Samvinnan - 01.03.1965, Page 23

skóli fyrir á fimmta hundrað
nemendur á aldrinum 7—16
ára. Þar er fjöldi kennslustofa
fyrir almennt bóknám en auk
þess mikill íþróttasalur, sund-
laug, eðlis- og efnafræðistof-
ur, þar sem framkvæma má til-
raunir, náttúrugripasafn, vef-
stofur, saumastofur, skólaeld-
hús, verkstæði trésmíða og
járnsmíða og til viðgerða á
búvélum. Yngstu árgangarnir
komu aðeins í skólann annan-
hvern dag. Þrír elztu árgang-
arnir hafa mjög mikið frjáls-
ræði um nám. Þeir mega velja
eitt erlent tungumál og um
greinar verknámsins. Hagnýt
búfræði er kennd þarna þeim,
sem það vilja.
Skólinn hefur engar heima-
vistir. Þeir sem næst búa,
ganga þangað. Skólabílar
ganga um allt héraðið kvölds
og morgna og flytja nemend-
ur ókeypis. Mestu fjarlægðir
eru 30 km. — Hér er ekkert
til sparað, að námsaðstaða sé
sem bezt. Skólinn er ekki að
öllu fullbúinn, og hefur kost-
að um 30 milljónir íslenzkra
króna. Hann er allur úr timbri.
Reinsklaustur heitir mesta
höfuðból héraðsins. Þar var
höfðingjasetur frá fornöld. Þar
bjó Skúli jarl og var þar graf-
inn. Hann gaf jörðina til
klausturs. Margar konungborn-
ar konur og af ríkustu ættum
landsins urðu þarna nunnur
og gáfu með sér stórfé í jarða-
góssi. Svo kom að klaustrið átti
flestar jarðir í Rissa-héraði og
miklar jarðir og skóga um öll
Þrændalög. Kirkja reis þar
snemma, og var mikil helgi á
staðnum. Kirkjan var hlaðin
úr granít, og voru veggir hálf-
ur annar meter á þykkt. Eftir
siðabót brann kirkjan að inn-
an, og þakið féll. Enn var þó
mikil helgi á grjótinu. Menn
trúðu því að þeir kirkjustein-
ar væru til heilla í hýbýlum
og vörnuðu reimleikum. Þeir
voru fluttir víðs vegar, og sumt
til Þrándheimsborgar, og eru
hliðarveggir nærri horfnir.
Konungur helgaði sér klaust-
urjarðir eftir siðabót. Megin
jarðanna var selt, þó fylgdu
heimajörðinni miklir skógar og
margfalt stærra heimaland en
öðrum jörðum í héraðinu ár-
ið 1704, þegar ættbálkur sá
keypti, sem nú situr þar. Ætt-
arnafn þeirra er Horneman.
Við kynntumst tveim bræðrum
frá Klaustri, báðum um sex-
tugt. Annar sýndi okkur stað-
inn og sagði sögu hans. Ebbe
Horneman fylgdi okkur kring-
um allan Þrándheimsfjörð, og
var óþrjótandi að fræða um
allt fornt og nýtt, hvar sem
við komum. Sonur hans er nú
tekinn við höfuðbólinu. Son-
ardóttir Ebba, tólf ára, þjónaði
okkur til borðs alla dagana í
Rissa. Hún kom til að fá að
kynnast íslendingum, sagði
hún. Ekkert fólk sýndi okkur
meiri alúð og ljúfmennsku en
fólkið frá Reinsklaustri, og er
það þó talið fyrirfólk. Þar
nutum við efalaust Snorra og
annarra íslenzkra fornsagna-
höfunda. — Höfuðbólið stend-
ur á háum hól í miðju hér-
aði. Þó nýtur lítið útsýnis.
Hér er, sem víðast annars stað-
ar i sveitum Noregs, að skóg-
urinn byrgir og varnar þess að
hægt sé að fá heildarsvip og
yfirsýn.
