Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1958, Side 39

Sjómenn er tíðum dvelja fjarri heimilum
sínum fái hærri laun, en hliðstæðar
stéttir í landi. —
^jóivicinnacjjciícl?uru
Eftir Örn Steinsson
Að undanförnu hefur mikið
verið skrifað og skrafað um hinn
svokallaða sjómannagjaldeyri.
Blaðamennimir okkar blessaðir
hafa hver af öðrum barið sér á
brjóst og þótzt öðrum fremri í
því að standa vörð um þjóðar-
hag. Gott er að hafa álit á sjálf-
um sér og sæll er hver í sinni
trú. Stundum virðist manni þó
skjóta skökku við og oft á stund-
um fara lítið fyrir þjóðarhag,
svona hversdagslega að minnsta
kosti, enda er lífsbaráttan hörð,
og flestir þannig af guði gerðir
að vilja ota sínum tota.
Sjómannagjaldeyririnn er ekk-
ert sérstakt fyrirbrigði á Islandi.
Hann þekkist út um allan heim
hjá hverri einustu siglingaþjóð.
Það er hefð, sem hefur skapazt,
að láta sjómenn fá kaup sitt í
mynt þess lands, sem siglt er til.
Sú hefð byggist á því, að talið
er sjálfsagt að sjómaðurinn hafi
í fórum sínum peningamynt við-
komandi lands, sem hann getur
notað til eigin þarfa á staðnum.
Hjá flestum siglingaþjóðum rík-
ir enn svo mikil mannúð, að
ósæmandi þykir að binda sjó-
mennina um borð í skipunum er
þau hafa viðdvöl erlendis. Mörg-
um, sem hæst gaspra um afnám
sjómannagjaldeyrisins, myndi
vissulega þykja sitt hlutskipti
aumt að geta ekki skroppið í
land vegna peningaleysis, þegar
þeir dvelja í heldur óvistlegum
höfnum erlendis.
Um hitt má auðvitað deila
hversu hár sjómannagjaldeyrir-
inn á að vera. Flestar siglinga-
þjóðir veita sjómönnum sínum
allt kaup í erlendum gjaldmiðli,
ef þeir óska þess. 1 íslenzkum
VÍKINGUR
sjómannalögum er einnig gert
ráð fyrir því, að skipverji geti
krafizt launa sinna í erlendri
mynt. Aðrar reglur hafa þó ver-
ið viðhafðar, og eru nú í gildi
þær reglur, að farmenn fá 30%
af kaupi sínu í erlendri mynt en
fiskimenn 30—35 sterlingspund
í hverri söluferð til útlanda. Með-
alkaup stýrimanna á stærstu
flutningaskipum okkar er 6000
kr. á mánuði. Samlívæmt reglu-
gerð eiga þeir heimild að breyta
1800 kr. í erlenda mynt. Fyrir
hvert sterlingspund verður far-
maðurinn að greiða 60.10 kr., eða
hann getur fengið samtals 30
sterlingspund á mánuði. Eigi
verður því neitað að £ 30 er all-
stór upphæð miðað við kaup og
verðlag í ýmsum löndum, sem
siglt er til. En 6000 kr. mánað-
arlaun er ekki mjög hátt kaup,
þegar litið er á íslenzka stað-
hætti.
Það er skoðun mín að innan-
landsmálum verði svo að haga
að þeir, sjómennirnir, sem dvelja
tíðum að heiman fái eitthvað
meira í aðra hönd, en hliðstæð-
ar stéttir í landi. Og ef gjald-
eyrinn þarf að skera niður að
verulegu leyti, er varla stætt á
öðru en hækka eitthvað launin.
Jón Árnason fyrrv. banka-
stjóri skrifar einkar skemmti-
lega grein í Tímann 2. nóv. síð-
astliðinn. Þar er að finna sam-
bland af idealisma og vanþekk-
ingu. Vanþekkingin er fólgin í
því að svo er að sjá sem höfund-
ur haldi að sjómannagjaldeyrir-
inn sé eitthvað nýtt af nálinni.
Ég hef þegar sýnt fram á að
svo er ekki. Jón segir, að sjó-
menn hafi fallið frá frekari
kauphækkunarkröfum til að öðl-
ast gjaldeyrishlunnindin, og þar
með hafi því verið slegið föstu
að íslenzkur gjaldmiðill væri
minna virði en skráð gengi hans.
Sannleikurinn í þessu máli er sá,
að sjómenn hafa aldrei viljað líta
á gjaldeyrinn sem kaup. Hag-
fræðingar eru sama sinnis, því
of miklar sveiflur eru á gjald-
miðlinum til að telja hann sem
kaup. Hins vegar hafa útgerð-
armenn verið óþreytandi í því
að túlka og reikna gjaldeyrinn til
stórkostlegra kjarabóta, og feng-
ið í því dyggilega aðstoð blaða-
manna að telja almenningi trú
um að svo væri. Með þessari
ákveðnu túlkun útgerðarmanna
verður því eigi neitað, að stétta-
félög sjómanna hafa orðið að
sætta sig við útreikning á kaupi
meðlima sinna með nokkru til-
liti til gjaldeyrisgreiðslanna. Og
þegar ríkisstjórnin beitti sér
fyrir 55% yfirfærslugjaldi á
sjómannagjaldeyrinn síðastliðið
vor hitti skrattinn fyrir ömmu
sína. Þetta þýddi eftir fyrr-
greindri túlkun útgerðarmanna
16y~i % kjaraskerðing á beinum
útgreiddum launum farmanna.
Og þá var það gert, sem Jón
Árnason þusast út af, að útgerð-
irnar tóku á sig 25/55 hluta yfir-
færslugjaldsins. Með þessari
byrði töldu útgerðirnar sig veita
farmönnum 7% kjarabót.
Allir vita að almennar kjara-
bætur til launþega nema nú frá
7—14% umfram bjargráðin.
Stéttafélög yfirmanna á milli-
landaskipum hafa því með til-
liti til hins alvarlega ástands í
landinu fallið frá kaupkröfum
og vilja líta á þessa greiðslu út-
gerðanna sem tilsvarandi kaup-
uppbót er almenningur í landinu
hefur fengið. Komi því frekari
skattur á gjaldeyrinn verður ekki
komizt hjá að skrifa hann á
kostnað kjaraskerðingar. Sjó-
mannagjaldeyrinn má aldrei
fella niður, því að það er sama
og að setja sjómenn okkar í fang-
elsi er þeir dvelja í erlendum
höfnum.
Jón Árnason dróttar því að
samningamönnum fannanna, að
247