Stéttabaráttan - 13.12.1974, Blaðsíða 8

8
Höfuóhreyfingin í heiminum í dag er bylting
STÉTTABARÁTTAN 11/12 tbl. 13.12.1974
Grænland
auðlind dönsku
heimsvalda-
sinnanna
Nýlega var sýndur í sjónvarpi áróðursþáttur frá EBE, og fjallaði hann að
hluta um Grænland. Þar var m. a. sagt frá námuvinnslu þar. Samkvæmt
skipun Dana, átti 45% arðsins að vera eftir í Grænlandi. Sennilega átti
þetta að lýsa gæsku dönsku heimsvaldasinnanna. En í hvað fara þessi 45%
og hvert renna hin 55%. Jú, 45% fara í fjármunamyndun fyrirtækisins f
Grænlandi, en 55% fara til Danmerkur í vara eigenda fyrirtækisins. Hver
er þá munurinn?
Hér á eftir verður fjallað um Grænland, nýlendu dönsku borgaranna, sögu-
lega og í nútíma.
Saga Grænlands
Fyrir um 4000 árum kom alda þjóð-
flokka til Grænlands. Þeir áttu upp-
runa sinn í Norður-Ameríku. Þessir
þjóðflokkar skapa sína eigin riienningu.
Sfðar, um 1000 f.kr. koma aðrir
flokkar fram á sjónarsviðið og ýmis
menningarskeið eskimóa skiptast í
rás tímans.
Um 1000 e.kr. hefst þáttu Evrópubúa
í sögu Grænlands. Eiríkur rauði
"finnur" Grænland (ath. hann "finnur"
land, sem eskimóar höfðu byggt um
aldir). Þarna rfs byggð norænna
manna og helst a.m.k. fram á 15.
öld. Þá virðist hún leggjast af og í-
búarnir annaðhvort blandast innbyggj-
unum eða deyja út.
Skipasamgöngur voru nokkrar til
Grænlands á þessum tíma, einkum úr
Noregi. En þær lögðust niður,
smám saman, eftir því sem minni
eftirspurn varð eftir grænlenskum
vörum.
Siglingar halda þó áfram. Hollenskir,
enskir, þýskir o.fl. sigla á græn-
landsmið til veiða, einkum hvalveiða.
Ýmsir kóngar í Evrópu gera á þessum
tfma út leiðangra til Grænlands, en
enginn þeirra slær eign sinni á landið.
Hvalveiðarnar leggjast smátt og smátt
niður og hætta á 18. öld, að hluta til
vegna ofveiði.
Arið 1721 kemur Hans Egede til
Grænlands. Hann var norskur prest-
ur, og ætlaði sér að finna hina gömlu
byggð norrænna manna á Grænlandi.
Hann fann þá ekki, en hafði vetursetu
á Grænlandi. Grænlendingum leist
ekkert á þessa gesti og reyndu að
koma þeim burt. Stuttu sfðar stofna
Danir fyrstu nýlenduna við Godthab.
Síðar eru stofnaðar fleiri nýlendur.
Fljótlega slær í brýnu með Hollend-
ingum og Dönum. t>eir fyrrnefndu
voru alls ekki á þeim buxunum, að
láta Dönum eftir Grænland. Enginn
spurði þó Grænlendingana. Um síðir
fær danakóngur sigur yfir Hollending-
um og eykur völd sín á Grænlandi með
stofnun fleiri nýlendna. Grænlending-
ar eru kristnaðir og þar með er
byrjað að brjóta niður menningu
þeirra og færa þeim menningu Vest-
urlanda. Byrjað er að koma á fót
danskri yfirstétt á Grænlandi, em-
bættismenn og slíkt, til að kúga Græn-
lendinga og gæta hagsmuna Dana.
Danir hefja sama leik og í öðrum
nýlendum sínum á þessum tíma, m.a.
á fslandi, að hcfja verslun við Græn-
lendinga. Kóngurinn hefur verslun-
ina og selur hana í hendur dönskum
einkaaðilum. Síðan árið 1774 tekur
Konunglega Grænlandsverslunin (KGH)
við versluninni. Sfðan er einokunar-
verslun KGH allar götur til 1950* -
Af kynnum íslenskrar alþýðu við
verslun Dana, má meta "þjónustu"
hennar við Grænlendinga.
Eftir aldamðtin 1800 hefst stríð Dana
og Englendinga og lýkur því um 1814.
