Skinfaxi - 01.12.2007, Blaðsíða 27

jolasíuja,.
Jólanóttin
f
Nóttin helga fór í hönd. Áliðið var aðfangadags-
ins: kirkjukertin horfin og komin út í Sólheima-
kirkju. Búið að senda kerti og ýmsar jólagjafir
víðsvegar til fátæklinga. Aðeins einn jólagestur
sat eftir af öllum þeim gestum, sem komið
höfðu í dag. Stúlkurnar höfðu raðað öskunum
nýþvegnum á búrbekkinn, sópað undan öllum
rúmum og þvegið rúmstokkana. Öll gólf voru
tárhrein, og helst máttu börnin ekki koma inn
allan daginn. Fátækraþerririnn brást ekki, og
engin flík var óhrein innan bæjar. í kýrkláfunum
var besta taða, og öll verkfæri hrein. Rokkarnir
allir, kembukassar og hesputré var sett út á mið-
loft og raðað þar, og blöðin, sem alltaf voru
geymd uppundir í sperrukverk, horfin. Þegar
dimma tók, var borinn þvottabali inn í norður-
hús, þar sem vefstaðurinn var. Og þar var allagt
gólfið með boldangi. Sjóðandi heitu vatni var
hellt i balann, og þegar það var mátulega heitt,
vorum við börnin kölluð þangað og þvegin frá
hvirfli til ilja.
Þarna var nokkuð heitt af vatnsgufu, en kald-
ara mátti það samt ekki vera. En áður fórum við
í eldhúsið, þar beið Inga systir og beygði okkur
ofan yfir keytustamp, sem hún svo vatt hárið á
okkur upp úr. Þetta var það versta fyrir jólin. Ég
kreisti aftur augun og beit saman munninum,
þorði varla að anda á meðan þessu stóð. Síðan
þerraði hún höfuðið og hárið með strigadúk og
lét okkur hlaupa inn að kerlauginni í vefjarhús-
inu. Það var mikil svölun þar að baða sig eftir
höfuðþvottinn í eldhúsinu. Þetta gekk eftir röð,
og alltaf varð að bæta í balann nýju, heitu vatni.
Svo stóð stór skál á borðinu með hreinu, köldu
vatni og sápu sem hver notaði síðast eftir vild.
Þegar búið var að skola okkur börnin, kom full-
orðna fólkið og lét líka lauga sig, það var bara
einstaka manneskja, sem ekki tók nema keytu-
þvottinn.
Þegar stúlkurnar voru búnar lokuðu karl-
menriirnir sig inni og báru áður að margar fötur
af volgu og köldu vatni, það var mikill gaura-
gangur í þeim, og oft tók dágóða stund að laga
til eftir þá. Að öllu þessu loknu var borin inn
rjúkandi kjötsúpa, þykk eins og grautur. Það
verkaði vel á mann baðið og fólkinu létti í skapi.
Vænir spaðbitar, feitur og magur, voru í hvers
manns aski. Allir höfðu skipt um nærföt, er þeir
komu úr baðinu, og nú klæddu þeir sig í spari-
fötin. Svo var kvöldverkum öllum lokið klukkan
6-7 um kvöldið. Kertalykkjurnar lágu á baðstofu-
borðinu, og byrjaði mamma að kveikja á þeirri
fyrstu og lét brenna sundur rakið á milli þeirra,
logaði þá á tveim kertum undir eins. Þau voru
gefin elstu mönnum í baðstofunni. Þessi athöfn
stóð talsverðan tíma, og biðum við börnin,
meðan allt eldra fólk tók á móti sínum kertum.
Loksins tók mamma kertalykkjuna okkar og
kveikti á henni. Svo rétti hún mérog Ólu systur
sitt kertið hvoru með ljósi.„Takið þið við, börnin
min góð," sagði hún og tárin runnu niður kinnar
hennar. Ég tók við mínu kerti og kyssti mömmu
og strauk með litlu lófunum tárin hennar, hún
brosti og sagði: „Þykir þér falleg jólaljósin,
Eyfi minn? Þrír bræður þínir og systur njóta þó
fegurri jólaljósa hjá jólabarninu Jesú." Svo kveikti
hún á tveim hákertum, sem stóðu í stjökum á
borðinu, það voru hjónaljósin.
