Stúdentablaðið - 17.06.1962, Blaðsíða 2

2
STÚDENTABLAÐ
STUDENTABLAÐ
Útgefandi: Stúdentaráð Háskóla íslands
Ritstjórar:
Abyrgðarmaður: Steingrímur Gautur Kristjánsson,
stud. jur., og Þorvaldur G. Einarsson, stud. jur.
Prentsmiðja Jóns Helgasonar
Horft um öxl og fram á leið
I dag eru 18 ár síðan íslenzka
þjóðin hlaut óskorað sjálfstæði
og sleit nánast einhuga síðustu
böndin, er tengdu hana við Dana-
veldi, sem fsland hafði um aldir
verið hluti af. í sjö aldir hafði
þjóðin verið háð erlendu valdi og
stundum hafði þetta vald hvílt á
henni eins og ok og staðið henni
fyrir þrifum.
Árið 1944 var aðeins eitt, sem
skerti fullkomin yfirráð þjóðar-
innar yfir íslenzku landi. f fimm
ár hafði geysað ægilegasta styrj-
öld sem háð hefur verið. í land-
inu sat erlendur her, að vísu í
skjóli samnings við íslendinga,
en allir voru einhuga um, að þessi
síðasti blettur á sjálfstæðinu
skyldi afmáður strax að stríðinu
ioknu. Þegar þóttust menn glöggt
sjá fyrir lok styrjaldarinnar, enda
komst friður á á næsta ári.
Fljótlega hurfu hinar erlendu
hersveitir á brott, og þjóðin, sem
safnað hafði digrum sjóðum á
styrjaldarárunum naut þess að
vera nú loks engum háð og sá
fram á frið og velmegun um ófyr-
irsjáanlega framtíð. En velmeg-
unin var fölsk og friðarhorfurn-
ar veiktust brátt. Á styrjaldar-
tímanum hafði þjóðin hagnast vel
á viðskiptum við bandamenn,
bæði með afurðasölu og sölu
vinnuafls í þágu hins erlenda her-
afla er hér dvaldist, en skortur
var á mörgum vörutegundum,
sem mikil eftirspurn var eftir,
og því safnaðist stríðsgróðinn
fyrir.
Þegar að styrjöldinni lokinni
tók að skerast í odda milli öflug-
ustu stórveldanna, sem bjuggu
við ólíkt stjómkerfi. Hernáms-
veldin komu á sínu skipulagi í
þeim löndum, sem þau náðu á
sitt vald, hvert svo sem stjórn-
arfarið hafði verið fyrir stríð.
Heimurinn skiptist brátt í tvær
andstæðar fylkingar og Islend-
ingar skipuðu sér í hóp með þeim
þjóðum, sem skyldastar voru
þeim stjórnmálalega og menning-
arlega, þrátt fyrir verulega and-
stöðu þeirra sem hlynntir voru
ólíkum stjórnarháttum og þeirra,
sem enn héldu tryggð við hlut-
leysishugsjónina. Brátt steig hér
aftur her á land, í þetta skipti
samkvæmt ósk íslenzkra ráða-
manna. Herinn fékk með samn-
ingi afnot af takmörkuðum lands-
svæðum, sem lutu íslenzkri lög-
sögu eftir sem áður. Um fram-
sal á landi verður því tæpast tal-
ið að ræða, en þeir sem andstæð-
ir eru dvöl hersins hér telja, að
hér hafi verið um hernám að
ræða og stórkostlega skerðingu
á sjálfstæði landsins. Þessi and-
staða virðist hafa gengið tölu-
vert saman í seinni tíð.
Þegar landsmenn höfðu loks
fengið full yfirráð yfir landinu
fór líkt fyrir þeim og flestum öðr-
um þjóðum þegar líkt stóð á.
Þeir létu sér ekki nægja það sem
unnizt hafði, en hugðu á stækk-
un yfirráðasvæðis ríkisins. Nokkr-
ir menn tóku upp baráttu fyrir
því, að íslendingar gerðu tilkall
til Grænlands, og málið komst
svo langt, að skipuð var þing-
nefnd til að athuga það, en hún
skilaði neikvæðu áliti. Enda þótt
þannig færi um landsvinninga-
drauma, auðnaðist að færa yf-
irráðasvæði íslenzka ríkisins út
yfir hin auðugu fiskimið kring-
um landið. Fyrst var fiskveiðilög-
sagan færð út í fjórar mílur og
síðan í tólf. En við ramman reip
var að draga, þar sem voru fisk-
veiðiþjóðir Evrópu, sem töldu sig
eiga hagsmuna að gæta á íslands-
miðum, einkum Bretar. Þá kom-
ust íslendingar næst því að lenda
í styrjöld. Bretar neituðu að við-
urkenna tólf mílna fiskveiðilög-
sögu við ísland og létu skip sín
fiska innan markanna undir her-
skipavernd. Fyrir stillingu og lip-
urð íslenzku varðskipsmannanna
og brezkra sjóliða tókst að forða
stórvandræðum.
