Skinfaxi - 01.03.1914, Blaðsíða 2

30
SKINFAXI
mönnum, og urðu ])ó til mestrar ógœfu
þjóð og landi með taumlausi sérdrægni og
siðspilliugu. Þeir höfðu uppi flokka til rána,
brennuverka og bardaga, og seldu síðan
sjálfstæði landsins fyrir vegtyllur og fé-
gjafir. Ekki er nein Ieið að kenna smá-
bændum um hvernig fór. Þeir voru háð-
ir höfðingjunum, þeir voru viljalaust verk-
færi í höndum þeirra. Og þeir þáðu eng-
ar mútur af Noregskonungi. Höfðingjar
landsins eiga þar alla sök; fyrsta auð-
mannakynslóðin hér, sem var alvöld yfir
fjöldanum, seldi frelsi sitt og þjóðarinnar
fyrir lítilfjörlegan stundarhagnað.
Eftir 1854 tók að myndast hér kaup-
mannastétt, vel efnuð a íslenska vísu, og
hefir gengi hennar farið vaxandi. En
fremur er Iítið um þjóðþrifaverkin. Hvar
eru sjóðirnir, listaverkin og stórbygging-
arnar, sem kaupmenn hafa gefið þjóðinni?
Hver eru þau stórmál, þjóðinni til heilla,
sem þeir hafa barist fyrir? Erfitt mun
verða um svarið. Þessi stétt á fáar bjart-
ar endurminningar í huga þjóðarinnar.
En hún er kunn fyrir harðvítug skifti við
landsfólkið, fyrir að hafa verið Þrándur í
Götu flestra framfara, fyrir að hafa stutt
af alefli danska kúgun í stjórnmálum, sigl-
ingum, fjárskiftum og menningu, og fyrir
að hafa flokkast í óvinaland okkar til að
eyða þar á elliárunum misjafnlega fengn-
um fjármunum. Menn munu þakka kaup-
mönnum stofnun Eimskipafélagsins, en það
er ekki rétt. Þjóðin öll, allar stéttir, aust-
an hafs og vestan, hafa þar tekið saman
höndum og þar með ýmsir kaupsýslumenn.
En flestir efnuðustu kaupmennirnir eru á
móti Eimskipafélaginu, og virðast vera
reiðubúnir að ráða sig hjá því Sameinaða.
Er það til þjóðheilla?
Auðvald Nú er að víkja til annara þjóða
erleudis. og leita þar að hollri formensku
auðmannanna.
Mesta böl og mesti blettur á siðmenn-
ingu nútímans er hinn gífurlegi herbún-
aður og styrjaldirnar. Á friðartímum eru
hergjöldin óþolandi byrði og í styrjöldum
margfaldast þær álögur, að viðbættri þeirri
óumræðilegu hörmung, sem herskapurinn
hefir í för með sér. Allir ferðafærir karl-
menn eru kallaðir á vigvöllinn og brytjað-
ir niður í þúsunda tali. Dauðinn kemur
úr öllum áttum, ósýnilegur og óviðráðan-
legur: jörðiu, loftið og sjórinn er þrung-
ið sprengiefnum og vítisvélum. Að
baki heranna hættur öll vinna og fram-
leiðsla og hungursneyðin knýr á dyr þeirra,
sem heima sitja og harma feður og bræð-
ur, menn og syni, er látist hafa á blóð-
vellinum. Og í því landinu sem undir
verður, bætist svo ofan á grimd og sið-
leysi útlendra hermanna, sem fara eins og
engisprettur yfir þjóðina.
Hverir valda þessum ófögnuði? Ekki
fátæklingarnir. Verkamenn í öllum víga-
löndum styðja friðarhreifinguna og standa
á móti herbúnaði og styrjöldum. Þeir hafa
ekkerl að vinna við stríðin. nema að verða
fallbyssumatur, eða að drepa saklausa, óþekta
menn. Nei, striðin og undirbúningur
þeirra er fyrir auðmennina, svo að
þeir geti grœtt sem mest.
Þessu er svo farið, að iðnaðarkongarnir
framleiða æ meir og meir, ekki sizt af
bómullardúkum og járnvörum. Um 1900
voru dúkar gerðir í Evrópu fyrir 17 miljarða.
Vélarnar verða dýrari og margbrotnari,
og mestur gróði er að þeim, ef þær nema
aidrei staðar heldur vinna dag og nótt,
ár og síð. En þar sem nýjar þjóðir bætast
altaf við í iðnaðarsamkepninni, verður
framleiðslan meiri en markaðurinn, og
getur það leitt til hruns í peningaheimin-
um. Þess vegna reyna iðnaðarhöfðingj-
arnir að opna ný lönd, bæði til að fá
þaðan óunnin efni, einkum járn og bóm-
ull, og markað fyrir tilbúinn varning.
Þetta leiðir iðnaðarþjóðirnar út í nýlendu-
og landvinninga-brask, en það aftur til
kepni og styrjalda. Má því segja, að nú
snúist heimspólitíkin eftir óskum og þörf-
um hinna miklu frandeiðenda, og herbún-