt með andlegt sjálfstæði
og þroska. Þess vegna þurfa að vera
mjög sterkar líkur tyrir, að auðmenn séu
vermandi og lífgandi sólir í mannfélaginu
til þess að hyggilegt sé að „fórna þúsund
lífum fyrir eins manns auð“.
fslenskt Á engan hátt verður þessu
auðvald fyr máli: gildi auðmannsins fyr-
ogr nú. ir ættjörðina, svarað hetur
ur en með sögulegum dæmum. Dóniur
reynslunnar sker þar best úr. I sögu ís-
lands er í þessu efni ekki um auðugan garð
að gresja, en þó má helst segja, að hér
kenni auðvalds á Sturlungaöldinni og nú
fyrir og eftir aldamótin 1900. I fyrra sinn
er það hinn gamli goða-aðall, og í síðara
skiftið kaupmannastéttin. Um afrek Sturl-
ungaaldarhöfðingjanna fer ekki tvennum
sögum. Þeim var meira gefið en flestum