Stúdentablaðið - 01.12.1961, Síða 3

STÚ DENTABLAÐ
3
BENEDIKT GRÖNDAL, ritstjóri:
ísland
og vestrænt samstarf
1
Þegar rætt er um „vestræna
samvinnu“, er átt við samtök
frjálsra þjóða í Evrópu og Norð-
ur-Ameríku til að verja frelsi sitt
og stöðva yfirgang Sovétríkjanna
og heimskommúnismans.
I lok siðustu heimsstyrjaldar
varð fljótlega ljóst, að Sovétríkin
mundu ekki láta sér nægja að
hrinda innrás nazista og endur-
heimta fyrra land sitt, frið og
öryggi. Þau kröfðust þess að
halda algerum yfirráðum þeirra
landa, sem þau höfðu fengið í
sinn hlut með samningi Stalíns
og Hitlers, Eystrasaltslöndum og
stórum hluta Póllands og Rú-
meniu. Þau seildust til valda út
fyrir þau mörk og beittu hvers
konar brögðum, löglegum og ó-
löglegum, til að kollvarpa stjórn-
kerfi þeirra rikja, sem þau náðu
tökum á, og koma þar á lagg-
irnar einræðisstjórn kommún-
ista í nánum tengslum við Sovét-
ríkin. Milljónir manna voru
„þegjandi og hljóðalaust" inn-
limaðir í sósíalismann, eins og
það var orðað hér á landi.
Valdaránið í Tékkóslóvakíu og
fyrsta Berlínardeilan leiddu til
stofnunar Atlantshafsbandalags-
ins. Berlín var bjargað með loft-
brúnni, og hefur kommúnisminn
ekki unnið einn ferkílómetra
lands í Evrópu, síðan þau sam-
tök voru sett á laggirnar. Þá var
sókninni beint að öðrum víg-
stöðvum, þar sem minna var um
skipulagða andspyrnu, og hefur
hún óneitanlega borið geigvæn-
legan árangur. Að vísu snerust
Sameinuðu þjóðimar gegn kom-
múnistum í Kóreu, stimpluðu þá
sem árásarmenn og sameinuðust
um varnir. Sú styrjöld endaði í
þrátefli, og sneru kommúnistar
sér þá að landvinningum í suð-
lægari Asíulöndum.
Meðan þetta gerðist, hafa
þjóðir, sem standa að vestrænni
samvinnu, leyst upp hina gömlu
heimsveldisstefnu. Þær hafa veitt
42 ríkjum fyrrverandi nýlendu-
þjóða fullt frelsi, en íbúar þeirra
telja yfir 1000 milljónir. Þannig
er ólíkt hafzt að austan járn-
tjalds eða vestan.
2
íslendingar hafa öldum saman
búið í einangrun og lítið vitað af
styrjöldum næstu grannþjóða.
Venja er að telja fjarlægðina
yfir hafið orsök þessarar einangr-
unar, en sú skýring er ekki með
öllu rétt. Þegar stjórnleysi ríkti
á Atlantshafi, sigldu ræningjar
upp með ströndum landsins,
drápu fólk eða fluttu á brott,
rændu og gerðu margs konar ó-
skunda. Þá fyrst fékk þjóðin frið,
er Bretar höfðu tryggt sér alger
yfirráð á hafinu, upprættu sjórán
að mestu og brutu á bak aftur
tilraunir annarra til að seilast til
ráða yfir Atlantsálum.
Bretar sáu ekki ástæðu til áð
amast við frið Islendinga. Reyndi
á þetta, er þeir og Danir áttu í
striði á dögum Napóleons og
siglingar milli Danmerkur og Is-
lands voru stöðvaðar. Islendingar
voru þá lögum samkvæmt fjand-
menn Bretaveldis, en þeir undan-
skildu Islendinga þeirri kvöð og
veittu þeim fyllstu hlunnindi
hlutlausra rikja. Herskip þeirra
sigldu til Islands, fjarlægðu Jör-
und hundadagakonung, en sáu
ekki ástæðu til að leggja landið
undir sig. Friður Islands i skjóli
brezka flotans stóð í 120 ár enn.
