Náttúrufræðingurinn - 1957, Side 15

UM PLÖNTUSVIFIÐ í SJÓNUM
9
flyttu með sér langar leiðir og gæfu þar með til kynn,a hvaðan
hinar ýmsu sjóheildir væru komnar.
í riti, sem kom út 1902 um svif Noregshafsins, leitaðist norski
plöntusviffr:æðingurinn Gran við að samræma hin ólíku sjónarmið
þeirra Cleves og Hensens. Gran lagði áherzlu á, að vöxtur og við-
gangur plöntusvifsins á hverjum stað væri háður þeim ytri að-
stæðum, sem hafa áhrif á þróun hinna einstöku plöntutegunda og
plöntusamfélagsins sem heild, en hann sagði jafnframt: „En ekki
er þar með sagt, að hafstraumarnir hafi ekki mikil áhrif á útlit
og eðli svifsins. Hin óbeinu áhrif straumanna eru hins vegar miklu
meiri, þar sem þeir ummynda hin ytri lífsskilyrði.“ Þessi sjónarmið
Grans eru enn þann dag í dag ríkjandi skoðun meðal þeirra, sem
fást við rannsóknir á plöntusvifi.
Um aldamótin hafði Þjóðverjinn Brandt sett fram þá skoðun,
að framleiðslan í sjónum geti takmarkast vegna skorts á næringar-
efnum, svo sem köfnunarefni og fosfór. Nokkru síðar vakti Natlians-
son, sem líka var Þjóðverji, athygli manna á þeirri þýðingu, sem
lóðrétt blöndun gæti haft fyrir framleiðslugetu hinna ýmsu haf-
svæða. Ekki var liægt að sanna skoðanir þeirra Brandts og Nathans-
sons, fyrr en nýjar, nákvæmar og fljótvirkar aðferðir voru teknar
upp á 3. tug þessarar aldar, til að mæla næringarefni sjávarins. Um
líkt leyti var almennt farið að nota nýjar aðferðir til að rannsaka
magn sjávarins af plöntusvifi. Háfar Hensens höfðu aðallega verið
notaðir hingað til, en aðeins lítill hluti plöntusvifsins veiðist með
þeim, þar sem allar tegundir undir ákveðinni stærð fara gegnum
dúkinn, og fínustu dúkarnir, sem notaðir eru í háfa, sleppa öllu,
sem er minna en 1/20 úr millimetra, gegnum möskvana. Nú er
almennt sá háttur hafður á, að sýnishornum til rannsókna á plöntu-
svifi er safnað með sjótaka frá mismunandi dýpum og svifið síðan
rannsakað, eftir að það hefur verið skilið frá í skilvindu eða látið
setjast til. Með þessum nýju aðferðum hefur einnig tekizt að ná
liinu svokallaða nannosvifi, sem er minna en 1/20 úr millimetra
í þvermál, en mikill hluti plöntusvifsins er einmitt nannosvif.
Þessar aðferðir, sem hér hafa verið nefndar, segja til um, hvaða
plöntur og hve mikið af þeim er í ákveðnu magni af sjó við ákveðin
ytri skilyrði, og eru það mikilsverðar upplýsingar, þegar hægt er
að bera saman mörg liafsvæði. En í þeim felst ekki mæling á því,
hve mikið raunverulega er framleitt af lífrænu efni. Nú hefur á