Þá losna Norðmenn undan yfirráðum
Dana, en Danir halda eftir nýlendun-
um Islandi, Færeyjum og Grænlandi.
Norðmenn mótmæla, vilja sjálfir eiga
eyjarnar, en Danir bera sigurorð og
stuttu síðar viðurkenna Norðmenn
yfirráð Dana.
Um miðja 19. öld hefja Danir nýtingu
auðlinda Grænlands með námuvinnslu.
Verslunin selur matvæli, kaffi, sykur
o.fl. eins og þessi verslun seldi yfir-
leitt, og kaupir í staðinn skiim. Sala
skinnanna hefur þær afleiðingar m. a.,
að skortur á efni í kajakka og tjöld
Grænlendinga fer að gera vart við
sig. Verslunin rakar saman fé til
handa Dönum. Frekari nýting auð-
lindanna af hálfu þeirra varð þó að
bíða þar til könnun landsins væri orð-
in meiri. Þessar landkannanir á 19.
öld eru forsenda nýtingar Dana á auð-
lindum Grænlendinga á þessari öld.
I byrjun þessarar aldar eru Græn-
lendingar taldir um 12. þús. og hafði
þeim fjölgað fremur hægt. Þá byrja
Danir fyrir alvöru að nýta auðlindir
Grænlendinga. Arangur landkönnunar
19. aldar kemur í ljós og Danir færa
út yfirráð sín til annarra hluta lands-
ins. 1925 slá þeir eign sinni á Scores-
bysund og flytja þangað nauðungar-
flutning 82 Grænlendinga. Rækjumið
finnast við Grænland og fiskveiðar
Dana og Færeyinga hefjast, eftir að
selveiði minnkar. 1924 hefja Danir
kolanám f Grænlandi.
Um þetta leyti vilja Norðmenn seilast
til landa f Grænlandi. Arið 1931 taka
þeir landssvæði í Grænlandi. Þar
eru að verki norskir veiðimenn og fá
þeir stuðning norsku ríkisstjórnar-
innar. Danir kæra til Alþjóðadóm-
stólsins í Haag, sem dæmir allt land-
ið þeirra eign með 12 atkvæðum gegn
2. Þannig fá Danir viðurkenningu
annarra heimsvaldaríkja á einokun
arðráns á Grænlendingum. Græn-
lendingar eru sviptir yfirráðum yfir
landi sínu með atkvæðagreiðslu í
Haag. Stuttu- sfðar hefja Danir marm-
aravinnslu í Grænlandi.
I annarri heimsstyrjöldinni viður-
kenna Bandaríkjamenn yfirráð Dana
og hljóta herbækistöðvar fyrir snúð
sinn og halda þeim enn, sem kunnugt
er. týskir nasistar hertaka hluta
Grænlands til veðurathugana, en eru
um sfðir hraktir á brott. - 1941 er
kríólftvinnslan aukin og hún ein stend-
ur þá undir öllum útgjöldum Græn-
landsi
A árunum 1948- 53 verða þáttaskil í
sögu yfirráða Dana á Grænlandi. Mik-
ið hafði verið um það rætt í Danmörku
að opna Grænland, til að "gefa Græn-
lendingum tækifæri á að njóta velferð-
ar á vestrænan mælikvarða" eins og
það var látið heita. A þessum tíma
er landið "opnað", einokunarverslun
konungs afnumin og ný lög um Græn-
land sjá dagsins ljðs. Konur fá þá
fyrst kosningarétt með þessum lögum.
Landsráð er stofnað og er það æðsta
innlenda stofnunin. Ráðið kemur sam-
an skamman tíma á ári. En allir
þræðir stjórnunar liggja til Danmerk-
ur, til Grænlandsmálaráðuneytisins,
GTO (Grönlandsk tekniske Organisa-
tion) og þings (rfkisstjórnarinnar).
í reynd gengur ákvarðanatekt um
Grænlandsmálefni þannig fyrir sig,
að Grænlandsmálaráðuneytið í Dan-
mörku tekur ákvörðun og landsráðið
fær þessa ákvörðun til umsagnar.
Einnig hefur landsráðið tillögurétt.
Ef um lagasetningu er að ræða, fer
málið gegnum þingið og þá geta hin-
ir tveir þingmenn Grænlendinga lagt
orð í belg í kjaftasamkundu dönsku
borgaranna. Þannig eru öll völd á-
fram í höndum Dana, eftir sem áður.
