Skinfaxi - 01.05.1916, Page 8

56
SKINFAXI
sem mest sjálfsvörn verkamannanna i fjár-
málunum, koma stjórnmálablöðin og hyggj-
ast að geta aflað fylgis tiltrúarlausum mönn-
um, sem vilja gera sér þjóðmálastarfsemi
að atvinnuvegi. Og meðaiið er hið sama
og áður. Þeir ætla að villa almenningi
sýn. Reyna með persónulegum árásum á
menn,] sem vinna að viðreisn þjóðarinnar
að hindra að nokkurt nýtilegt verk verði
gert. Skal þvi skýra nánar, hvað hér er
um að ræða.
. Þegar Islendingar fóru að rétta við,
seint á 19. öldinni, var hér eiginlega ekki
nema ein alþýðustétt, bændurnir. Þeir
lifðu við bágborin kjör yflrleitt. Fátæktin
almenn, hús, föt og fæði ófullkomið, þæg-
indi engin, æfin samfelt árangurslitið strit.
Islenskur varningur lélegur og í litlu áliti.
Verslunin hálfgerð einokun, illræmd vöru-
skifta- og skuldaverslun. Jafnvel ekki
dæmalaust að kaupmenn misþyrmdu
bændum. í einu kauptuni á Norðurlandi
var t.'d. verslunarstjóri ekki alls fyrir löngu,
sem barði fjölmarga bændur i sínu um-
dæmi. Stjórnmálavöld höfðu bændurnir
lítil sem engiu. En smátt og smátt hefir
þetta breyst. Alþýðan í sveitunum hefir
hafið sig á hærra stig með samtökum og
samvinnu. Veldi kaupmannanna er í
mörgum héruðum brotið á bak aftur, og
nú í ár hefir erindreki kaupfélaganna sparað
alþýðu meir en 20,000 kr. fram yfir kaup
sitt, með umboðslauna sparnaði einum
saman og eingöngu vegna samvinnufélag-
anna hefir betra orð komist á íslenskar
sveitaafurðir og markaðurinn stór batnað.
Með búnaðarsamtökum hafa jarðabætur
mjög aukist. En af þessum framförum
leiðir aftur það, að hibýli í sveitum og
allur aðbúnaður manna batnar stórum
með hverju ári. Og þessa breytingu má
mest þakka samtökum bœnda, bæði fiár-
liayslega og i stjórnmálum. Þó þykir
bændum ekki nóg að gert og hafa aldrei
verið uppi ákveðnari raddir en nú um að
bændur héldu sem best saman, hafi öflug.
an flokk í þinginu, komi upp yfirkaupfé'
lagi eða sambaudsheildsölu í Reykjavík til
að losna við stórsalana, nái yfirtökum á
bönkunum, svo að fjármagni landsins verði
varið til ræktunar miklu meira en veri&
hefir o. s. frv.
En nú er komin upp önnur alþýðustétt
en bændur. Árlega fjölgar hinum fátæku
kauptúnabúum, verkamönnum á sjó og
landi. Þessi stétt er önnur fjölmennasta
stétt í landinu, og í sameiningu við sveita-
menn skapar hún þjóðarauðinn. En verka-
menn hafa ekki haldið saman fyr en, ef
telja skyldi síðustu missirin. „Yfirstéttin“
hefir farið með óskorað vald fyrir hönd
verkamannanna. En árangurinn er óglæsi-
legur. Almenn fátækt, húsakynni, fatnað-
ur og fæði af Iélegasta tægi. Stundum
heil fjölskylda í einu kjallaraherbergi, og
ekkert eftirlit af hálfu þjóðfélagsins. Bækur
litlar sem engar. Skólar engir eða upp*
fræðing eftir að barnaskóla sleppir. Eftir*
lit með bátum og skipum sama sem ekki
neitt, enda slys og drukknanir á sjó tíðari
en með nokkurri annari þjóð. Lítið sem
ekkert gert til að bæta úr neyð forsjár-
lausu sjómannabarnauna. Á togurunum
verri vinna, en nokkurntíma hefir þekst
áður hér á landi, og er viss að leiða
til bráðrar úrkynjunar, ef ekki er fljótt
viðgert. (Sbr. vinnuvísindin um þreytu o.
s. frv.). Og til að kóróna alt eru skattarn*
ir til almenningsþarfa lagðir langþyngst á
þessa niðurbældu stétt.
Lengi mætti telja, en þess þarf ekki.
Tilætlunin sú ein að vekja eftirtekt góðra
og athugulla manna á því, að hér er voða-
lega mikið viðfangsefni. Þeir sem hafa
átt að hafa forsjá með verkamönnum, hafa
skammarlega vanrækt sitt starf. En ef
kauptúnabúar vildu nú hjálpa sér sjálfir?
Ekki ættu drenglyndir menn í sveitunnm
að verða til að kasta fyrsta steininum.
Bændur ættu að minnast þess, að enginn
hefir bjargað þeim — nema félagsskapur
þeirra og atorka.