Gesturinn, sem var aldraður bóndi, sat við
annan borðsendann og fékk líka sitt kerti. Af
háhillunni yfir baðstofuglugganum voru nú
teknar lestrarbækurnar. Það var Péturspostilla,
bænakver og tvær sálmabækur. Pabbi flutti sig
inn til mömmu sinnar í norðurbaðstofuna, en
söngfólkið var kyrrt í frambaðstofunni. Gestur-
inn var góður raddmaður og byrjaði jólasálminn.
Tveir sálmar voru sungnir á undan og tveir á
eftir. Hjá pabba sat ég allan lesturinn og mændi
á opna postilluna. Elvenær ætlaði þessi lestur
að enda? Og svo átti ég að muna eitthvað úr
honum. Þetta mundi ég:„Guð-Drottinn-allt-
Amen!" og pabbi brosti. Þetta var allt og sumt,
en söngnum tók ég betur eftir og braut heilann
um það, hvað Guð mundi eiga margt í„hornum"
sínum.
Seinna um kvöldið spurði ég ömmu, hvort
hún vissi það. Hún var byrst og sagði, að hjá
guði væru engin horn.„Svona máttu ekki spyrja,
dengi minn," sagði hún.„En það var sungið í
jólasálminum," sagði ég. Það mundi ég glöggt.
Forsöngvarinn sagði svo skýrt:„...minn Guð gaf
af hornum sér". Amma leiðrétti mig eftir andar-
tak, og bágt átti ég að skilja, að hennar meining
væri réttari en mín. Eftir húslesturinn byrjaði
sálmasöngur á víxl og góðlátlegt samtal. Og
brátt rauk upp af stórri leirskál, barmafullri af
„púnsi". Pabbi kveikti á henni, og var það falleg-
ur, rauðblár logi. Svo fengu allir púns í bolla, og
sló þá nokkuð í glaðværð. Svo kom fullt af
lummum og kaffi. Hin ánægjulegasta stund
þetta kvöld var meðan á jólagjöfum stóð.
Mamma gaf öllum einhverja nýja flík, þegar að
afloknum jólalestri. Karlmennirnirfengu nýjar
milliskyrtur eða nýjan jakka, jólaskó bryddaða
og nýja háleista. Stúlkurnar fengu millipils eða
svuntu og sjalhyrnu, stundum allt þetta hver,
sauðskinnsjólaskó og sortulitaða sokka. Börnin
fengu ný föt, rauða eða bláa sokka eða jólaskó.
Enginn mátti fara í jólaköttinn. Jólagestur var í
þetta sinn Ólafur bóndi frá Brekkum. Hann var
ókátur og einmana, en glaðnaði við púns-
drykkjuna og jólagjafirnar. Konu sína hafði hann
misst á þriðja hjónabandsári þeirra. Hún dó af
barnsförum.
Eftir lát hennar eirði hann hvergi, en sat helst
í smiðju sinni og klambraði eitthvað smávegis,
sem engu var nýtt. Fann hann þá eitt sinn í
smiðjunni þlað sem skrifaðar voru á þrjár vísur.
Huggaðist hann við að lesa þær og vissi, að guðs
engill hafði flutt honum þærtil styrkingar, þær
voru frá konunni hans. Þessar vísur söng hann
tárfellandi, þó jólanótt væri. Mamma byrjaði
sjálf jólasálmana, en engin rödd var svo fögur
eins og hennar. Síðast var sungið þetta vers úr
Pa.ssíusálmunum,„Gef þú að móðurmálið mitt,"
o.s.frv. Ljósið á baðstofulampanum var ekki
slökkt, þegar háttað var, og logaði alla nóttina
á honum. Reyndi ég að vaka sem lengst til þess
að njóta birtunnar. Síðast streymdu Ijósstafir
frá lampanum til mín, og Ijósbrotin mynduðu
geislakrans um baðstofuna. Og ég þoldi ekki að
horfa á móti allri þeirri dýrð, sem myndaðist um
jólabarnið.„Góða nótt, mamma mín," sagði ég,
og tungan drafaði. Draumur tók við.
Eyjólfur Guðmundsson:
Vökunætur II (1947); Vetrarnætur.
SKINFAXI - tímarit Ungmennafélags íslands 27