Eina breytingin er sú, að kosin
grænlensk yfirvöld fá að leggja bless-
un sína yfir danskar ákvarðanir.
Þetta er það sem Danir eru að gera,
þegar þeir þykjast vera að fórna sér
fyrir Grænlendinga. - Með þessu
auka þeir arðránið á Grænlendingum
og opna það algerlega fyrir arðráns-
klóm dönsku heimsvaldasinnanna.
Rányrkja Dana á Grænlandi
Eins og sést af framansögðu, hefja
Danir fyrir alvöru að fara ránshönd-
um um auðlindir Grænlendinga á þess-
ari öld. Þá er lokið könnun á landinu,
sem er forsenda nýtingar auðlinda.
Námur eru opnaðar, verksmiðjur
stofnaðar, veiðar auknar og verslun
er rekin. Allt þetta rakar saman
milljónagróða til handa dönsku heims-
valdasinnunum. Velta verslunar
KGH var 1969 233 milljónir danskar
krónur. A sama ári var framleiðsla
skinnaverksmiðja 69 milljónir. Danir
hafa byggt hafnir, flugvelli, vegi og
orkustöðvar til að standa undir auknu
arðráni. Arleg kolaframleiðsla er
30-35 þús. tonn. - A einum stað
borgaði kolaframleiðslan sig ekki. Þá
var hún lögð niður og verkafólkið
flutt til annarra staða, þar sem pláss
var fyrir það... Þannig svífast
danskir einokunarkapitalistar einskis
við að ná hámarksgróða úr nýlendu
sinni. Þeir flytja m. a. inn danskt
vinnuafl, iðnaðar- og verkafólk. Og
fyrir sömu vinnu hljóta Grænlending-
ar lægri launj
Danir hafa á prjónunum áform um
stórauknar fjárfestingar á Grænlandi,
samfara "móderniseringunni" á ný-
lendustefnunni. Nýlega hafa t. d.
borist fréttir um olfufund við Græn-
land. Danir hafa þegar byrjað að
taka við umsóknum auðfyrirtækja um
vinnslu olmnnar. Atriði eins og
mengun vefjast ekki fyrir dönsku kapi-
talistunum. Og Grænlendingar sjálf-
ir: Þeir eru ekki spurðir hvað þeir
vilji gera við þeirra eigin auðlindir.
Launamismunur
Samkvæmt lögunum frá 1953 á Græn-
land að vera hluti Danaveldis, jafn-
rétthár öðrum. Samt fá Grænlend-
ingar lægri laun fyrir sömu vinnu en
danir, hvort sem er í Danmörku eða
á Grænlandi. Verslunar- og þjónustu-
störf Grænlendinga á Grænlandi eru
greidd skv. dönskum taxta, mínus
25%. Aætlun Dana um að "mennta"
grænlenska vinnuaflið, hefur komið
svo út: frá 1930-58 fjórfaldaðist tala
Grænlendinga í flóknari störfum, en
á sama tfma sexfaldaðist tala græn-
lenskra launþega og fimmtánfaldaðist
eins sér tala ófaglærðra Grænlendinga!
"Aðsent" danskt vinnuafl er u.þ.b.
1/6 til 1/8 af vinnuafli í Grænlandi.
Samt voru tekjur allra Dana á Græn-
landi árið 1960 41,1 milljón d. kr.,
en heildartekjur Grænlendinga 57
milljónir. Þðtt Danir séu aðeins brot
vinnuaflsins, fá þeir nærri jafnháar
heildartekjur og Grænlendingar.1
Nýlega var lögtekið, að Grænlending-
ar, menntaðir í Danmörku, fái lasgri
laun en Danir, þegar komið er heim
til Grænlands. Merkilegast við þessi
lög er þó, að hugmyndin um þau er
komin frá landsráði Grænlendinga.
Þeir réttlættu lagasetninguna með því,
að annars "heimtuðu" aðrir Græn-
lendingar laun til jafns við Ðani.
- Thieu er strengjabrúða amerískra
heimsvaldasinna í Saigon; Danir hafa
komið sér upp heilu brúðuleikhúsi á
Grænlandi til að gæta hagsmuna sinna.
Þetta er "mðderniseringin" á nýlendu-
stefnunni.
Félagsleg vandamál
Danir hreykjast af því, að þeir byggi
skóla, sjái um heilsugæslu og annað
á Grænlandi.
Framlag dönsku ríkisstjórnarinnar
til þessara mála voru sem hér segir:
Skólakerfi:
Danmörk:
Grænland:
165 d.kr. á íbúa
200 d.kr. á íbúa.
