Náttúrufræðingurinn - 2007, Qupperneq 13

Jón Sólmundsson, Einar Jónsson og
Höskuldur Björnsson
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
ÁUKIN ÚTBREIÐSLA
SKÖTUSELS VIÐ ÍSLAND
1. mynd. Skötuselur (Lophius piscatorius). - Anglerfish. Myndverk: Jón Baldur Hlíðberg.
Mikið hefur verið fjallað um hlýnun lofts og sjávar og hugsanleg áhrif
þeirra breytinga á lífverur. Breytingar á sjávarhita þurfa ekki að vera
miklar til að þeirra gæti í lífríkinu, því hver tegund eða stofn hefur sinn
kjörhita og hitaþol. Algengustu fisktegundir hér við land eru líklegar til að
mæta auknum sjávarhita með breyttri útbreiðslu, því þær geta synt langar
leiðir milli svæða og berast auk þess með straumum sem egg og lirfur. Ein
slík tegund er skötuselur (Lophius piscatorius) (1. mynd) sem virðist hafa
stækkað búsvæði sitt hér við land samfara hækkandi sjávarhita.
Aíslandsmiðum eru ystu
mörk útbreiðslusvæðis ým-
issa tegunda fiska, bæði
kald- og hlýsjávartegunda. Sem
dæmi má nefna skötusel, lýsu
(Merlangius merlangus) og urrara
(Chelidonichthys gurnardus), sem
finnast einkum í hlýsjónum suður
og vestur af landinu, og norðlægar
tegundir eins og grálúðu (Rein-
hardtius hippoglossoides), hlýra (An-
arhichas minor) og ískóð (Boreogadus
saida) sem halda sig í kaldari sjó
fyrir norðan og austan.1 Þessu
veldur lega íslands á svæði þar sem
kaldir hafstraumar að norðan mæta
hlýrri straumum að sunnan.
Ýmsar upplýsingar liggja fyrir
um áhrif umhverfisbreytinga á út-
breiðslu fiska við Island, sérstak-
lega um þær miklu breytingar sem
urðu við upphaf og lok hlýskeiðsins
sem hófst í kringum 1925 og lauk
með hafísárunum fjórum áratugum
síðar. I ritgerð Bjarna Sæmundsson-
ar frá árinu 1932 um áhrif hækkandi
hitastigs á lífríki sjávar kemur fram
að þorskur (Gadus morhua) og loðna
(Mallotus villosus) voru þá farin að
hrygna í auknum rnæli fyrir norðan
Náttúrufræðingurinn 75 (1), bls. 13-20, 2006
13