Fálkinn - 18.05.1929, Page 8

8
P A L K I N N
EINN AF MORGUM
EFTIR
I. HOFMAN-BANG
Hve lengi ])að dróst, að hann
kærai!
Hvað eftir annajð ljet Margrjet
hendur falla í skaut og hlustaði.
Þey — þey! Heyrðist henni
ekki-------?
Eftirvæntingin var altaf svo
mikil þá dagana, er átti að opna
ofninn. Skyldi brennslan hafa
heppnast? Eða var það alt sam-
an vonlaust? Átti Jean enn að
verða fyrir vægðarlausum von-
brigðum.
Það hafði líka viljað svo illa
til, að Jacques litli var að skæla,
þegar pabbi hans fór; annars
hefði hún farið ineð honum nið-
ur að ofninum. En reyndar hafði
hún líka lofað konu bakarans,
að vera búin ineð kjólinn henn-
ar fyrir kaupstefnuna á morgun.
—- Og svo kepptist hún við að
sauma.
Jean hlaut að fara að korna.
Hann hafði lofað að koma strax
og láta hana vita hvernig gengið
hefði.
Hún leit á klukkuna. Ætti hún
að skjótast ofan eftir? Nú var
þó drengsnáðinn sofnaður.
Þey! — — Nú heyrði hún
fótatakið! En hve þunglamalegt
það var. Ó, hann þurfti ekki að
koma nær, hún vissi nóg. Og nú
sat hún álútari en áður og strauk
hendinni um augun. — Þessi
heimskulegu tár!
„Nú?“ sagði hún hress í bragði
og með hughreystandi brosi, þó
að varirnar skylfu. Hann stóð í
dyrunum með stórt skrautker í
hendinni.
„Ónýtt skran!“
Hún reis á fætur.
„O, það er ekkert að sjá“,
sagði hann lágum rómi, „og þó
er þetta það skásta“.
Þau skoðuðu kerið í krók og
kring.
„Hjerna er glerungurinn tvö-
faldur, sjerðu. Óg svo er það al-
veg skjöldótt. Lagið er ekki held-
ur eins og jeg ætlaðist til“.
Hún kannaðist ofur vel við
þessi ummæli — altaf hin sömu,
öll þessi fjögur löngu ár. En hún
reyndi að brosa.
„Sannaðu til, næsta sinn tekst
þjer betur. Og í raun og veru er
þetta ljómandi fallegt".
Tók hann eftir meðaumkun-
arhreimnum í málrómi hennar?
Hafði hann sjeð hve skjálfhent
hún var?
Alt í einu kom á hann her-
serksgangur; hann þreif kerið
og þeytti því af alefli niður í
steingólfið.
Síðan var steinhljótt um stund.
„Þetta hefðirðu ekki átt að
gera“, 'mælti hún og fór að tína
saman hrotin. Jeg hefði getað
notað það til að geyma í þvi
mjólk“.
„Til þeirra hluta hefir þú
hundrað ílát uppi á lofti“. Og
svo stökk hann út. En Margrjet
átti fult í fangi að varna því, að
saltir dropað hryndu niður á
nýjan kjólinn.
— Litlu seinna var kjóllinn
húinn, hörnin komin i rúmið,
fátækléga stofan fáguð og ljúf-
feng máltíð matreidd úr fjórum
salatblöðum og einu eggi. Og
sjálf stóð Margrjet þarna, fögur
og' ástúðleg og viðbúin að taka
á móti manni sínum með brosi
og kossi.
Það hafði komið fyrir nokkr-
um sinnum, er svona stóð á, að
hann hafði ekki komið heim fyr
en undir morgun, og þá mcð for-
uga fætur, eftir langa göngu um
veglausar slóðir. Stundum hafði
hann komið aftur von hráðar,
litið á kvöldborðið með gremju-
hrosi og sagt: „Borða þú! Jeg
ætla ekki að taka þinn mat frá
þjer“, og svo sest á hekkinn fyr-
ir utan. .. „Borða þú!“ — gat
honum komið til hugar, að hún
fengi. nokkurs neytt, er svo stóð
á?
Reyndar halði hann rjett að
mæla; það var hún, sem aflaði
fjár til heimilisþarfanna. En
hvað gat hann gjört við því?
IJvaða sök átti hann á því, að
hann var fæddur listamaður og
hafði enga eirð, fyrr en lista-
eðlið feugi að njóta sín?
