Stéttabaráttan - 13.12.1974, Síða 7

STÉTTABARÁTTAN 11/12 tbl. 13.12.1974
Höfuóhreyfingin í heiminum í dag er bylting
AFRÍKA-Byltingin sækir fram!
Lönd vilja sjálfstæði, þjóðir vilja frelsi og alþýðan vill byltingu. Þrðunin í
Afríku rennir einum stoðunum enn undir þessa sögulegu staðreynd. Fleiri
og fleiri ganga nú veg vopnuðu baráttunnar, og þeim fækkar stöðugt sem
kjðsa "friðsamlega" leið til frelsis, ieið sem afneitar fiöldabaráttunni ocr
þykist taka "hlutlausa" afstöðu til heimsvaldastefnunnar. Siðan 1 kringum
1960 hefur vopnaða baráttan í æ ríkari mæli sett inark sitt á baráttuna í
syðri hlutum Afríku, f Mósambík, Angóla, Zimbabwe (Rhódesíu), Namibíu
(Suð-vestur-Afríku), og jafnvel í Azanfu (S-Afríku) sjálfri. f Guinea-Bissau
þar sem vopnaða baráttan hófst 1963 var lýst yfir stofnun lýðveldis í sept-
ember 1973, eftir langt og blóðugt strfð gegn nýlenduherjum Portúgala.
f þessum greinaflokki um Afríku verður reynt að gera skil í sem stystu
máli þróun baráttunnar f hverju landi fyrir sig.
MOZAMBIQUE
Mósambik hefur f 5 aldir verið ný-
lenda Portúgala, og þeir hafa stjórn-
að henni með herlögum til að tryggja
arðrán sitt á landinu. Tbúafj öldi Mós-
ambík samanstendur af 8 milljónum
svertingja og 220 þúsund hvítum mönn-
um. Alþýðufylking Mósambík, Frel-
imo, var stofnuð árið 1962 af ýmsum
hðpum svartra frelsisvina, og var
fyrsti leiðtogi Frelimo Eduardo
Mondlano. Hann var myrtur af út-
sendurum Portúgala í ársbyrjun 1969,
og valdist þá til forystu Samora
Machel, sem er leiðtogi Frelimo f
dag.
Þrðun baráttumiar
Vopnuð barátta undir forystu Frelimo
hðfst í september 1964. í byrjun
taldi þjððfrelsisherinn aðeins 70
manns, en alþýða Mósambik fylkti sér
undir merki Frelimo, svo að í dag er
hersfyrkur hennar hátt f tuttugu þús-
und vopnaðra og þjálfaðra hermanna.
Arið 1967 opnuðu hersveitir Frelimo
nýjar v%línur í Tete héraði, og sem
árangur af hernaðarsigrunum komu
upp frelsuð svæði, þar sem alþýðan
réði lögum og lofum. Sumarið 1970
fóru hersveitir Frelimo yfir Zamb-
esifljótið, en það höfðu portúgölsku
hershöfðingj arnir talið vera hindrun
sem skæruliðarnir gætu ekki yfirunn-
ið.
Strax árið ,1972 höfðu þjóðfrelsisher-
irnir frelsað u. þ. b. 1/4 hluta alls
mðsambísks landssvæðis með íbúa-
fjölda upp á 1 milljón. A frelsuðu
svæðunum var alþýðan skipulögð til
að tryggja sigur Frelimo. Smábænd-
ur skipulögðu alla jarðrækt sfna, og
iðnaðarhópar skipulögðu sig með það
fyrir augum að veita sem virkastan
stuðning við frelsisbaráttuna. Hafin
var herferð til að útrýma menntunar-
leysi, og 1972 starfrækt Frelimo
170 barnaskðla með u.þ.b. 20 þúsund
nemendum.
En barátta Frelimo einskorðast
ekki við sveitahéruðin, heldur helst
barátta verkamanna í bæjum og borg-
um sem enn voru í höndum óvinar-
ins í hendur við baráttu skæruliðanna.
Samhliða því að þjóðfrelsisherirnir
náðu á sitt vald miðhluta Mósambík,
og þar með öllum samgönguleiðum
frá Rhðdesfu til sjávar, gerðu verka-
menn f hafnarborginni Beira alls-
herjarverkfall til stuðnings barátt-
unni.
