Samvinnan - 01.12.1955, Qupperneq 14

Frægir málarar VI.:
El Greco: Sjdlfsmynd.
d (jtecc
Grikkinn, sem settist að á Spáni og
varð einn mesti snillingur listarinnar
Hann var skírður Domenico Theo-
tocopoulus, en kallaður stuttu og lag-
góðu nafni, E1 Greco, sem þýðir
„Grikkinn“. Hann var líka af grísku
bergi brotinn, fæddur og uppalinn á
eynni Krít.Ekki gerði hann samt garð-
inn frægan þar, heldur í framandi
landi.
E1 Greco er sennilega fæddur árið
1541. En það er margt fleira en fæð-
ingarár hans, sem er á huldu. Sann-
leikurinn er sá, að menn vita furðulega
Iítið um þennan meistara. Eyjan Krít
tilheyrði í þann tíma Feneyjum á It-
alíu. Feneyjar voru annað mesta að-
setur lista á Ítalíu um þær mundir.
Þar bar Titian einna hæst, en fleira
var þar ágætra manna. Ekkert er vit-
að um æsku E1 Grecos á Krít. Fyrir
óralöngu hafði þróazt mikil menning
á Krít. Þá voru þar uppi snjallir lista-
menn, þó að nú séu nöfn þeirra
glevmd. Einkum eru þeir frægir fvrir
leirkerasmíði sína. í heimalandi sínu
hefur E1 Greco verið vanur að sjá
dýrlingamyndir í gömlum, byzantísk-
um stíl, alvarlegar og strangar á svip-
inn og fjarri nákvæmlegri eftirlíkingu
af mönnum. EI Greco hefur sjálfsagt
ekkert sett það fyrir sig. Þessar mynd-
ir áttu ítök í huga hans seinna.
Einhverra hluta vegna skýtur E1
Greco upp kollinum í Feneyjum og er
talið, að hann hafi unnið á verkstæð-
um málara þar. Hann kemur til Róm-
ar, og þar er hann kallaður nemandi
Titians.
Um þessar mundir var náungi einn,
sem Tintoretto hét, að hneyksla fólk
með myndum, sem voru ekki eins ná-
kvæmlega unnar og það hafði átt að
venjast. Þær voru „ófullgerðar“, eins
og það var kallað. En Tintoretto leit
sjálfur á verk sín sem góða og gilda
vöru. Hann einungis lýsti því, sem
honum bjó í brjósti, með óvanalegum
hætti.
EI Greco var ekkert hneykslaður á
Tintoretto. Þvert á móti varð hann
hugfanginn af stíl hans. Form og litir
náttúiunnar skiptu E1 Greco ekki svo
miklu máli. I þeim efnum gekk hann
enn lengra en Tintoretto.
E1 Greco hafði ama af gagnrýnend-
um, sem heimtuðu náttúrulegar eftir-
líkingar. Niðurstaðan varð sú, að
hann fluttist til Toledo á Spáni. Þar
gat hann unnið í friði. Samtíðarmenn
Grecos á Spáni gagnrýndu ekki verk
hans.
„Grikkjanum“ líkaði vel við Spán-
verja, og að því er bezt verður vitað,
dvaldist hann til æviloka í Toledo.
Hann talaði spænsku með grískum
málblæ og skrifaði nafn sitt með grísk-
um bókstöfum. Beztu upplýsingarnar
um líf E1 Grecos í Toledo er að finna
Toledo á Spáni. Hér gerði snillingurinn El Greco garðinn frregan og hér gerði hann beztu verk sin.
I>etta er eitt af siðustu málverkum hans, en sýnir mæla vel stíl hans. Annarlegum glampa slær á
himin og jörð. Það er hvorki tunglskin né dagsljós, heldur „hið innra Ijós" El Grecos, eins og hann
sagði sjdlfur.
14