í fyrstu hafði hún líka verið
óbifanlega sannfærð um, að það
mundi lánast, og hreykin af því,
að vera „Iistamanns-kona‘. Og
hve ósanngjarnt henni fanst það,
cr faðir hennar hafði sett sig á
móti þvi, að hún ætti þennan
,,kákmyndamótára“. Ekki skyldu
þau fá einn eyri af eiguin hans,
sem hann hafði al'lað með súr-
uin sveita! hafði hann sagt. Hann
skyldi sjá svo um, að þær færu
allar til systur hennar, kaup-
mannsfrúarinnar í Lyon. sem
hafði verið svo miklu hyggnari
en hún. —- En verði þeiin að
góðu! Hvað kærði hún sig um
fúla fjármuni föður síns! Jean
ínundi sanriarlega sjá þeim borg-
ið!
Reyndar hafði hann ekkert
reglulegt nám stundað, eftir að
föður hans misti við: misseri á
inyndaverkstæði hjá gömlum
lista-lagshróður, og eitt ár lijá
öðrum. En í raun og veru var
skólagangan ekki mikils verð.
Ekki fekkst „neistinn“ þar, hinn
meðfæddí guðdómlegi eldur.
Og svo höfðu þau gifst.
Fyrsta árið gekk það ekkert
glæsilega. En svo kom Jean Du-
pons snjallræði í hug: Hann
sheldi það litla, sem hann átti í
París, leigði sjer lítið hús nálægt
leirnámu uppi í sveit, og rjettindi
lil að taka þar leir, kom sjer þar
upj) ofni og tók til að móta alls-
konar fáránlegar krukkur og
kirnur.
Margrjet fylgdist með athöfn-
uin hans af miklum áhuga; hún
hlustáði með athygli á hug-
sjónaskraf hans um furðulega
skrautlitagerð: perlumóður-gler-
ung á himinbláum grunni, og
dumhrautt með gullnum skín-
andi gljáa. Henni fanst ekkert
til um það, þó að húsið væri fult
að áhöldum og litardöllum, eða
þó hún þyrfti að þvo vinnukufla
hans, vættarþunga af leireðju.
Þetta skifti engu, hara að starf-
inu miðaði áfram. Og um það
efaðist hún ekki. Sá hún það
ekki, hvernig hann fann upp nýtt
og nýtt lag og liti? Tók hún ekki
eftir því, hvernig hann lokaði
ofninum oft með sigurglampa í
svipnum? En — — svo er frá
leið hafði hún líka oft sjeð hann
standa ráðþrota, eins og í dag,
— yfirkominn af vonhrigðum.
Kæri, vesalings Jean! — En „það
lagast með tímanum! Listeðli
hans hlýtur að sigra!“ hafði hún
altaf sag't við sjálfa sig.
Eiginiega var arðurinn af
vinnunni harla lítill. Leir-
ílátin g'engu ekki út, svo að þau
söfnuðust fyrir í hrúgum uppi
á loftinu. En það mundi áreiðan-
lega lagast með efnahaginn. Þau
mundu sjálfsagt verða rílt að
Iokum! Og svo tók Margrjet að
stunda hænsnarækt og garð-
yrkju — fekk ótrúlega mikið af
grænmeti upp úr garðholunni
sinni, svo að vel var sjeð fyrir
súpunni. Og ungu stúlkurnar í
þorpinu ljet hún vita það, að
hún hefði nægan tíma til að
sauma fyrir þær skartklæði. Og
ekki ljetu þær á sjer standa.
Hún frú Dupons, sem var upp-
alin í Orleans og hafði verið
heilt ár í París, hún hlaut að
bera gott skyn á slíka hluti. —
Þetta bætti úr heimilisþörfunum.
Og stundum var þá lika laumað
ofurlitlum vasapeningum til Je-
ans, en hann ól'ús að nota þá.
En svo höfðu tveir litlir munn-
ar bæst við. Já, Guði sje lof!
sagði Margrjet. „Listamanns-
syni“ kallaði hún þá og var
hreykin. Nei, ekki bagaði
það, þó að þau væru fjögur, el'
hara — — —
Dauflegt yfirbragð Jeans og
vaxandi vonhrigðahreimur í rödd
hans olli henni áhyggjum. í
fyrstu hafði hann verið svo glað-
ur og öruggur og viðkvæðið jafn-
an verið þetta, er út af bar um
brennsluna: „Já, nú veit jeg,
hvernig jeg á að breyta til næst“.
En nú var hann að mestu hættur
að segja þetta og leit helst und-
an, er hún kom til hans.
Erfiðleikarnir fóru vaxandi.