Sú sigursæla stefna sem Frelimo
hefur frá upphafi fylgt er stefna ný-
lýðræðislegu byltingarinnar sem á-
fanga í átt til sðsfalfsku byltingarinn-
ar. Þannig hefur vopnaða baráttan
ætfð byggt á pólitískri vakningu fólks
ins. f dag lftur Frelimo á það sem
höfuðverkefni sitt að fullvinna stétta-
greininguna fyrir Mósambík, og að
vinna pólitískt starf meðal verka-
mannanna í borgum og bæjum. I
gegnum samtengingu pólitfsku barátt-
unnar og vopnuðu baráttunnar hefur
Frelimo bundist æ sterkari böndum
við fjöldann." I því nýja ástandi sem
skapaðist við stjórnarbyltinguna í
Portúgal, hefur Frelimo staðið dygg-
an vörð um sjálfstæði hreyfingarinn-
ar, og hyggst halda baráttunni áfram
þar til fuHt sjálfstæði næst, og þar
til sðsíalisminn verður að raunveru-
leika.
ANGOLA
íbúafjöldi Angóla er 5,5 milljðnir
negra, 500 þúsund hvftra manna.
Frelsisbaráttan í Angóla fer fram
innan þriggja frelsishreyfinga, MPLA,
FNLA og UNITA.
MPLA er elst frelsishreyfinganna,
var stofnuð þann 10. desember 1956.
Til að byrja með var MPLA ekki leið-
andi fyrir neina vopnaða baráttu. Ný-
lendustjórn Portúgala óttaðist þó
mjög stofnun hreyfingarinnar, og hðf
mikla baráttu gegn henni. Þann%
voru flestir leiðtogar hennar hnepptir
í fangelsi 1959, og hreyfingin neydd-
ist tU að flytja höfuðstöðvar sínar
tímabundið til Guinea.
Þróun baráttunnar
Vopnaða baráttan hófst þann 4. febrú-
ar 1961 í Lúanda, í sambandi við
bændauppreisn sem var barin niður
af Portúgölum af mikilli hörku. í
október 1961 voru höfuðstöðvar hreyf-
ingarinnar fluttar til LeopoldviUe í
Kongó (nú Zaire), þar sem stofnuð
var samfylking með UPA (seinna
FNLA); 1963 var öll starfsemi MPLA
bönnuð f Kongó, og voru stjórnar-
stöðvarnar þá fluttar til Brazzaville.
Þaðan var síðan stjórnað baráttunni á
Kabindavígstöðvunum, en Kabinda er
olíuríkt herað sem hefur mikla efna-
hagslega þýðingu fyrir nýlenduheri
Portúgala.
Nýjar vígstöðvar í suð-austur Angðla
voru opnaðar 1966, og þýddi það mik-
inn sigur fyrir þróun MPLA og barátt-
unnar. MPLA berst líka f austurhluta
Angóla, og er þeirri baráttu stjórnað
úr höfuðstöðvum MPLA f Zambíu.
MPLA hefur í dag mikið fylgi meðal
alþýðunnar, þó einkum til sveita.
Undanfarið ár hafa komið upp miklar
deUur innan hreyfingarinnar, sem
skipta henni f tvo stríðandi arma.
Annar armurinn er leiddur af August-
ino Neto, fyrrverandi þingmanni, en
hinn armurinn er leiddur af Daniel
Chipenda, félaga f miðstjórn MPLA,
og helsta talsmanni hrevfingarinnar í
Zambíu. í viðræðunum sem nú
standa yfir við portúgölsk stjórnvöld
hafa báðir armarnir fulltrúa, en
hreyfingin hefur ekkert vilja segja út
á við um hvað hugmyndafræðilegu
deilurnar snúast.
FNLA var stofnuð í mars 1961, í
sambandi við bændauppreisn f norður-
hluta Angóla. Meðlimir hreyfingar-
innar eru að meginstofni frá Zembo-
ættbálknum í Norður-Angóla, og
Bakonga-ættbálknum við landamæri
Zaire. Leiðtogi FNLA er Holden
Roberto.
Þróun baráttunnar
FNLA stofnsetti útlagastjðrn fyrir
Angóla þann 5. apríl 1962, Gouvern-
ment Revolutionaire d’Angola en
Exile (GRAE). Þessi útlagastjórn
hlaut viðurkenningu Einingarsamtaka
Afríkuríkja sem raunveruleg stjórn
Angóla í septemberlok 1963. FNLA
starfar aðallega frá Zaire, og hefur
stuðning stjórnarinnar þar.
