Sjómannablaðið Víkingur - 01.10.1965, Blaðsíða 28

GÍSLI J. JOHNSEN
GlSLI J. JOHNSEN stórkaupmað-
ur andaðist að lieimili sínu, Tún-
götu 7, 6. sept. sl., nærri 85 ára að
aldri.
Með Gísla .1. Jolinsen er genginn
einn mesti atliafnamaður þessa
lands, sem var hrautryðjandi á
fjölmörgum sviðum og sístarfandi
til síðustu stundar. Hann lifði hina
mestu umbrotatíma þjóðar sinnar,
meðan hún reis úr örbirgð til bjarg-
álna, og var í þeim umskiptum
virkur þátttakandi. í æsku hans var
verzlun öll og viðskipti í höndum
erlendra aðila, er hirtu lítt um
þjóðarliag. Landsmenn þénuðu ekki
fyrir brýnustu nauðsynjum, þótt
stritið væri ærið. Þeir þekktu ekk-
ert til véla eða afkastamikilla tækja
og höfðu heldur ekki efni á að
eignast slíkt. I landinu var allt nið-
urnýtt og varla sæmilegt hús eða
mannvirki að talizt gæti. Allt var
af vanefnum gert, skipakostur lítill
og lélegur. Ekki voru til vegir eða
brýr, samgöngur voru í molum, eng-
inn sími, og póstur var borinn á
bakinu milli héraða.
Otlendingar höfðu umráð yfir öll-
um verzlunarleiðum, bryggjum,
þerrireitum, fiskhúsum, uppskipun-
arbátum og öllu því, er til við-
skipta þurfti, og allur arðurinn af
viðskiptum og striti landsmanna fór
út úr landinu.
Þá var það sem ármenn íslenzkra
framfara koma fram á sjónarsviðið.
Fremstan í þeirra flokki má nefna
Gísla J. Jolinsen. Gísli var fæddur
1881, frostaveturinn mikla 10. marz
i Vestmannaeyjum. Vestmannaeyj-
ar verða vettvangur lians. Rétt fyr-
ir aldamótin leggur liann til atlögu
við dönsku selstöðuverzlunina þar
og stofnar J)á, ennþá ómyndugur,
verzlun undir nafni Sigríðar móður
sinnar. Það Jrótti í mikið ráðizt og
af mörgum álitið ofætlun svo ung-
um manni og félitlum, að ætla sér
að ná þeim lóðum, verzlunarhús-
um, þurrkhúsum, vörugeymsluhús-
um og öðru, er til þurfti til verzl-
unarreksturs og útgerðar í stórum
stíl og það náðist heldur ekki án
erfiðis eða baráttu.
Gísli J. Johnsen tók við verzlun-
inni á eigið nafn 1902 og hafði þá
fengið fullmyndugraleyfi hjá stjóm-
arvöldunum 21 árs að aldri. Verzl-
unarfyrirtæki hans varð hrátt að-
sópsmikið og eitt stærsta verzlunar-
fyrirtæki hér á landi. Jafnliliða
verzluninni liafði liann á hendi
skipaafgreiðslu og póstafgreiðslu í
Vestmannaeyjum. Jafnframt verzl-
uninni rak liann mikla útgerð, átti
marga báta og var einn aðalfröm-
uður á vetlvangi vélbátaútgerðar-
innar. Var liann fyrstur til að fá
vél í bát í Vestmannaeyjum. Gísli
var hinn fæddi forustumaður og
stóð í broddi fylkingar í öllu því,
er til nýjunga og framfara horfði.
Fyrir utan fyrsta vélbátinn má
benda á, að hann byggði fyrsta vél-
frystihúsið í Vestmannaeyjum, sem
jafnframt var fyrsta vélfrystihúsið í
landinu. Hann byggði og þar
fyrstu fiskimjölsverksmiðjuna, en
allir vita, að frystihús og mjölverk-
smiðjur eru meðal stórfelldustu at-
vinnutækja hér á landi og hafa
stuðlað að mestri aukningu þjóðar-
teknanna. Þá var Gísli frumkvöðull
að lagningu síma til Vestmannaeyja
og ótal mörgu öðru, sem hér verð-
ur ekki talið. Auk atvinnureksturs
sins mátti Gísli svo sinna ótal mörg-
um trúnaðarstörfum fyrir bæjarfé-
lag sitt sem bæjarstjórnarfulltrúi,
sýslunefndarmaður og forstöðumað-
ur ýmissa stofnana, þá var hann og
brezkur ræðismaður í Eyjum.
Allt, sem Gísli J. Jolinsen kom
nálægt, var framkvæmt af svo
miklum stórhug og myndarskap, að
undrun vakti. Nægir þar að benda
á að hann gaf Vestmannaeyingum
sjúkrahús til afnota. Var það met
í rausnarskap, sem ekki var slegið
út fyrr en seinna af honum sjálf-
um, er hann gaf Slysavarnarfélagi
Islands vandaðan nýtízku björgun-
arbát með öllum búnaði.
Starfsævi Gísla J. Johnsen má
skipta í tvö aðskilin tímabil. Fyrst
er liann brautryðjandinn mikli í
Vestmannaeyjum, sem á drýgstan
þáttinn í að gera fæðingarbæ sinn
að þeirri miklu i'itgerðarstöð og at-
hafnamiðstöð, sem hann er í dag. 1
viðurkenningar- og þakklætisskyni
gerðu Vestmannaeyingar hann að
beiðursborgara sínum, og þegar
þeir spurðu andlát hans, voru allir
fánar þar dregnir í hálfa stöng.
Eftir að hafa orðið fyrir miklu
fjárhaglegu tjóni í kreppunni 1930
og verið neyddur til að selja eða
láta af höndum eignir sínar á mjög
óliagstæðu verði, varð Gísli aftur
að byrja á nýjan leik. Nú skipti
Gísli alveg um, hætti beinum at-
vinnurekstri og útflutningsverzlun,
en lielgaði sig aðallega innflutningi
véla í skip og tækja til vinnusparn-
aðar og stórvirkra framkvæmda. Og
hann var meðstofnandi margra
þjóðjjrifa-fyrirtækja, sem enn í dag
eru með blómlegustu fyrirtækjum
þessa lands. Segja má, að áhugi
hans hafi beinzt að öllu því, er til
þjóðþrifa og framfara horfði. Ég,
sem þetta rita, kynntist ekki Gísla
VÍKINGUR
266