Fálkinn - 20.08.1932, Blaðsíða 4

I
F Á L K I N N
Hjeraðslæknirinn. Ivan Turgenev,
Haustkvöld eitt var jeg á
heirnleið t'rá afskektum stað og
sló jrá að ínjer á leiðinni og jeg
lagðist veikur. Sem betur fór
vildi Jretta til á veitingahúsinu
í aðalbœnum í bjeraðinu. Jeg
ljet sækja lækni. Eftir hálftíma
kom hjeraðslæknirinn, magur,
dökkhærður og meðalmaður á
hæð. Hann gaf mjer venjuleg
hitalyf og sagði mjer að leggja
á mig sinnepsplástur, smeygði
fimm-rúbla seðlinum mínum
l'imlega upp í ermi sína, hóstaði
jiurrahósta og sneri sjer undan
á meðan og myndaði sig svo til
að fara, en einhvernveginn at-
vikaðist jrað svo, að hann fór að
taia við mig og sat kyr. Jeg var
máttfarinn af hitasóttinni, sá
fyrir að jeg mundi verða and-
vaka um nóttina og varð feginn
viðræðunni við Jiægilegan mann.
Okkur var borið te. Læknirinn
minn varð skrafbreyfinn. Þetta
var mesti greindarkarl og hisp-
urslaus og skemtinn í tali. Margt
er skritið í veröldkmi: Þú um-
gengst lengi sama fólk og ert
kunningi jiess, en leysir samt al-
drei frá skjóðunni við jjað; en
öðrum hefir jjú tæplega kynst
í sjón áður en {jú trúir lionum
í'yrir öllu eða hann jjjer -
eins og Jjú værir að skrifta. Jeg
veit ekki hvernig jeg fjekk til-
trú Jjessa nýja kunningja mins
en livað sem Jjví líður Jjú
sagði hann mjer einkennilega
sögu, án Jjess að nokkurt tilefni
gæfist; og nú ætla jeg að segja
hana umburðarlyndum lesanda.
Jeg reyni að lialda orðalagi lækn-
isins.
„Þjer munuð ekki Jjekkja“,
byrjaði hann með veikri og titr-
andi rödd, sem orðin var svo
vegna Jjcss að læknirinn notaði
óblandað Berezovrjól; „Jjjer
munuð ekki Jjekkja dómarann
hjerna, Pavel Lukich.... Jjjer
þekkið hann ekki? Jæja, Jiað er
sama“. (Hann ræskti sig og
þurkaði sjer um augun). „Jæja,
sjáið Jjjer sagan gerðisl, svo að
jeg segi nákvæmlega frá, í Lent,
einmitt í vorleysingunum. Jeg
sat heima hjá honum dóm-
aranum, skiljið Jjjer og var
að spila vist. Alt i einu“ (lækn-
irinn notaði mikið Jjetta: alt í
einu) „er sagt við mig: „Það er
maður að spyrja eftir vður!“
llvað vill hann segi jeg. „Hann
kom með brjef, Jjað lilýtur að
vera frá sjúklingi", segir fólkið.
„Fáið mjer brjefið“, segi jeg. Og
J>að var frá sjúklingi . . gott og
vel. . skiljið Jjjer. . Jjað er okk-
ar matur og drykkur, læknanna.
....Það var hefðarfrú, ekkja,
sem skrifar svo: „Dóttir mín
liggur fyrir dauðanum. Iiomið, í
guðs bænum! Jeg hefi sent hesta
eftir yður“.....Gott og vel. En
Jjetta var tuttugu milur frá mjer
og um miðnætli og vegirnir í
versta standi, minnist þjer nú
ekki á! Og af því að hún var fá-
tæk sjálf gat jeg ekki búist við
nema tveim silfurrúblum og
jafnvel efasamt um það; máske
mundi jeg ekki fá nema Ijerefts-
stranga og hafrasekk fyrir. Jæja,
skyldan er fyrir öllu, manneskj-
an.gat dáið. Jeg l'jekk Kalliop-
in hreppsnefndarmanni spilin
mín og fer heiin. Við dyrnar
stcndur óásjálegur vagn með
bændahestum fyrir, feitum
of feitum — og loðnum eins og
tlókatryppum og ekillinn á sæt-
inu berhöfðaður af eintómri
kurleisi. Jæja, hugsa jeg rjett til
svona, Jiað Ieynir sjer ekki, að
Jjetla fólk veltir sjer ekki í pen-
ingiun .... Þjer hrosið, en jeg
segi bara, að fátækum manni
eins og mjer veitir ekki af að