Þann 3. maí þessa árs lagði Roberto
fram þriggja punkta áætlun um hvern-
ig ætti að haga umræðum við portú-
gölsk stjðrnvöld:
o Tafarlaust frelsi fyrir pólitíska
fanga.
o Bundinn verði tafarlaust endir á
strfðið.
o Frelsishreyfingarnar verði viður-
kenndar og þær fái pólitísk réttindi
sem stjórnmálahreyfingar.
tilefni þess sendi FNLA ut yfirlýsingu
þar sem Kína og Rúmeníu var þakkað
sú aðstoð sem þau höfðu veitt, en
ráðist harkalega gegn Bandaríkjunum
fyrir að reyna að kæfa baráttuna.
UNITA var stofnuð þann 13. maí 1966.
Leiðtogi hennar er Jonas Savimbi,
fyrrverandi meðlimur FNLA og utan-
ríkisráðherra í útlagastjórn Angóla
(GRAE). Hann klauf sig út úr FNLA
eftir harðvítugar deilur á þingi þess
í Kairo 1964 við Holden Roberto, en
Savimbi sakaði Roberto um undir-
lægj uhátt og makk við bandarísku
heimsvaldastefnuna.
Þrótm baráttunnar
Portúgalsstjðrn hafði nokkru áður
boðið frelsishreyfingunum þetta, en
því hafði þá verið vfsað frá sökum
þess, að frelsishreyfingarnar höfðu
ekki styrk til að gæta þess að slíkt
samkomulag yrði haldið, þetta hefði
getað verið herbragð af hálfu nýlendu-
herjanna til að afvopna hreyfingarnar.
En á miðju þessu ári höfðu frelsis-
hreyfingarnar vaxið svo að styrk í
kjölfar hernaðarlegra og pólitískra
sigra, að þær gátu gert þetta að kröfu
sinni.
Þann 23/3 1974 var 13 ára afmæli
vopnuðu baráttunnar hjá FNLA, og f
UNITA hefur alþýðustríðið á stefnu-
skrá sinni, og byggir á grundveUi
marxismans-lenínismans. Herir
UNITA hafa unnið mikla liernaðar-
sigra og ráða f dag stðrum hluta Suð-
ur-Angðla. Samtökin hafa hafið upp-
byggingu á frelsuðu svæðunum og þar
rikir í dag nýlýðræðisleg stjórnskip-
an, með þátttöku allrar alþýðunnar.
Skæruliðar SWAPO í S-Afríku eru
studdir af UNITA, og hafa þeir haft
fullt frelsi til að fara um frelsuðu
svæðin í Angðla og athafna sig það-
an.
Vorið 1974 var UNITA viðurkennd af
Einingarsamtökum Afríkuríkja, en
viðurkenning á FNLA (eða GRAE)
dregin til baka. Fær UNITA í dag
bæði fjárhagslega og efnalega aðstoð
frá þeim.
TU samans hafa frelsishreyfingarnar
þrjár í Angóla fengið miklu áorkað
í baráttunni gegn nýlendukúgun Portú-
gala. Hernaðarsigrar þeirra hafa
m.a. leitt til þess að portúgalski fas-
isminn hefur hrunið og í Angóla hafa
komið ujjp Qölmörg frelsuð svæði. í
raun hafa frelsishreyfingarnar stjórn'
að landinu að imdanteknum stærstu
borgunum. En góð samvinna hefur
verið mflli skæridiðanna í sveitunum
og_alþýðunnar f borgum. Starfsemi
þjððfrelsisherjanna hefur verið studd
af verkföllum og öðrum samúðarað-
gerðum verkalýðsins í bæjunum.
PóHtfsk þrótm f Angóla mun sennilega
leiða til myndunar stjórnar með þátt
töku allra frelsishreyfinganna, og
markmið þeirrar stjórnar verður að
tryggja pðHtískt, efnahagslegt, og
menningarlegt sjálfstæði landsins.
Með því verður stórum áfanga náð í
baráttunni gegn heimsvaldastefimnni.
AZANIA
Frelsishreyfing Azaníu, PAC, var
mynduð árið 1959, eftir miklar deil-
ur innan þáverandi frelsishreyfingar
ANC. ANC var undir stjórn endur-
skoðunarsinna, og afneitaði leið vopn-
uðu baráttunnar. PAC er marxískur-
lenínískur fjöldaflokkur sem tekur
mið af Kommúnistaflokki Kína, og
það sýndi sig strax 1962 að hann hafði
algerlega náð forystu og frumkvæði
baráttunnar úr höndum endurskoðun-
arsinnanna.