I þessu skjóli lýstu íslendingar
yfir ævarandi hlutleysi 1918, og
var það vissulega í samræmi við
vilja þjóðarinnar og aðstæður á
þeim tíma. Þó gerðu ýmsir ráða-
menn sér þá þegar ljóst, að lítil
vörn mundi verða í slikri yfir-
lýsingu, ef aðstæður breyttust og
stórveldi fengju mátt til að seil-
ast til landsins. Svo fór þegar í
upphafi síðari heimsstyrjaldar.
Þá hafði kafbátatækni fleygt
fram, og flugið var komið til sög-
unnar. Flotaveldi Breta og banda-
manna þeirra manna þeirra dugði
ekki lengur til að halda yfirráð-
um og friði norður fyrir Island.
Þýzkir nazistar höfðu hug á að
leggja Island undir sig, bæði til
að styrkja aðstöðu sína í orrust-
unni um Atlantshaf, og eignast
þar stökkpall í styrjöld við
Bandaríkin. Sérstaklega lögðu
yfirforingjar þýzka flotans að
Hitler að láta til skarar skríða,
en hann vildi jafnan ljúka öðr-
um verkefnum fyrst, innrásinni
i Bretland, sem aldrei varð, og
sigri yfir Sovétríkjunum, sem
ekki varð heldur að veruleika.
Bretar sáu þá hættu, sem
vofði yfir Islandi. Þeir höfðu les-
ið kenningar herlandafræðing-
anna í Múnchen, Karls Haus-
hofer og fylgismanna hans. Það
var Haushofer, sem sagði hin
frægu orð, að Island væri eins
og skammbyssa, sem stöðugt er
miðað á Bretland, Bandarikin og
Kanada. Winston Churchill tek-
ur þessi orð upp í endurminn-
ingum sínum, enda var honum
sannleiksgildi þeirra vel ljóst.
Þegar brezkir hermenn réðust
inn í Island 1940, var einangrun
og hlutleysi landsins raunveru-
lega lokið. Þá urðu ein mestu
þáttaskil í sögu Islendinga.
Þýðing Islands er í dag hin
sama og áður. Þrátt fyrir kjarn-
orkuvopn og hugsanlegt kjarn-
orkustríð, búa stórveldin sig
einnig undir átök með öðrum
vopnum, þar á meðal kafbátum.
I stað Þjóðverja eru Sovétríkin
nú hið ríkjandi afl á meginlandi
Evrópu, og þau hafa búið sig
undir að berjast við strandríki
Atlantshafsins á sama hátt og
nazistar gerðu: með kafbátum.
I þeim tilgangi hefur Rauði flot-
inn komið sér upp rúmlega 500
kafbátum, sem er tífalt meiri
floti slíkra skipa en nazistar
höfðu í upphafi síðustu heims-
styrjaldar. Siðan kafbátar tóku
að bera eldflaugar með kjarn-
orkusprengjum, hefur siglinga-
leiðin um Norður-Atlantshaf,
báðum megin við Island, fengið
stóraukna þýðingu.
Af þessu er ljóst, að ísland
getur ekki horfið aftur til fyrri
einangrunar. Landið mundi
aldrei látið afskiptalaust í styrj-
öld, og þvi er tilgangslaust með
öllu að hugsa um hlutleysi þess.
Slíkt hlutleysi er sama og tilboð
til aðila nýrrar styrjaldar um að
þreyta kapphlaup um, hvor fyrr
verði að leggja Island undir sig.
Slíkt kapphlaup hlyti að leiða til
vopnaðra átaka í landinu sjálfu
með augljósum afleiðingum fyrir
líf og öryggi borgaranna.
3
Þegar litið er á hernaðarlega
þýðingu Islands, er um að ræða
þá þýðingu, sem landið hefur
fyrir vöm eða sókn annarra ríkja
í hugsanlegum ófriði. öryggi Is-
lendinga sjálfra fer eftir þróun
þeirra mála. Hins vegar er Atl-
antshafið þjóðleið milli landa og
heimsálfa, og flytja þúsundir
kaupskipa varning þjóðanna
stranda á milli. I því sambandi