h.al’a augun hjá sjer. Ef ekillinn
silur eins og prins og snertir
ekki húfuna og jafnvel glottir í
kampinn að yður og smellir með
keyrinu — Jjú get jeg veðjað um
að jeg fæ sex rúblur. En Jjarna
var nú annað uppi á teningnum,
sá jeg. Jæja, ekki dugir að liugsa
um það, hugsaði jeg, skyldan er
l'yrir öllu. Jeg tíni saman nauð-
synlegustu meðulin og fer af
stað.. Trúið Jjjer Jjví? Það mun-
aði minstu að jeg kæmist. Veg-
urinn var afleitur, lækir, snjór
og elgur og flóðgarðurinn hafði
einmitt bilað og það var allra
verst. Samt komst jeg þangað á
endanum. Þetta var lítið liús með
stráþaki. Ljós í gluggunum, fólk-
ið vonaðist eftir mjer. Gömul
kona tók á móti mjer, mjög ást-
úðleg, með búfu. ,Bjargið henni4
scgir hún, „liún er að deyja“. Ör-
væntið ekki, segi jeg, — hvar er
sjúklingurinn? „Komið þjer
hjerna“. Jeg sje lítið, hreinlegt
herbergi, lampi í horninu en í
rúminu ung stúlka um tvítugt,
meðvitundarlaus. Hún var
brennhcit, andaði ótt, hún var
með megna hitasótt. Þarna voru
tvær stúlkur aðrar, systur henn-
ar, útgrátnar. „1 gær“, sögðu
Jjær, „var hún alhraust og hafði
bestu matarlyst, en í morgun
kvartaði hún um höfuðverk og
í kvöld varð hún alt í einu svona.
Jeg sagði aftur „verið þið róleg-
ar“. Þetta er skylda læknisins,
eins og [jjer vitið — og jeg fór
inn til stúlkunnar og tók henni
blóð, sagði fólkinu að láta á
liana sinnepsplástur og setti
saman lyfjablöndu. Jeg leit á
hana á meðan, horfði á hana,
skiljið Jjjer og hvílíkt andlit!
.Teg hefi aldrei sjeð annað eins.
Hún var i einu orði sagt undur-
fögur. Jeg varð agndofa ai' með-
aumkvun. Hvílíkt andlitsfall,
livílík augu. . .En guði sje lof,
henni hægði; hún fór að svitna,
virtist fá meðvitundina, leit
kringum sig, brosti og strauk
hendinni um andlitið.... Syst-
ur hennar lutu niður að henni.
Þær spurðu .hvernig liður þjer?‘
„Vel“ sagði hún og sneri sjer
undan. Jeg leit á liana, hún var
sofnuð. „Jæja“, sagði jeg, „nú
er best að láta sjúklinginn vera
einan“. Svo læddust allir út á
tánum, aðeins ein stúlka varð
eftir, ef á einhverju þyrfti að
halda. í dagstofunni stóð tevjel-
in á borðinu og rommflaska;
menn í okkar stöðu geta ekki án
Jjess verið; Þær gáfu mjer te og
i mig að verða um nóttina. .
Jeg tók Jjví, hvert átti jeg að
fara um hánótt? Gamla konan
andvarpaði í sífellu svo jeg
sagði: „Hvað er að? Stúlkan lif-
ir, mæðið yður ekki að ójjörfu,
þjer ættuð fremur að taka vður
livild, klukkan er orðin tvö!
Viljið þjer láta vekja mig, ef
eitthvað ber að?“ „Já, Já“.
Gamla konan fór burt og syst-
urnar fóru líka í herbergi sitt.
Þær höfðu búið um mig í dag-
stofunni. Jæja, jeg fór að hátta
en gat ekki sofnað, þó undar-
legt megi heita, því að sannast
að segja var jeg dauðlúinn. Jeg
var altaf að hugsa um sjúkling-
inn. Loks gat jeg ekki setið á
mjer lengur, jeg fór á fætur;
hugsaði með sjálfum mjer, „jeg
ætla að sjá hvernig sjúklingnum
líður“. Herbergið stúlkunnar var
við hliðina á stofunni. Jæja, jeg
fór á fætur og opnaði hurðina
varlega hjartað hamaðist í
brjósti mjer! Jeg leit inn, vinnu-
konan svaf með opinn munninn
og hraut, úrhrakið! en sjúkling-
urinn lá og sneri að mjer and-
litinu og faðmurinn opinn. Jeg
fór að rúminu og þá opnaði hún
alt í einu augun og starði á mig!