Baráttan f dag
hækkana. Þrátt fyrir grimmilega á-
rásir lögreglunnar héldu verkamenn
verkfalUnu áfram. A sama tíma og
þetta námumannaverkfall stóð, fóru
400 verkamenn f lyfjaverksmiðju í
borginni Durban f verkfall. Þessar
verkfallsaðgerðir í Durban breiddust
út til annarra borga og brátt var
fjöldi verkfallsmanna kominn í 10 þús
und.
Um það bil 5,6 milljónir svartra
verkamanna eru ofurseldir ógnar-
stjórn suður-afríkönsku kynþáttakúg-
aranna. Þeir eru fórnarlömb kúgun-
ar og arðráns kynþáttamisréttis og
nýlendustefnu. Stjórnvöld viðhalda
launakerfi með gífurlegum launamis-
mun til að sundra verkamönnum í
baráttunni. Meðallaun svarts verka-
manns eru aðeins einn tfundi af laun-
um hvíts verkamanns. Verkalýður-
inn verður að gera sér að góðu hræði-
lega aðstöðu á vinnustað, engar ör-
yggisráðstafanir og yfirleitt ekkert
lífsöryggi. Verðbólgan hefur gert það
að verkum, að fátæktin eykst ár fra
ári. Til að mótmæla þessari kúgun
hefur verkalýður S-Afríku barist
hatrammri verkfallsbaráttu síðustu
tvö árin og fjöldi þeirra sem þátt taka
í verkföllunum eykst með hverjum
mánuði sem líður.
í janúar á þessu ári lögðu 10. 000
verkamenn í vefnaðariðnaðinum niður
vinnu til að mótmæla hinu glæpsam-
lega launakerfi. Vopnuð lögregla var
kölluð á vettvang, en það leiddi aftur
til þess að öldur mótmælanna risu
enn hærra. Verkfallið, sem stóð í
tvær vikur stöðvaði með öllu fram-
leiðslu 11 stórra vefnaðarverksmiðja.
í júní á þessu ári gengu 20 þúsund
námuverkamenn upp úr námunum við
Jóhannesarborg, og kröfðust launa-
NAMIBIA
Namibía var þýsk nýlenda til loka
fyrri heimsstyrjaldarinnar, en hvíta
minnihlutastjórnin f S-Afríku tók þá
yfir landið og hefur arðrænt það síð-
an. íbúar þess eru 856 þúsund svart-
ir menn en engir hvítir. Arðráninu
er stýrt af kynþáttakúgurunum í Höfða-
borg með tilstilli hers S-Afríku.
SWAPO, frelsissamtök Namibíu eru
lögleg sem lýðræðissinnaður flokkur,
en hefur ólöglegan vopnaðan arm,
sem starfar sem þjóðfrelsisher með
höfuðstöðvar í Zambfu. Leiðtogi
SWAPO er David Meroro. Hann sit-
ur í fangelsi í S-Afríku og áttu réttar-
höld yfir honum að byrja í september
s.l. Aðrir leiðtogar SWAPO sitja
flestir í fangelsi, þar á meðal Ezriel
Taapopi, leiðtogi æskulýðssamtaka
SWAPO.
Þróun baráttunnar
I dag er höfuðverkefni SWAPO pólit-
Fullir ótta við ólguna innanlands hafa
stjórnvöld f S-Afríku gefið loforð um
launahækkun, en eru á sama tíma að
auka umsvif hersins og lögreglunnar
til að mæta aukinni ólgu. Verkalýðs-
félög negra, sem eru bönnuð með lög-
um hafa lýst yfir stuðningi við baráttu
PAC, og boðað til aðgerða í næstu
framtíð til stuðnings skæruliðum PAC
úti í landsbyggðinni. PAC hefur lýst
því yfir, að markmið baráttunnar sé
að brjóta niður með vopnavaldi ríkis-
vald kynþáttakúgaranna og binda endi
á arðrán, kúgun og ofbeldi hvíta
minnihlutans.
Hvíti minnihlutinn berst vonlausri
baráttu - byltingin fer yfir Azaníu
eins og eldur um sinu. I þeim bylt-
ingarskilyrðum sem fyrir hendi eru
f Azaníu munu frelsisöflin sigra,
hvað svo sem kúgararnir vígbúast.
