Náttúrufræðingurinn - 1957, Qupperneq 29

RÖSKUN Á JAFNVÆGI í NÁTTÚRUNNI
23
fram ónæm engisprettuafbrigði, líkt og ýms skordýr verða smám
saman ónæm fyrir vissum lyfjum. Verður þá nauðsynlegt að skipta
um eyðingarlyf eða gerlaafbrigði.
Sögulegt mjög er landnám kaninanna í Ástralíu. Ástralíumað-
ur nokkur, Austin að nafni, fékk sendar 24 kanínur frá Evrópu
árið 1859 og sleppti þeim lausum til þess að geta síðar skemmt sér
við kanínuveiðar. En hér endurtók spörvasagan frá Ameríku sig og
það heldur óhugnanlega. Kanínurnar urðu hin skæðasta plága, sem
eyðilagði akra og annan jarðargróður. Kanínurnar átu grasið á
beitilöndunum og þær nöguðu sundur jurtarætur svo gróðurinn dó
og landið blés upp á stórum svæðum. Ástralíumenn snérust til
varnar. Þeir eitruðu fyrir kanínurnar, m. a. með stryknin, en ekki
sá högg á vatni. Aftur á móti hélt ýmsum fágætum dýrategundum
við útrýmingu af eitrinu. — Hinn frægi Lois Pasteur lagði til, að
reynt væri að smita kanínurnar með hænsnakóleru, en menn ótt-
uðust að smita jafnframt húsdýrin og gerðu ekki tilraunina. Árið
1950 tókst loks að finna sýki, sem vann á kanínum, en virtist liættu-
laus fyrir önnur dýr. Smitefnið var veira og veikin kallast „myxo-
matose". Menn veiddu kanínur, dældu smitefninu í þær og slepptu
þeim aftur. Síðan áttu mýflugur að bera smitefnið milli kanínanna
og koma í stað lyfjadælu læknanna. Og tilraunin tókst. Árið 1951
var víða talið að 9/10 hlutar kanínustofnsins væri dauður. Hvar-
vetna lágu dauðar kanínur með þrútin höfuð og „slegnar kýlum“
hið innra. En „hrygglengjan var eftir“, ef svo má segja. Sniðugur
Frakki reyndi smitefnið á búgarði sínum við Chartres. Nú er lítið
eftir af kanínum í Frakklandi og sýkin hefur borizt til Englands.
Það einkennilega var að veruleg breyting varð á jurtagróðri. Ýmsar
jurtir, sem lítið hafði borið á áður, færðust nú í aukana, báru blóm
og breiddust út. Að vísu höfðu kanínurnar nagað rætur, einnig í
Evrópu, en orsökin var fjölþættari. Mýs átu líka rætur og jarð-
stöngla og höfðu gert svo frá ómunatíð. Refir lifa mikið á kanín-
um. Þegar kanínusýkin gerði útaf við kanínurnar, misstu refirnir
lífrétt sinn og urðu að lúta að því næst bezta, en það voru mýsnar.
Músunum fækkaði óðum og það var jurtunum í hag. En ekki var
öllum hagur að þessu. Nú sultu uglurnar heilu hungri, þær vantaði
músakét! Uglum hraðfækkaði, þær dóu úr sulti.
Það getur haft ýmsar óvæntar afleiðingar að trufla jafnvægið í
náttúrunni. Má segja, að þar velti oft lítil þúfa þungu hlassi.