Heilsugæsla;
Danmörk: 140 d.kr. á íbúa
Grænland: 560 d.kr. á íbúa.
Félagsstofnanir aðrar:
Danmörk: 485 d.kr. á íbúa
Grænland: 95 d.kr. á íbúa.
(Grönland i udvikling, bls. 88 - mið-
að við fjárhagsárið 1959-60).
Framlag til menntamála er þvi sem
næst jafnt í Danmörku og á Grænlandi,
þó er þörfin margfalt meiri á Græn-
landi. Þar búa menn við mun ófull-
komnara skólakerfl. Framlag til
heilsugæslu er mun meira á Græn-
landi, enda ekki vanþörf; faraldrar
af flensu, kíghósta, mislingum og
fleiru hafa orðið tugum Grænlendinga
að bana, síðustu 20 árin.
Framlagið til ahnarra félagsmálefna
sýnir, að Danir hafa aðeins áhuga á
því að mennta Grænlendinga og sjá
um að þeir farist ekki úr sjúkdómum; |
fleira þarf ekki til að mögulegt sér að |
arðræna þá.
Afengisvandamálið er mikið. Græn-
lendingar fá áfengi útborgað sem
laun, eftir ákveðnum reglum. Þannig
ýta Danir undir neyslu áfengis á
Grænlandi. Morð hafa verið tíu sinn- |
um fleiri en t.d. á fslandi. Félags-
leg vandamál hrannast upp, sem af-
leiðing af kúgun Dana. Óll menning
Grænlendinga er leyst upp og fjöl-
skyldubönd brotin. Tæknin við sel-
veiðar á kajökum týnist niður, lýtur
fyrir verksmiðjum Dana og er aðal-
lega sett á svið fyrir ferðamenn nú.
Fátæktin eykst í dreifbýlinu og fólk
flosnar upp.
Þetta þúsunda ára gamla veiðimanna-
samfélag er skyndilega leyst upp og
ýtt inn í 20. öldina - með aðferðum
nýlendustefnunnar. Afleiðingar þess
verða mjög alvarlegar. Fólk verður
rótlaust og félagsleg vandamál verða
gífurleg. Nauðungarflutningar fólks
úr dreifbýlinu til að fylla verksmiðjur
kapitalistanna í bæjunum, skapa óleyst |
vandamál. Fólk mótmælir, en það er
haft að engu, þvf er lofað gulli og
grænum skógum í bæjunum og síðan
er það slitið burt úr eiginlegum um-
hverfi og menningu.
í þessum skrifum er alls ekki gerð
tæmandi grein fyrir ástandinu á Græn-
landi, hvorki fyrir kúgun Dana né
afstöðu Grænlendinga og baráttu
þeirra gegn dönskum yfirráðum.
En í ljósi þessara upplýsinga hljóta
allir heiðarlegir and-heimsvalda-
sinnar að fordæma kúgunaraðgerðir
Dana á Grænlandi og styðja heilshug-
ar sjálfstæðisbaráttu Grænlendinga.
-/eb
Indland: Efnahagsöngþveiti
Það sem helst setur svip sinn á Ind-
land á 27. ári sjálfstæðis þess er
dýpkandi kreppa, sem þýðir enn
meiri neyð fyrir hinn mikla fjölda
verkamanna og eignaleysingja. Verð-
bólgan á Indlandi er grfðarleg, eða
allt að 3% á mánuði að meðaltali.
Verð á eiiwtökum vörum hefur þó
risið enn meira, þannig hefur
hveiti hækkað í verði um 65% á ár-
inu. Astandið einkennist af litlum
hagvexti og vaxandi fátækt. Ind-
verska blaðið Times of India segir,
að þrátt fyrir að matvælaframleiðsla
Indlands hafi tvöfaldast síðan landið
fékk sjálfstæði, fái alþýðan ekki
meira í sinn hlut nú en þá. Sjúkdóm-
ar eru enn jafn útbreiddir, og fjöldi
manna deyr árlega af völdum malar-
fu og kóleru. Allar tilraunir alþýð-
unnar til að skipuleggja sig til bar-
áttu gegn misréttinu eru miskunnar-
laust barðar niður, og fangelsi Ind-
lands eru full af pólitískum Föngum.