Henni fanst þau vera eins og
villiendur á ísvök í vetrarfrost-
um. Vökin varð minni og minni
— ísinn þrengdi að þeirfi á allar
hliðar.
Hann hlýtur að gefast upp, og
það verður honum ofraun;
heiður hans líður þann hnekki,
að hann bíður þess aldrei bætur.
Æfin hans hlýtur að verða sem
æfi fálkans í húri. — Eða ef
hann heldur áfram eins og nú,
þá hlýtur hann að missa alla
virðingu fyrir sjálfum sjer, þar
sem hann getur ekki aflað okk-
ur viðurværis, en mjer auðnast
hinsvegar að sjá okkur farborða.
Já, mun harin elcki hreint og
beint fá óhug á heimilinu, bæði
injer og börnunuin?
Ó, hvað er til ráða?
Mánuðir liðu. „Skrautker",
með undramyndum og allskonar
lögun, voru látin í ofninn, en
komu þaðan aftur afskræmd og
skellótt. Ýmist var álitið að ofn-
inn hefði verið of heitur, eða of
kaldur; liturinn of þykkur, eða
of þunnur. Einstöku sinnum varð
árangurinn sæmilegur, og þá
hrósaði Margrjet því hástöfum.
En ógleði Jeans fór vaxandi.
Vökin þrengdist, fanst Margrjetu,
og það olli henni sárum kvíða..
Svo kom sumarið 1914.
Það var komið kvöld, einn um-
svifamikla daginn, snemma í
ágústmánuði. Dupons-fjölskyldan
var háttuð.
Þau Jean og Margrjet höfðu
verið niðri á torginu við kirkj-
una, þaðan sem hermennirnir
hjeldu af stað. Það var lostinn
upp ófriður. Eiginlega hafði Mar-
grjet ekki haft tíma til að fara
þangað ofan eftir; en það var
þó gott, að hún gjörði það. Því
að einkennilegt var það, sem fyr-
ir þau bar þar neðra: Þegar þau
stóðu þar og sungu og hlustuðu
á ræður og sáu nágranna og vini
þerra tár af augum sjer og veifa
vasaklútum i kveðjuskyni — var
þá ekki eins og að Jean væri alt
í einu orðinn gjörbreyttur, alveg
eins og hann var í gamla daga
— svo elskulegur! Kaldi svipur-
inn horfinn, titrandi varir og
döggvot augu. Jú, sannarlega var
hann enn hinn sami og áður t
Það mundi rætast úr fyrir þeim
og alt verða gott að lokum ’
En nú er komið kvöld. Þau
liggja þarna grafkyr í rúmi sínu.
Skyídi hann vera sofnaður? Eða
er hann að hugsa um viðburði
liðna dagsins? Eiginlega getur
hann látið það alt vera sjer ó-
viðkomandi. Hún veit, að hann
hafði liðavatn í knjenu þegar
nýliðaskoðunin l'ór fram, svo að
hann var undanþeginn her-
skyldu þess vegna. Ó, hve værit
henni hafði þótt um það! Hún
liugsar til þeirra Yvonne og Nan-
nettu gömlu og margra fleiri,
sem hún sá i dag, rauðeygðar
af gráti. Að hugsa sjer það, ef
Jean hefði verið einn af þeim,
er nú voru farnir út i hættur og
dauða!
Það hlaut að vera þungt loft
í stofunni og þess vegna ómögu-
legt að söfna.
Jean ræskir sig. Hún heldur
niðri í sjer andanum. Hann
ræskir sig aftur — það er sama
sem hann spyrji, hvort hún sje
vakandi.
„Já“.
„Viltu rjetta injer hendina?"
Margrjetu bregður, svo viðkvæm
er rödd hans, alveg eins og í
gamla daga. Ó, ísinn er vist að
leysa!
„Mundir þú taka þjer það
mjög nærri, ef — ef jeg færi
sem sjálfboðaliði? Jeg finn sem
sje ekkert til í knjenu, og á
skömmum tíma get jeg eitthvað
lært“.
Þeir fáu hlutir, sem Margrjet
greinir í stofunni, hringsnúast
fyrir augum hennar. Hún svarar
engu, getur það ekki.
Jean heldur áfram: „Þú gætir
víst vel komist af án minnar
hjálpar, þú ert því svo vön“.
Nú særir rödd hans hjarta
hennar og hún svarar:
„En listin þín, Jean?“
„Heimurinn kemst vel af án
hennar; það hefir hann gert
hingað til“.
Hún þegir enn um stund, en
svo spyr hún í mjög Jágum
rómi: „Hvers vegna vilt þú fara