Náttúrufræðingurinn - 1945, Qupperneq 20

130
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
arnir Hittorf, Crookes og Lenard. Við rannsóknir þessar liöfðti
menn komi/t á snoðir um tilvist ósýnilegra geisla, katóðugeisla, sem
ganga frá bakskautum (katóðum) glerhylkja þeirra, sem loftteg-
undirnar eru liafðar í. Um þessa geisla var það vitað, að þeir liöfðu
litla hæfni til þess að ganga í gegnum efni og að þeir fundust hvergi
nema inni í lofthylkjunum eða rétt í námunda við þau. Hins vegar
hafði því aldrei verið veitt athygli, að þegar katóðugeislarnir rákust
á veggi glerhylkisins, urðu þeir að upphafi nýrrar geislunar, með
miklu meiri hæfni til að smjúga í gegnum efni en sú fyrri. Má það
merkilegt teljast, að enginn skyldi hafa veitt þessu athygli, og það
því fremur, sem víða hafði orðið vart þar, sem tilraunir þessar voru
gerðar, að ljósmyndaplötur spilltust, væru j>;er hafðar í sömu her-
bergjum og tilraunirnar voru gerðar í.
Að því, er menn nú bezt fá vitað, var joað síðla kviilds þann 8.
nóvember 1895, er Röntgen var við rannsóknir í myrkvaðri rann-
sóknarstofu sinni, og eins og áður segir, rannsakaði fyrirbrigði í
glerhylkjum með þynntum lofttegundum, að hann veitti því at-
hygli, að nokkrir kristallar með grænglitureiginleikum (fluoresens),
sem lágu á borði skammt þar frá, glitruðu upp í hvert sinn, er
hann sendi rafstraum í gegnum glerhylkið, og það þótt það væri
vafið þéttum, svörtum pappír. Því helir að vísu verið haldið fram,
að aðstoðarmaður Röntgens hafi veitt jressu athygli, og má það
vel vera, en breytir engu um }>að, að Röntgen skildi þegar í stað
mikilvægi þessarar athugunar, og hóf þegar skipulagða rannsókn
lyrirbrigðisins. Annars hafði Röntgen yfirleitt þann sið, að vinna
einn við rannsóknir sínar. — í stað kristallana setti hann spjald,
sem |>akið var kornum af öðru grænglitursefni (baríumplatín-
eyanur), og lýsti það eins og við var að búast. Því næst setti hann
bók jjannig, að hún skyggði á spjaldið, en spjaldið lýsti eftir sem
áður, geislarnir fóru í gegnum bókina. Önnur efni reyndust hlevpa
geislunum misjafnlega vel í gegnum sig, og köstuðu meira eða minna
greinilegum skugga eftir jrykkt þeirra og efni. Þegar Röntgen hélt
hönd sinni fyrir framan spjaldið, sá hann sér til mikillar undrunar,
beinabyggingu handarinnar á spjaldinu. Þetta hlaut að stafa af því,
að geislarnir gengu anðveldar í gegnum holdvefina en beinin, og
hlyti því að mega rannsaka beinabygginguna með geislum J>essum.
Má að vissu leyti segja, að Riintgen hafi uppgötvað geislunina fyrir
tilviljun og heppni, en það sama má segja um flestar hinar merkustu
uppgötvanir; fyrirbrigðin hafa ekki leynt sér, en ekki nema fánm
er J>að gefið, að koma auga á þau og kryfja Jrau til mergjar. Og fyrir