Sjómannablaðið Víkingur - 01.10.1965, Síða 35

niður í opna báta. Enda þótt öryggi
sjófarenda við strendur landsins
hafi breytzt mjög til batnaðar með
tilkomu þessara tækja, svo og með
fjölgun ljósvita, radiovita, miðun-
arstöðva og nú á síðari árum nýrra
staðarákvörðunartækja (loran), eru
skipströnd og skiptapar af þeim
sökum miklu tíðari en vænta mætti.
Þá tapast jafnan nokkur skip við
það, að þau slitna upp af legum
eða jafnvel bryggjum, mannlaus, og
reka á land. Samkvæmt skrá Skipa-
skoðunar ríkisins var fjöldi og stærð
þeirra skipa, sem voru strikuð út
af skipaskrá af framangreindum
ástæðum, sem hér segir:
1946—59 Rúml. 1960—64 Rúml.
Strönd ................. 35 skip 3929 10 skip 338
Rak á land ............. 28 — 1128 9 — 154
Samtals 63 skip 5057 19 skip 492
Rétt er að geta þess, að inni í
tölunni yfir skip, sem rak á land
og eyðilögðust á tímabilinu 1946—
59, eru tveir gamlir togarar, sem
búið var að leggja, samtals 656
rúmlestir. Þegar þeir eru taldir frá
er meðalstærð þeirra skipa, sem
eyðilögðust af þessari ástæðu um
17 rúmlestir.' Meðalstærð þeirra
skipa, sem útstrikuð voru af sömu
ásta^ðu árin 1960—64, er 17 rúm-
lestir. Af framangreindu er ljóst,
að það eru hin minni skip sem tap-
ast á þennan hátt og yfirleitt á
stöðum þar sem hafnarskilyrði eru
1946-59 Rúml.
Skip undir 30 rúml. 18 293
— 30—100 — 8 525
— yfir 100 — 9 3111
35 3929
verst, þótt frá því séu undantekn-
ingar.
Nefndin taldi rétt að vekja at-
hygli á þessari tegund skiptapa,
þótt hún e. t. v. sé fyrir utan það
verksvið, sem henni er ætlað. Or-
sakir þeirra eru sennilega í flest-
um tilvikum ófullkomin hafnarskil-
yrði og ófullnægjandi eftirlit og
frágangur á skipinu á legum og í
höfnum inni.
Skiptapa af völdum skipstranda
má flokka þannig: eftir stærð skipanna
Meðalst. 1960-64 Rúml. Meðalst.
16.27 5 79 15.80
65.62 5 259 51.80
34.57 0 0 0
112.26 10 338 33.80
Á tímabilinu 1946—1959 hafa til
jafnaðar orðið 2.50 skiptapar á ári
af völdum skipstranda, en á tíma-
bilinu 1960—1964 hafa að meðal-
tali tapast 2 skip af þessum sökum.
í því sambandi er þess að gæta, að
skipastóll landsmanna hefur farið
vaxandi með hverju ári að rúmlesta-
tölu og skipafjölda. Flest skip, sem
farast með þessum hætti, eru undir
100 brúttórúmlestum að stærð og
flest þeirra undir 30 rúmlestum. Þá
er athyglisvert, að á árunum 1960
—1964 hefur enginn skiptapi af
völdum skipstrands orðið á skipum
stærri en 100 rúmlestir. Öll skipin,
sem fórust með þessum hætti frá
árinu 1946 voru fiskiskip að undan-
skildu einu skipi er var farþega- og
vöruflutningaskip og fórst árið
1952. Enda þótt þessari tegund
skiptapa virðist fara fækkandi sam-
kvæmt framansögðu, einkum að því
er varðar hin stærri skip, ber að
varast að draga of víðtækar álykt-
anir af þessum samanburði, þar sem
reynslan sýnir, að nokkur áraskipti
eru að því, hve mörg skip farast
með þessum hætti og tímabilin, sem
bcrin eru saman, eru mislöng.
Athuganir nefndarinnar á orsök-
um skipstranda gefa heldur ekki
ástæðu til of mikillar bjartsýni í
þessum efnum eins og sjá má af
ályktunum nefndarinnar um einstök
skipströnd og orsakir þeirra.
Auk þeirra skipa, sem farast eða
eyðileggjast með framangreindum
hætti, stranda mun fleiri skip sem
losna og nást aftur út meira og
minna skemmd. Hefur nefndin kynnt
sér rannsóknir út af 20 slíkum
skipströndum, sem urðu á árunum
1960—1964, en þessi tala er þó ekki
tæmandi. Mikið eignatjón verður á
skipum af þessum sökum á hverju
ári.
í mörgum þessum tilvikum hefur
litlu mátt muna, að algert tjón yrði
á skipi.
Manntjón í sambandi við skip-
ströndin hefur verið minna, en bú-
ast hefði mátt við. Árin 1946—1959
fórust 26 menn af skipum, sem
strönduðu, en 1960—1964 1 maður.
Eins og fram kemur í ályktunum
nefndarinnar um þau mál, sem hún
hefur kynnt sér, eru orsakir skip-
strandanna margs konar. Það er
hins vegar sameiginlegt einkenni
flestra þeirra, að þau orsakast af
meiru eða minna gáleysi og að kom-
ast hefði mátt hjá þeim, ef viðeig-
andi aðgæzla og árvekni hefði verið
sýnd. Skipströndin verða því flest
að teljast sök skipstjórnarmann-
anna, skipstjóra eða stýrimanna, og
í sumum tilvikum hlýtur sú spurn-
ing að rísa, hvort þeir hafi verið
starfi sínu vaxnir. Að þessu leytii
hafa skipströnd og árekstrar skipa
sérstöðu miðað við önnur sjóslys,
þar sem oft kann að vera álitamál,
hvort skipstjórnarmönnum verði
gefin sök á slysinu, að einhverju
eða öllu leyti eða ekki.
Sérstaka athygli vekja þau skip-
strönd, er hljótast af ölvun eða því
að varðmaður sofnar við stýri vegna
þreytu og svefnleysis, eins og gerzt
hefur nokkrum sinnum á undan-
förnum árum og hættast er við á
hinum fámennari skipum, þegar
góðar gæftir eru og lítil hvíld. Á
þessum skipum er ósiglingafróðum
mönnum oft falið að gæta skipanna
og það jafnvel á siglingu í nám-
unda við land. Fer þetta eftir mati
skipstjóra og á hans ábyrgð. Þetta
er varhugaverð og óæskileg áhætta,
sem skipstjórar ættu að forðast, en
naumast eru tök á fullkomnara að-
haldi en þeim er sett.
íslenzk skip eru yfirleitt eins vel
búin siglinga- og öryggistækjum og
bezt gerist hjá öðrum þjóðum. Þeg-
ar allt það er virt, sem að framan
greinir, telur nefndin, að helzta
úrræðið til þess að fækka skip-
ströndunum sé að gera strangar
kröfur til hæfni og ábyrgðar skip-
stjóra, innræta þeim ríkari ábyrgð-
artilfinningu og stuðla að aukinni
menntun þeirra og þekkingu.
5. Skiptapar af völdum veðurs.
Hér að framan hafa skiptapam-
ir verið flokkaðir eftir þvi hvernig
skipin hafa farizt, þ. e. eftir því
livort þau hafa brunnið, strandað
eða sokkið af völdum leka eða
áreksturs. Enda þótt veður og sjór
VÍKINGUR
273