Samvinnan - 01.08.1949, Blaðsíða 11

300 samvinnufélög í Svíþjóð árið
1874. En þetta var aðeins tímabil. Um
1890 voru þessi félög í hnignun.
En upp frá því var nýjum lífsanda
blásið í samvinnuhreyfinguna. I gegn-
um svonefnda „hringa" reyndu verka-
mennirnir þá að taka verzlunarmál
sín í eigin hendur. Þeir vildu komast
að föstu samkomulagi um afhendingu
við framleiðendur og heildverzlanir
nreð það fyrir augum, að síðar meir,
með auknu bolmagni, gætu þeir orð
ið jafn réttháir aðilar. Þessar tilraun-
ir áttu fylgi að fagna meðal verka
manna, en urðu samt ekki langvinn-
ar. Aðalhlutverk þeirra í sögunni
var að undirbúa jarðveginn fyrir
kaupfélögin meðal verkalýðsins.
Hugsjón festir rœtur
Astæðan til þess að verkalýðurinn
var um of laus við samvinnuskipulag
ið á þessum árum var, að forustu
menn verklýðshreyfingarinnar börð
ust gegn samvinnustefnu í viðskipta
málum. Forustumaður þeirra var sós
íalistinn August Palm. Hann hafð
orðið fyrir áhrifum franskra verklýðs-
sinna, sem héldu því fram, að sam
vinnuskipulagið mundi í reyndinni
verða til þess að lækka laun og lífs
standard verkamanna eftirá. Það
mundi þannig verka sem „boomerang*'
sem kæmi verkamönnum sjálfum í
koll. Forvígismaður þessarar siefnu
meðal verkamanna, August Palm,
skilgreindi þetta þannig: „Samvinnu-
hreyfingin er þjóðfélagsleg skottu-
lækning, sem lieftir hina félagslegu
framþróun verkal ýðshreyfingarinnar. ‘ ‘
Á næstu árum fyrir aldamótin síð-
ustu voru ekki nema 90 kaupfélög
starfandi í Svíþjóð. En þá urðu þátta-
skil. Árið 1893 voru samvinnumál til
umræðu á samnorrænu verkalýðs-
lireyfingarþingi, fyrir forgöngu Dana.
Á þessu þingi voru liugsjónir sam-
vinnu og samhjálpar uppgötvaðar í
þriðja sinn. Verkamennirnir tóku mál-
ið í sínar hendur og síðustu fimm ár
nítjándu aldarinnar urðu mikið
grózkutímabil fyrir samvinnustefn-
una á Norðurlöndum.
Haustið 1899 buðu formenn þriggja
stærstu kaupfélaganna í Svíþjóð til
þinghalds í Stokkhólmi. Þar skyldi
rætt um stofnun samvinnusambands
' i
Ilinn djarfi og dugmikli leiðtogi sœnskra samvinnumanna, Albin Johansson, var sérstaklega
hylltur á 50 ára hátiðinni.
fyrir allt landið. Þetta þing var haldið
í september og þá var sambandið
stofnað. Það var fyrst hugsað sem and-
legt baráttutæki og upplýsingastofnun
um tilgang og starfsaðferðir samvinnu-
manna. Eyrstu lög sambandsins
minntust ekki á sameiginleg innkaup
fyrir félögin. í upphafi voru 20 kaup-
félög í Kooperativa Förbundet, en
hálfu ári síðar voru þau orðin 44. En
í landinu störfuðu þá um 300 kaup-
félög. Samvinnultreyfingin var svo
skamt komin á þroskaskeiðinu, að
fjölmörg félög skildu ekki nauðsyn
þess. að taka liöndum saman á stærra
sviði.
Þegar draurnurinn virtist bresta
Árið 1900 var mikið rætt um nauð-
syn sameiginlegra innkaupa og Jrað ár
var stofnað sjálfstætt heildsölufirma,
fyrir forgöngu KF, og hafði það aðal-
aðsetur í Malmö. Þetta framtak dugði
ekki og varð til lítils gagns fyrir sam-
vinnumenn. Þá var reynt að stofna
umboðssölufyrirtæki. En Jrað gaf lít-
ið betri raun. Þá ritaði foringi sænskra
samvinnumanna grein um Jressa
reynslu, og komst m. a. þannig að
orði: Draumurinn er brostinn. En
þetta var aðeins augnabliks Jrolleysi.
Þessi ágæti foringi fann aftur kraft
11