Náttúrufræðingurinn - 1935, Síða 26

166 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiimiiiim,,n,IIIihiIi,i,ii,m,m,
væri lítt fær um það, einkum meðan ungarnir eru á yngsta skeiði,
enda ekki víst, að frúin þyrfti lengi að vera ekkja.
Fyrstu dagana, þegar ungarnir eru nýskriðnir úr eggi, eru þeir
hinn mesti vonarpeningur. Þurfa þeir þá mikillar umönnunar og
verndar. Þeir þola mjög illa kulda og vætu, þó aðeins sé um
skamma stund að ræða. En þeir eiga fyrirmyndar móður, sem
kann vel til alls er að slíku barnauppeldi lýtur. Og hún ver þá með
ótrúlegu hugrekki og fífldirfsku, við svo að segja hvaða óvin sem
er að etja. En þetta er hættulegasti tíminn í uppeldi rjúpunnar.
Ungarnir þroskast furðu skjótt. Þeir verða snemma fleygir, því
flugfjaðrirnar eru með þeim allra fyrstu fjöðrum, sem þeir fá.
Hálfsmánaðar gamlir eru þeir sæmilega færir um að forða sér á
flugi skamman spöl, ef með þarf, en helzt vilja þeir fela sig í
gróðrinum, og er þeim það oftast einhlýtt.
Um mánaðamótin ágúst og september fara rjúpurnar oftast-
nær að koma niður í lágsveitirnar, fyrst hið efra ofan í dalina,
en síðan lengra niður eftir sveitunum. Safnast þær þá sérstaklega
í skóga og kjörr. Eru þetta allt saman fjölskyldu-hópar. Einmitt
um þenna tíma árs, fyrir all-mörgum árum síðan, var eg staddur
í einu af skógarhéruðum Norðurlands, og var í för með merkum
erlendum fuglafræðing. Við skutum þar nokkrar rjúpur í skóg-
inum, og tók eg sérstaklega eftir því, þegar styggð kom að rjúp-
unum, flugu þær flestar inn í skóginn, og var þó skammt út úr
honum upp í fjallshlíðina. Þær settust upp í trén og földu sig í
liminu og skutum við þær þar og áttum við í bazli með að finna
þær í lágrunnunum þegar þær duttu niður úr nokkurra metra
hæð. Nokkurum árum síðar las eg í fuglafræðiriti eftir þennan
mann, að norrænar rjúpur setjist aldrei upp í tré undir neinum
kringumstæðum. Hann hefir líklega gleymt að skrifa þetta hjá
sér í dagbókina; en hitt er rétt, að norrænar rjúpur erlendar, sem
skyldastar eru íslenzku rjúpunum, gera'þetta ekki, því að þær sjást
ekki í skógum eða hávöxnum kjarrgróðri. Þær eru háf jallafuglar.
En þetta er ósiður, sem íslenzku rjúpurnar leggja stundum í vana
sinn, og mér þótti leitt, að nefndur fræðimaður hafði gleymt þessu
atviki, einkanlega vegna þess, að hann var þá, á þeim árum, treg-
ur til þess að viðurkenna að íslenzku rjúpurnar væru í verulegu
frábrugðnar rjúpunum á Norðurlöndum.
Eg var að segja, að það væri venja rjúpnanna, að koma niður í
byggðir í lágsveitum, síðari hluta sumars, þótt þær hefðu orpið
upp til fjalla og þær hafast við í láglendishéruðunum fram eftir