Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.1943, Blaðsíða 25

lengst að. Á stönginni ofanverðri var hreyfanleg
þverslá og á henni aftur hreyfanlegir armar. Þver-
slánni og örmunum var með tengisnúrum stjórnað
frá sérstöku stöðvarherbergi í nánd við stöngina og
með breytilegri afstöðu á milli þeirra innbyrðis
voru stafirnir myndaðir. Stöðvarnar voru reistar
í hæfilegri fjarlægð hver frá annari og var þannig
hægt að ná sambandi yfir drjúgar vegalengdir, þeg-
ar skilyrði voru góð.
Sá var þó gallinn á þessum tækjum, að 1 dimm-
viðri og náttmyrkri reyndust þau gagnslaus með
öllu. Á næturnar urðu menn því, eins og fyrr, að
nota ljósmerki sín á milli, ef um samband var að
ræða milli fjarlægra staða.
Talfærum okkar mannanna eru takmörk sett, en
á því sviði er einnig getið í fornum sögnum viðleitni
•\F E C <B . A .
> T <f F V T
? T ) t ? 1
V JL. F JL
> i -f -r > T
Y, X .W V byw T
> -i > t < r
4 3 2. i & z
> T < I- > I
I0> 0 v 8 7 6*5
1 I > T 1 1
Mei'kjakerfi frá 17. öld.
Á stórveldistímum Persa voru tilkynningar send-
ar þannig um hið víðlenda ríki þeirra, þvert og
endilangt, að með ákveðnu millibili var stillt upp
einstökum mönnum, er hrópuðu orðsendingarnar
hver til annars. Auðvitað gat misheyrn á einhverri
millistöðinni valdið, á þennan hátt, alvarlegum
skekkjum, en sérstaklega var þó á tilhögun þessari
sá mikli galli, að um leynilegt viðskiptasamband
gat ekki verið að ræða.
Það var árið 1820, sem Daninn H. Chr. Örsted
uppgötvaði rafsegulmagnið. Ellefu árum seinna, eða
1831, fann enski eðlisfræðingurinn Michael Faraday
þau áhrif segulsviðsins, sem gagnstæðeru rafsegul-
magninu, að breyting á kraftlínasviði umhverfis raf-
taug, framleiðir í sjálfri tauginni rafmagnsstraum.
Uppgötvanir þessar urðu sameiginlega undirstaða
þeirra tilrauna, sem gerðar voru síðar af mönnum,
eins og Samuel Morse, er fyrstur bygði ritsímatæki
og Wheatstone, er með straumrofum sínum og end-
urbótum á tengiaðferðum, skóp möguleika til símrit-
unar yfir verulegar fjarlægðir.
Sú gagngerða bylting, er varð á síðari helming 19.
aldarinnar í framleiðslu- og iðnaðarháttum hvar-
vetna um heim, krafðist síaukins hraða á öllum
sviðum. Rafmagnið varð í viðskiptum manna eini
boðberinn, er fullnægt gat þeim kröfum. Hin sí-
vaxandi þörf fyrir notkun ritsímans olli hröðum og
stórfeldum umbótum á byggingu tækja og nýtingu
raftauganna. Mönnum nægði ekki lengur að leggja
línurnar eingöngu yfir land, taugar voru einnig
gerðar, er leggja mátti í sjó og vötn og haustið
1858 var vígð fyrsta línan, er lögð var þannig milli
Evrópu og Ameríku.
Og enn birtast á þessu sviði óvænt viðhorf, er
Ameríkumaðurinn Graham Bell fann upp talsíma-
áhaldið og skóp þannig skilyrði til að flytja manns-
röddina sjálfa yfir órafjarlægðir, frá einu landi til
annars.
Og svo kom loks — í byrjun þessarar aldar —
myndasendingin til sögunnar, sem nú er orðinn
stærri þáttur, en menn almennt gera sér ljóst, í við-
skiptum þjóða, almennri fréttastarfsemi og víðar.
En meðan ritsíma- og talsímakerfin fóru þannig
um heiminn hina glæsilegu sigurför og ollu stór-
feldum straumhvörfum í lífskjörum þeirra, er á
landi bjuggu, voru auðnir úthafsins, eins og áður,
sviptar sambandsskilyrðum við umheiminn.
Eftir miðbik síðustu aldar tók þó að rofa fyrir
þeim umbótum, er bráðlega rufu að fullu þá öræfa-
þögn, sem þar hafði ríkt frá alda öðli.
Árið 1865 birti skozki eðlisfræðingurinn J. C.
Maxwell hinar nýstárlegu kenningar sínar um raf-
magnssveiflur og eðli þeirra og byggði staðhæfing-
ar sínar í þeim efnum á rannsóknum Faradays.
Tuttugu og þrem árum síðar, árið 1888, tókst
Þjóðverjanum Heinrich Hertz að sanna réttmæti
þessara kenninga, með því að framleiða slíkar
sveiflur. Tilraunirnar byggði hann, sem kunnugt er,
á notkun lokaðrar sveifluhringrásar og tókst hon-
um á þann hátt að láta áhrifanna gæta í allt að 30
mtr. fjarlægð. Frekari árangur strandaði þó fyrst
um sinn á því, að engin viðtæki voru til nógu næm
fyrir hinar veiku rafbylgjur.
Tilraunastöð Heinrich Hei'tz frá 1888. Senditækið (t.
v.) var venjuleg-t ,,Coil“ teng't við neistabraut, eins
og' myndin sýnir, en viðtækið (t. h.) var málmhringur,
sem á var örlítið neistaop. Móttakan var í því fólgin,
að í opinu myndaðist neisti, þegar sendistöðin var
notuð.
Árið 1890 tókst prófessor Bradley í París að
framleiða nothæft áhald til slíkra hluta, „koherer-
inn“ svonefnda, sem lýst verður nánar í næstu
grein. Tæki þetta bætti að vísu móttökuskilyrðin að
verulegu leyti, en var þó ófullnægjandi með öllu
til nokkurs raunhæfs árangurs.
Það var ítalinn Guglielmo Marconi, sem að lokum
steig í þessum efnum úrslitaskrefið fram til sigurs,
enda hlaut hann fyrir það, að verðleikum, nafn-
bótina „faðir loftskeytanna". Uppgötvun hans var
byggð á því, að hann o p n a ð i hringrás þá, sem
fyrirrennarar hans höfðu notað til að framleiða
rafmagnssveiflurnar — tengdi við tækin loftnet og
jörð — og dreifði bylgjunum þannig út í ljósvakann
VÍKINGU R
25