Einn blettur féll á íslendinga
í þessari viðureign. Dag eftir dag
fyllti ótýnt níð um andstæðing-
inn síður dagblaðanna. Svo langt
gekk þessi ofsi, að í einu blaði
birtist mynd af brezka þjóðhöfð-
ingjanum, og undir henni stóð
„hennar hátign, þjófurinn". Þrátt
fyrir stórorðar yfirlýsingar var
loks gerður samningur við Breta.
Níðskrifin hættu og allt féll í
dúnalogn.
Að styrjöldinni lokinni var
efnahagur flestra Evrópulanda í
kaldakoli, en þessar þjóðir höfðu
á að skipa einvala liði tækni-
menntaðra manna. Bandaríkja-
menn komu til hjálpar og veittu
hinum hrjáðu þjóðum ríkulega
efnahagsaðstoð og knúðu þær til
samvinnu sín á milli.
Ótrúlega fljótt réttu þjóðimar
við eftir eyðileggingu stríðsár-
anna, og er fram liðu stundir
stóðu þær flestar á eigin fótum
efnahagslega, og urðu jafnvel af-
lögufærar um aðstoð til handa
fátækari þjóðum. Velmegun jókst
hröðum skrefum og heildarfram-
leiðslan varð hvarvetna meiri en
fyrir stríð. Hverskyns samvinna
þjóða milli magnaðist í Vestur-
Evrópu. Árið 1957 gerðu sex
þjóðir á meginlandi álfunnar með
sér samning um efnahagsbanda-
lag. Meginatriði þessa samnings
var, að tollar skyldu smám sam-
an lækka milli aðildarríkjanna, og
sameiginlegum tollum skyldi
komið á við lönd utan samnings-
svæðisins. Sjö þjóðir, sem stóðu
utan bandalagsins stofnuðu frí-
verzlunarsvæði, en markmið
þeirra var að styrkja samnings-
aðstöðu sína gagnvart sexveld-
unum.
Brátt kom í ljós, að efnahags-
þróunin í löndum Efnahags-
bandalagsins varð miklu örari en
á fríverzlunarsvæðinu. Tollmúr-
arnir voru rifnir niður með meiri
hraða en fyrirhugað hafði verið.
Loks sóttu Bretar, sem voru
forustuþjóð fríverzlunarríkjanna
um upptöku í efnahagsbandalag-
ið og hin aðildarríkin fylgdu á
eftir. Er nú svo komið, að flest
Vestur-Evrópuríkin hafa leitað
hófanna um aðild að bandalag-
inu í einhverri mynd. Nokkur
ríki, sem fylgja hlutleysisstefnu
í utanrikismálum hafa leitað
aukaaðildar vegna pólitiskra
skuldbindinga í samningi banda-
lagsríkjanna.
Allt útlit er fyrir, að Efnahags-
bandalagið muni brátt ná til allra
ríkja í Vestur-Evrópu og jafnvel
til Bandaríkja Norður-Ameríku
og Kanada.
Meðan þessu hefur farið fram
hjá nágrannaþjóðunum, hefur
gengið á ýmsu í íslenzku efna-
hagslifi. Stríðsgróðinn hvarf eins
og dögg fyrir sólu að styrjöldinni
lokinni. Tilraunir stjórnarvalda
til að binda fé í arðbærum at-
vinnutækjum mistókust að veru-
legu leyti. Til að viðhalda þeim
lífskjörum, sem styrjöldin hafði
veitt þjóðinni varð hún að byggja
á meiri aðstoð frá Bandaríkjun-
um en þær þjóðir, sem verst
höfðu orðið úti, en á þeim tíma
sem aðrar þjóðir urðu sjálfbjarga
sat við sama á Islandi. Þjóðin
eyddi stöðugt meiru en hún afl-
aði. Allskyns meinsemdir hrjáðu
efnahagslega heilsu þjóðarinnar.
Loks var svo komið, að eyðslúlán
lágu ekki lengur á lausu, og
neyddust stjórnarvöldin þá til að
grípa til róttækra efnahagsráð-
stafana efnahag landsins til
bjargar. Ráðin, sem beitt var
voru í höfuðatriðum hin sömu og
notuð höfðu verið í flestum Vest-
um-Evrópulöndum til að reisa við
efnahaginn eftir stríðið. Þegar
árangur þessara ráðstafana tók
að koma í ljós, var farið að bolla-
leggja um þátttöku Islands í efna-
hagssamvinriu Vestur-Evrópu-
ríkja. Afstaða manna í þessu máli
er mjög á sama veg og til Atlants-
hafsbandalagsins, þegar íslend-
ingar sneru baki við hlutleysis-
stefnunni. Þeir, sem þá voru hálf-
volgir eru hálfvolgir nú og and-
stæðingarnir nú eru hinir sömu
og þá. Greinilegt er þó, að meiri-
hlutinn óskar eftir einhvers kon-
ar aðild að Efnahagsbandalaginu.
Andstæðingarnir benda á þau
ákvæði Rómarsáttmálans (samn-
Framhald á bls. 4.