Náttúrufræðingurinn - 1960, Síða 49

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
101
Sumurin 1951 og 1953 var efnt til brezk-íslenzkra rannsóknarleið-
angra í Þjórsárver og var megintilgangurinn með þeim að merkja
heiðagæsir. Það sem við vitum um náttúrufar Þjórsárvera, dýralíf
þeirra og gróður, er mest að þakka rannsóknum, sem unnið var
að í leiðöngrum þessum. Um þær rannsóknir hefur þegar birzt
f jöldi ritgerða og auk þess var gelin út í Bretlandi alþýðleg, mynd-
skreytt bók um fyrri leiðangurinn, og hefur hún einnig verið gefin
út í Bandaríkjunum og Þýzkalandi. f báðum leiðöngrunum voru
teknar kvikmyndir og hafa þær verið sýndar í flestum borgum
Bretlands og víða á meginlandi Evrópu. Allt hefur þetta stuðlað
mjög að kynningu á Þjórsárverum og hinu einstæða náttúrufari
þeirra. Nú þegar eru því Þjórsárverin orðin þekkt víða um heim
sem ósnortin náttúruparadís.
Ég hef gerzt hér nokkuð langorður um Þjórsárverin, en með því
hef ég viljað sýna fram á nauðsyn þess, að þau verði gerð að frið-
landi. Friðlýsing þeirra myndi hafa sáralítinn kostnað í för með sér.
Frá náttúrunnar hendi eru þau einangruð og gyrt auðnum og tor-
færum á alla vegu og það myndi því ekki þurfa að girða þau þótt
til friðlýsingar kæmi. Eina ráðstöfunin, sem gera þyrfti í sambandi
við friðlýsingu þeirra, er að ná samkomulagi um, að þau verði
ekki notuð til beitar. Slíku væri auðvelt að koma til leiðar með því
að sjá svo um, að dilkar undan þeim fáu ám, sem þangað slæðast,
verði ekki settir á. Þar með væri hægt að koma í veg fyrir hrein-
ræktun sérstaks fjárstofns, er gengi á Þjórsárverum á sumrin, en
að slíku var áður fyrr unnið markvisst af einstaka manni. Beit er
sá mesti voði, sem yfir Þjórsárverum vofir. Gróður þeirra þolir beit
mjög illa og mátti sjá mörg sorgleg merki þess í leiðangrinum
1951, en það sumar var síðasta sumarið fyrir niðurskurð fjárstofns-
ins í Ámessýslu. Síðan hafa Þjórsárverin hvílzt og gróður þeirra náð
sér að mestu, því að hinn nýi fjárstofn Árnesinga er ekki enn farinn
að uppgötva þessi afskekktu og einangruðu beitilönd svo nokkru
nemi. Nú er því tímabært, að hefjast handa um að bægja þeim
voða, sem beitin er, frá Þjórsárverum. Að vísu eru hér hagsmunir
í veði, en við verðum að gera það upp við okkur í eitt skipti fyrir
öll, hvort við sættum okkur við að fórna Þjórsárverunum fyrir beit
nokkur hundruð kinda í 2—3 mánuði á ári. í þessu máli reynir
fyrst og fremst á skilning og félagslegan þroska þeirra manna, sem
hagsmuna hafa að gæta í sambandi við beit í Þjórsárverum. Eftir