SWAPO hafði skorað á alþýðuna að
hunsa þær. f Ovambolandi býr helm-
ingur allra íbúa Namibíu.
Vopnaða baráttan hófst f ágúst 1962
og þjóðfrelsisherinn hefur verið
mikill höfuðverkur kynþáttakúgaranna.
Suður-Afríka hefur í dag 5. 000 manna
sérþjálfað herlið í baráttu við skæru-
liðana í Namibíu, en af sklljanlegum
ástæðum gefur þjóðfrelsisherinn
ekki upp fjölda liðsmanna. t>ó er
vitað að SWAPO hefur í dag 500 ný-
liða í þjálfun í Zaire og Zambfu.
Her S-Afríku hefur tekið við allri
löggæslu í Namibíu, því það sýndi
sig að lögreglan réði ekkert við
skyndiárásir þjóðfrelsishersins.
Tengsl þjóðfrelsishersins við alþýð-
una til bæja og borga er góð, og
m. a. leiddi SWAPO árið 1971 stór-
verkfall sem stóð í 3 vikur með þátt-
töku 2000 verkamanna. Verkfallinu
var stefnt gegn kúgun á vinnustöðum.
Sameinuðu þjóðirnar viðurkenndu þ.
12. desember 1973 SWAPO sem eina
raunverulegan fulltrúa fbúa Namibíu.
Það er m.a. fyrir baráttu SWAPO sem
samþykkt var að víkja S-Afríku úr
SÞ. En fulltrúar SWAPO benda á,
að þrátt fyrir að þeir hafi hlotið við-
urkenningu á alþjóðavettvangi sem
fulltrúar alþýðunnar og einu lögmætu
stjórnendur landsins, þá verður þvf
aðeins sigrast á kúgun hvíta minni-
hlutans f S-Afríku að alþýðan fari
leið þjóðfrelsisstrfðins. Byltingin
mun sigra í Namibfu.
ísk og hugmyndafræðileg skólun fjöld-
ans. Þessi barátta hefur náð gífur-
lega langt, og sem dæmi má nefna,
að í kosningum sem hvítu kynþátta-
kúgararnir héldu í Ovambolandi, og
eini valkosturinn var að kjósa milli
flokka hvítu kynþáttakúgaranna, var
kosningaþátttaká aðeins 4% eftir að
um. Leiðtogi ZANU var Ndabangingi
Sithole, en eftir að hann var handtek-
inn var stofnað byltingarráð með
átta meðlimum árið 1969, sem veitir
leiðsögn fyrir baráttuna.
Vopnaða baráttan hófst árið 1966.
Arið 1973 dró ZANU saman reynsl-
una af byltingarbaráttu liðinna ára,
og notaði hana til að þróa áfram og
bæta bardagaaðferðir sínar. Afleið-
ZIMBABWE
250. 000 hvftir menn ríkja yfir sex
milljónum negra f krafti hervalds og
óheyrilegrar kynþáttakúgunar.
ZANU, frelsissamtök Zimbabwe,
voru stofnuð árið 1963, eftir mikla
baráttu gegn mörgum samtökum
negra (ANC, NDP, ZAPU, PCC),
sem afneituðu vopnuðu baráttunni, en
héldu því fram að frelsun landsins
hlyti að fara eftir friðsamlegum leið-
ingarnar urðu árangursríkari en
nokkurn hafði órað fyrir. Vopnaða
baráttan efldist gífurlega: Nýjar víg
stöðvar voru opnaðar í norður-,
norð-austur-, norð-vestur- og aust-
urhluta landsins. Atta herstöðvar
óvinanna og stofnanir hersins voru
gjöreyðilagðar, fjöldi flugvéla skotn-
ar niður og mikið magn flutninga-
tækja ónýtt. Til ársins 1973 hafði
þjóðfrelsisherinn drepið 550 hermenn
kynþáttakúgaranna, og sært margfalt
fleiri og tekið höndum.
Sem afleiðing af árangursríkri bar-
áttu ZANU hefur stjórn Smiths í
Rhódesíu orðið að auka gffurlega
framlag sitt til hermála, og orðið æ
háðari hernaðaraðstoð S-Afríku. f
baráttu sinni gegn negrunum hefur
stjórn Rhódesfu unnið mörg grimmd
arverk. Þannig eru í dag a. m.k.
65.000 négrar f fangabúðum.
-/01