(ATA)
Chile: Vestrænt auglýsingafyrirtæki
ráðið til að "lappa upp á" andlit Chile
Herforingjastjórnin í Chile hefur
ráðið auglýsingafyrirtækið J. Walt-
er Thompson í New York til að
reyna að réttlæta blóði drif-
inn feril herforingjabyltingarinnar.
Sökum hinnar miklu andstöðu, sem
herforingjastjórnin hefur mætt á
alþjóðavettvangi finnst böðlunum
nauðsynlegt að reyna að greiða fyrir
þvf að hún fái lán og fjárfestingar
með því að lappa upp á álit almenn-
ings á landinu, og snúa því þannig
sér í hag. Sá maður, sem þetta
verkefni hefur frá auglýsingaskrif-
stofunni, er Kelvin Corrigan, en
faðir hans var læknir við koparnám-
ur Anaconda-auðhringsins í Chile.
lýrrverandi starfsmenn þess 'fyrir-
tækis eru víða í vinnu fyrir herfor-
ingjastjórnina, ogm.a. er blaða-
fulltrúi sendiráðs Chile í Bandaríkj-
unum fyrrverandi varaforseti auð-
hringsins.
(Guardian)
Fundir til stuðnings FRELIMO haldn-
ir f S-Afrfku
ÞÚsundir manna, bæði svartir og
hvítir menn, héldu fjöldafundi f öll-
um stærstu borgum S-Afríku þann
25. september til að fagna sigrum
Frelimo í Mósambík. I borginni
Durban réðis lögreglan gegn þátttak-
endum með lögregluhundum og tára-
gasi, og særði yfir 100, og nokkur
hundruð manns voru handteknir. Slag-
orð til stuðnings Frelimo og gegn
kynþáttakúgun hvíta minnihlutans í
S-Afríku voru máluð á veggi í borg-
um um alla S-Afríku. Sigrar Fre-
limo hafa orðið til þess að æ fleiri
taka þátt í frelsisbaráttu negra í S-
Afríku, og fundirnir til stuðnings
Frelimo eru taldir vera upþhafið að
nýrri sókn þjóðfrelsisaflanna í S-
Afrfku.
(Africa News)
Kynþáttakúgararnir f Afríku vfgbúast
gegn alþýðunni
Frelsishreyfingarnar í Afríku hafa
valdið því að það hriktir í öllum inn-
viðum Suður-Afríku og Rhódesíu.
Báðum þessum löndum er stjórnað
af hvftum minnihlutastjórnum, sem
byggja á kynþáttakúgun til að við-
halda alræði sfnu. Þessar stjórnir
eru í dag að gera róttækar ráðstaf-
anir til að tryggja yfirráð hvíta minni-
hlutans, því sjálfstæði Mósambík og
Angóla mun hafa ófyrirsjáanlegar af-
leiðingar fyrir frelsisbaráttu sver-
ingja í S-Afríku og Rhódesfu. í ág-
úst s.l. tilkynnti stjórnin í Höfða-
borg að útgjöld til hermála yrðu 60%
hærri á næsta ári en á þessu. A
sama tfma var gefin út tilskipun um,
að allir S-Afríkanskir lögreglumenn
yrðu að eyða nokkrum hluta starfs-
ársins í herleiðöngrum með öryggis-
sveitum Rhódesíu gegn ZANU, þjóð-
frelsisher alþýðunnar í Rhódesiu.
A sama tíma og stóraukið er framlag
til hermála í S-Afríku, hafa verið
gefin út bráðabirgðalög, sem stefnt
er gegn öllum áróðri um að menn
eigi að neita að gegna herþjónustu.
Þessi lög voru gefin út aðeins viku
eftir að safnaðasamband S-Afríku
skoraði á alla meðliml sfna að neita
að gegna herþjónustu á grundvelli
trúarsannfæringar. En ríkisstjórn-
irnar eru ekki einar um að breyta um
bardagaaðferð í samræmi við aukna
frelsisbaráttu alþýðunnar. Tveir
stærstu auðhringar S-Afríku gáfu frá
sér yfirlýsingu þann 28/8 um að þeir
væru fúsir til að ganga að samninga-
borðinu með fulltrúum afríkanskra
verkalýðsfélaga. Verkalýðsfélög eru
þó bönnuð með lögum í S-Afríku, og
verkamenn þar hafa hvorki verkfalls-
rétt né samningsrétt. Þetta sýnir,
að þrátt fyrir lög og ofsóknir hvfta
minnihlutans gegn öllum samtökum
svertingja, hafa þeir skipulagt sig.
(Africa News)