Fyrir réttum hundrað árum
var byggð höll úr timbri, og
sléttað úr gömlu klausturrúst-
unum. Ennþá býr ættin í höll-
inni. Enn stendur höfuðhlið
hins gamla klausturmúrs, með
þykkum granítsstöpplum. Sitt
koparljónið er á hverjum
stöpli, í fullri líkamsstærð
ljóna. Þessi ljón flutti ættar-
faðirinn með sér frá Osló, er
hann keypti höfuðbólið fyrir
260 árum. Við hliðið er askur,
sem með vissu er orðinn 500
ára gamall. Hann er fimm
metrar að ummáli og ógreind-
ur í þriggja til fjögurra metra
hæð, en greinist þá mjög, og
getur fjöldi manns staðið und-
ir limi hans. Ekki sjást hrörn-
unarmerki á þessum „Yggdras-
il“.
Skáldið Johann Bojer (1877
—1959) var fæddur og uppalinn
við mikla fátækt í þessu hér-
aði. Hann var aldavinur fólks-
ins á Klaustri. Hann kom heim
auðugur maður af ritverkum
sínum og stóð fyrir byggingu
veglegrar kirkju á Reins-
klaustri 1932. Hún er byggð
alveg í fornum stíl og prýdd
fjölda listaverka. Bojer og
bræðurnir, sem nú eru á
Klaustri, kostuðu kirkjuna að
öllu og gáfu héraðinu ásamt
listaverkum.
Næstu þrjá daga unnum við
á heiðum uppi. Heiði þessi er
með mörgum ásum og skorin
djúpum lágum eða smádölum,
með bröttum hlíðum. í lágar-
börmunum er ýmist stórvaxinn
greniskógur eða birki. Grenið
gnæfir þarna yfir, svert, hátt
og beinvaxið, þar sem það nær
að komast upp úr birkinu.
Birkið er engu vöxtulegra en
í skógum heima, t. d. í Vagla-
skógi. Það á allt að falla, en
verið var að planta greni í
staðinn. Þetta er á sömu
breiddargráðum og ísland og
auk þess uppi á heiði, um það
bil 400 metra yfir sjó. Ég sé
enga ástæðu til þess, að gren-
ið nái ekki sama vexti heima
og hér. Menn tala um að tíð-
arfar sé vanstillt á íslandi. Svo
er hér líka. Ágætt sumar var
í fyrra, en í vor skemmdust
ársprotar trjáa af frosti. Jarð-
eplagras var sums staðar fall-
ið hér í byrjun ágústmánaðar
og epli þá skemmd af frosti.
Við höfðum lítið tal af fólk-
inu, sem við unnum hjá, tvo
fyrstu dagana, en þess meira
ræddum við við Einar Stokk-
um á Bjargi. Hann kom upp-
eftir með okkur um morguninn.
Við unnum í bröttum lágar-
barmi móti sólu. Ekki var ský
á himni og ekki andvari. Unn-
ið var í smáhópum, þar sem
eftir var að planta greni í
birkiskóginn. Einar fór milli
flokkanna og spurði frá ís-
landi og rabbaði. Þegar lengi
hafði verið setið, varð mér að
spyrja, hvort ekki skyldi fara
að vinna. „Ekkert liggur á,“
sagði Einar. „Þið eruð ekki
komnir hingað til að þræla,
heldur til þess að kynnast okk-
ur og við ykkur.“ — Um hádeg-
ið kallaði hann á okkur öll upp
í gamalt sel, sem stóð á háum
ási milli heiðardalsins og
byggðarinnar. Þarna voru
veitingar hitaðar inni í selinu
og bornar út I selvarpann, þar
sem við lágum í sólinni. Meðan
verið var að hita kaffið, leiddi
hann okkur á útsýnishæð rétt
hjá selinu. Þar var skóglaust.
Þaðan sá vel yfir allt héraðið,
til sjávar og yfir Þrándheims-
fjörð. Það er fremur sjaldgæft
að fá gott útsýni í Noregi. Þótt
skógur sé hlýlegur og skýli vel,
lokar hann inni.
Nú kom sunnudagsmorgunn.
Ennþá var hlýtt, en skýja-
bólstrar riðu fjöllum, og
steyptu niður skúrum hér og
þar, hellirigningu, svo rann
um götur, en sólskinið fór á
eftir. — Við settumst í buss-
SAMVINNAN 23