Náttúrufræðingurinn - 1961, Side 6

154
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
leið og það varð jökullaust. Jökull þrýstir landi meir niður til
dala en til nesja, svo sem sjá má af því, að liæstu sjávarminjar við
Reykjavík eru í aðeins 43 m hæð, í Ölfusi í 55—60 m hæð og í
Holturn, Hreppum og á Landi í 110 m hæð. Sævarmörk þessi
munu öll vera jafngömul. Jökulgarðar Búðastigsins mynduðust um
1 íkt leyti og sjávarstaðan var hvað hæst, svo sem sjá má af því, að
jökulgarðurinn við fossinn Búða í Þjórsá er gerður úr leir með
sædýraleifum og skolaður út af sjó upp í a. m. k. 100 m hæð. Sam-
kvæmt frjógreiningum, sem gerðar hafa verið í íslenzkum mómýr-
um á undanförnum árum, munu vera um 14000 ár, síðan sjór var
við hæstu fjörumörk, og álíka langt, síðan jökullinn stóð við
Búðaröðina.
Að kuldakasti þessu loknu hörfaði jökullinn frá Búðaröðinni.
Fyrir 11—12000 árum, á því hlýviðrisskeiði síðjökultímans, sem
kennt er við staðinn Alleröd á Sjálandi, munu jöklar Islands hafa
verið orðnir minni en þeir eru í dag. En vegna loftslagsbreytingar
til hins verra fyrir 11000 árum skriðu jöklar víða um heim enn
fram. Hér á landi finnast jökulgarðar, sem að öllum líkindum
eru frá þessum tíma, m. a. framan við Svínafellsjökul í Öræfum
(Stóralda) og norðan Brúarjökuls, milli Kringilsár og Sauðár. Þeg-
ar jökull Skandinavíu hörfaði frá jökulgörðum þeim í Suður-
Finnlandi, sem Salpausselká nefnast, en síðan eru samkvæmt
norræna hvarflagatímatalinu liðin 10150 ár, telja jarðfræðingar
jökultímanum lokið og nútíma hefjast. Jökulgarðar þessir finnast
ekki eingöngu í Suður-Finnlandi, heldur má rekja þá um þvera
Mið-Svíþjóð til Suður-Noregs. Jökulgarðar Búðastigsins hafa oft
verið taldir líkir áðurnefndum röðum á Norðurlöndum að aldri,
en mér þykir sennilegra, að jafna Stóröldustiginu við þá, enda
benda frjórannsóknir í mómýrum og ýmsar jarðfræðilegar stað-
reyndir aðrar til þess, að svo muni vera. Búðaröðin mun vera álíka
gömul og jökulgarðar, sem ýttust upp fyrir 14000 árum suður á
Skáni.
Loftslag á Islandi var tiltölulega hlýrra á síðustu ísöld og þó
einkum undir lok hennar en um norðanvert meginland Evrópu.
Helzta skýringin á því er sú, að landskipan Evrópu var öll önnur
en í dag þar til fyrir 7000 árum. Þangað til voru Bretlandseyjar
tengdar meginlandinu, en þá brauzt sjór gegnum Ermarsund og
flæddi yfir lendur þær, þar sem nú er Norðursjór. Golfstraumur-