Skinfaxi - 01.03.1914, Blaðsíða 6

34
SKINFAXl.
Jóhann Markússon.
i.
Eg var á ferð um afskekta sveit, all-
langt frá höfuðstaðnum, þegar eg kyntist
fyrst hermdarverkum þessa filistea. Eg
kom að bæ, frægu höfuð-bóli frá söguöldinni,
sem nú hafði verið í niðurníðslu og eyði
um langa stund. En fyrir nokkrum árum
flutti bóndi úr fjarlægri sveit á þessa jörð.
Hann var að ljúka við að þekja nýbygt
bæjarhús þegar ég kom í hlaðið. Eg var
bónda alls ókunnugur en hann tók mér
með þeirri einlægu og hlýju gestrisni, sein
tíð var fyrrum, og helst enn við í afskekt-
um sveitum. Yfir kaffinu barst talið að
búskapnum, örðugleikunum við að endur-
byggja þær rústir, sem hann hafði komið
að, og við að koma jörðinni í rækt. „Þó
hefði alt farið vel“ sagði bóndi „ef ég hefði
ekki orðið fyrir tveimur óvæntum óhöpp-
um, sem hafa kostað mig 2000 kr. En
það hvorttveggja var mér mátulegt“.
Eg fór að verða forvitinn, og af því
bóndi var léttur í máli, sagði hann mér
brot úr verslunarsögu sinni.
„Þegar eg kom hingað, var kaupmaður-
inn í N. þorpi að koma upp kaupfélagi.
Verslun hans hafði gengið illa undanfarið
svo honum þótti ráð að breyta til. Hann
hélt því fund með bændunum í sveitinni,
sýndi þeim fram á hve hagkvæmt væri að
korna upp kaupfélagi. Hann hefði hús,
bryggjur, verslunarsambönd og kunnáttu;
hann gæti stýrt versluninni, en þeir skyldu
ábyrgjast veltuféð. Bændurnir tóku þessu
h'klega, og ábyrgðust alt sem af þeim var
krafist. En eftir nokkur ár var verslunin
gjaldjirota, stórskuldug og veltuféð „gufað
upp“. Var þá gengið að bændunum og
urðu þá ílestir bjargálnamenn í þeim sveit-
um öreiga, tjónið svo mikið að það bæt-
ist varla á áratugum. I þessu hruni misti
ég 500 kr.
Skömmu eftir þetla bar tvo nienn úr
Reykjavík hér að garði. Þeir tóku mig
tali utan við bæjarvegg og sátu þar yfir
mér um daginn. Þeir töluðu um
þessa erfiðu tíma, um hvað þessi
sveit væri hörð og afskekt og hvað lítil
líkindi væru til að eg gæti nokkurntíma
haft hér að eta, þar sem bannsettur kaup-
maðurinn hafði leikið mig svona. Þeir
báru líf mitt saman við Reykjavíkurlífið,
líf húseiganda þar. Þeir gengju með
hendur í vösum, þeir dýfðu ekki hendi í
kalt vatn, þeir iifðu eins og kongar af
að leigja húseignirnar. Annar þessara
manna var Jóhann Markússon; eg hafði
þekt hann þegar hann var unglingur —
og hann var ])á góður drengur. Hann
sagðist kenna í brjósti um mig að hjara
á þessum útkjálka; hann kvaðst vilja hjálpa
mér. Og hann gæti það nú sem stæði;
hann ætti stórt hús í Rvík, sem eg gæti
lifað á að leigja út. Þetta væri auðvitað
skaði fyrir sig, en vegna gamals kunnings-
skapar vildi hann gera þetta. Hann gæti
tekið búið upp í húsið, ])að sem það
hrykki, og svo gæti eg skrifað upp á víxil
hjá sér upp í það sem eftir stæði. Allur
þessi orðastraumur var eins og deyfandi
lækjarniður í eyrum mér. Eg beygði mig
fyrir vilja þessara tveggja manna. Eg
gerði eins og þeir ráðlögðu, keypti hús í
Rvík, sem eg hafði aldrei séð, og lét í
staðinn alt bú mitt og nokkuð háan víxil
i viðbót. Um kvöldið riðu þeir félagar
burtu á bestu hestunum mínum, sem nú
voru þeirra eign.
Um kveldið, þegar eg var einn orðinn
rann af mér drunginn, svo ég sá hvað eg
hafði gert. En þá var það um seinan.
Kaupmálinn var löglegur. Og þegar eg
kom til Rvíkur að líta á nýja húsið mitt,
reyndist það að vera ónýtur hjallur, og
stóð i bankanum fyrir fullvirði. Eg hafði
látið aleigu mína fyrir ekki neitt.
Eg reyndi að rjúfa kaupin, en nú var
æskuvinurinn fastur fyrir eins og bjarg.
Að lokum lét hann þó tilleiðast að selja