Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1945, Blaðsíða 2

Gísli Halldórsson:
Oað, sem koma skal
Rannsókn og rökrétt ályktun marki stefnuna
Er framförunum lokið?
— Það hafa á öllum tímum verið til þeir
menn, sem trúðu því, að nú yrði ekki öllu lengra
komizt í framförum.
Þannig ritaði þekktur amerískur einkaleyfis-
sérfræðingur árið 1844:
„Framfarir í vísindum frá ári til árs eru ó-
trúlegar og virðast benda til þess, að sá tími
nálgist að mannlegar umbætur hljóti að enda“.
En hvílíkar framfarir hafa ekki orðið síðan
þetta var ritað?
Og þó bendir margt til þess að nú sé fyrir
dyrum stórkostlegra framfaraskeið heldur en
nokkru sinni áður í sögu mannkynsins. Er eftir-
tektarvert hve færustu sérfræðingar Bandaríkj-
anna eru bjartsýnir á þessar framfarir og ó-
hræddir við að spá fyrir um þær. Þannig er
fróðlegt að lesa ritgerðir eftir menn eins og
t. d. Charles F. Kettering varaforseta General
Motors og forstöðumann rannsóknarstofnunar
þess félags, en hann er með frægustu vísinda-
mönnum Vesturálfu.
f Bandaríkjunum er mikið gert að því að
fræða almenning um tæknislegar framfarir og
vísindalegar nýjungar. Þessi uppfræðsla er eins
og sáðkorn, sem grefur um sig í hinni uppvax-
andi kynslóð, vekur áhuga og setur ungum
mönnum stefnumið. Þannig skapast jarðvegur
fyrir síauknar framfarir.
Oss íslendingum er ekki síður nauðsynlegt en
Ameríkumönnum að fylgjast með því sem gerist
í heimi tækni og vísinda og reyna auk þess að
rýna dálítið fram í tímann. Eins og gefur að
skilja þá er það bæði fátt og lítið, sem hægt er
að skýra í stuttri blaðagrein. En hér skal nú
drepið á nokkrar hugmyndir sem snerta ís-
lenzka útgerð, og sem sumar virðast vera
skammt framundan, þó að aðrar sjáist í hilling-
um.
Hvernig verða skipaaflvélar framtíðarinnar?
í smíði aflvéla hefur greinileg þróun átt sér
stað. Vélarnar voru í fyrstu mjög stórar, hæg-
106
gengar og þunglamalegar. Efnið var einfalt og
ekki sterkt. Nákvæmnin í smíðinni ófullkomin.
Notagildið lágt. Fyrirferðin mikil.
James Watt, sá er fann upp gufuvélina, stærði
sig af því, að hann smíðaði bullu svo nákvæm-
lega innan í strokkinn á gufuvél sinni að ekki
munaði nema fimmeyrings þykkt. í dag smíðar
General Motors bullu í olíudælu með þeirri ná-
kvæmni að ekki munar nema 1/10 hluta úr
1/1000 hluta úr tommu — eða hundraðasta
hluta úr hársbreidd.
Þróunarsaga gufuvélarinnar er orðin alllöng,
og miklar endurbætur hafa orðið á smíði gufu-
véla. Jafnframt hefir orkunýting þeirra batnað
og fyrirferðin minnkað.
Gufuvélinni fylgir þó ávalt sá ókostur, að
hafa þarf ketil til gufuframleiðslunnar, nema
þar sem svo hagar til — í fáum tilfellum eins
og hér á íslandi — að hugsanlegt er að fá gufu
beint upp úr jörðinni!
f skipum taka gufukatlarnir all-mikið pláss.
Fyrirferð gufuvéla og gufukatla verður því all-
miklu meiri heldur en fyrirferð þeirra aflvéla,
sem síðan hafa verið smíðaðar, svo sem diesel-
vélanna, sem einnig reyndust gufuvélinni hættu
legar í samkeppninni um hagkvæmni, og sem
mjög virðast vera að ryðja sér til rúms.
Með smíði gufutúrbína, sem kalla mætti eim-
snældur, hefst nýr þáttur í orkuframleiðslu. —
Eimsnældurnar snúast í sífellu og í þeim eru
ekki hlutir sem ganga aftur á bak og áfram, eins
og bullurnar í strokkvélunum. Það er því unt að
hafa hraða þeirra margfalt meiri og jafnframt
eru þær færar um að hagnýta þrýsting gufunn-
ar miklu betur heldur en nokkur strokkvél. En
vegna hins mikla snúningshraða eimsnældunn-
ar verður að nota tannhjólasamfellur eða raf-
magns- eða þrýstivökva-aflflutning, til þess að
flytja afl þeirra að skrúfuöxlinum, sem ekki má
snúast nærri því eins hratt eins og sjálf eim-
snældan.
Enn sem komið er hafa eimsnældur aðallega
rutt sér til rúms í stórum skipum, þar sem
VtKlNGUR