„Hver er þar ? hver er þar?“ Það
kom á*mig. „Verið óhræddar“,
segi jeg, „þetta er læknirinn, jeg
leil inn til að sjá hvernig vður
liði“. „Þjer læknirinn?“ „Já, jeg
er læknirinn, móðir yðar sendi
et'tir mjer; jeg hefi tekið yður
blóð, gerið þjer nú svo vel að
sofa og cftir einn cða tvo daga
komist Jjjer á fætur aftur“. „Ó,
læknir, látið mig ekki deyja“.
„Hversvegna talið þjer svona
góða mín“. Ilún hafði fengið
liitakast aftur, hugsaði jeg með
mjer og tók á slagæðinni; jú,
bún bærðist ákal't. Hún horf'ði
á mig og tók svo í hendina á
mjer. „Jeg ætla að segja yður
hversvegna jeg vil ekki deyja..
Nú erum við alein, og þjer meg-
ið elcki... segja það neinum.
Hevrið Jjjer það“. Jeg laut niður
að henni; hún bærði varirnar
við eyrað á mjer, liár hcnnar
slraukst um vangann á mjer —
jeg varð örvinglaður — og hún
fór að hvisla. ... Jeg slcildi ekk-
ert livað hún sagði.... Ó, liún
var með óráði.... Hún livíslaði
og hvíslaði, en svo ótt og eins
og hún talaði ekki rússncsku;
loks hætti hún og höl'uðið fjell
niður á koddann og svo ógnaði
hún mjer með fingrinum: „Mun-
ið það læknir, engum segja það!“
Jcg reyndi að róa hana, gaf
henni að drekka, vakti stúíkuna
og lor út“.
Þegar bjer var komið sögunni
tók læknirinn ákaflega í nefið og
um stund var eins og tóbakið
J aggaði niður í honum.
Svo hjelt hann áfram: „En
daginn eftir var sjúklingurinn
engu hetri, þvert á móti því sem
jeg hal'ði haldið. Jeg lmgsaði og
bugsaði og alt í einu ákvað jeg
að verða þarna áfram, Jjó að
aðrir sjúklingar mínir byggjust
við mjer. ... Og Jjjer vitið, að
maður má ekki líta smáum aug-
um á Jjað; starfið líður við van-
ræksluna. En í fyrsta lagi var
sjúklingurinn í verulegri bætlu
og i öðru lagi Jjú var mjer mjög
liugarhaldið um stúlkuna, frómt
l'rá að segja. Þar að auki kunni
jeg mætavel við fólklð. Þó það
væri fátækt, var Jjað sjerstaklega
vel mentað fólk.... Húsbónd-
inn hafði verið lærður maður,
rithöfundur; hann dó vitanlega
í fátækt, en hafði sjeð börnum
sínum fyrir ágætu uppeldi og
mikið bókasafn ljet hann eftir
sig. Annaðhvort vegna þess hve
jeg hjúkraði stúlkunni vel eða
al annari ástæðu, Jjá get jeg sagt
að fjölskyldan elskaði mig eins
og jeg væri einn í hennar lióp. .
En vegirnir urðU verri og verri
en nokkru sinni fyr; allar leiðir
\ oru svo að segja teptar, það var
jafnvel ekki hægt að nálgast
meðul úr bænum. . Veiku stúlk-
unni fór ekkert fram.... Dag
(ftir dag. . En. . nú. . “ (Lækn-
irinn Jjagnaði). „Jeg segi yður
satt, að jeg veit ekki hvernig jeg
á að koma orðum að þessu. . “
(Ilann tók aftur í nefið, hóstaði
og svelgdi ofurlítið af tei). „Jeg
ætla að segja yður það umsvifa-
laust. Sjúklingurinn minn... .
hvernig á jeg að segja. . jæja,
liai'ði orðið ástfanginn af mjer
.... eða, nei ekki var það ást. .
en samt, hvernig á jeg að koma
orðum að Jjví ?“ (Læknirinn varð
niðurlútur og roðnaði). „Nei,
ástfangin, hreint og beint! Al-
drei skyldi maður ofvirða sig.
Hún var mentuð stúlka ,fróð og
víðlesin, og jeg hafði steingleymt
latinunni minni. Hvað útlitið
snerti (læknirinn benti á sig og
brosti) hafði jeg engu af mikl-
ast af heldur. En guð hefir ekki
skapað mig fábjána; jeg get
greint svart frá hvítu, og þekki
einn frá tveimur; jeg gat til
dæmis vel sjeð, að Alexandra
Andreyevna svo hjet stúlkan
var ekki ástfangin af mjer, en
bar blýjan hug, hneigð, virðing
eða hvað maður á að kalla Jjað,
til mín. Máske hefir hana skort
dómgreind, en svona var fram-
koma hennar, þjer getið svo
sjálfur dæmt dæmt um. En nú
er víst farið að slá út í fyrir mjer
Jjjer fylgist ekki með.... Það
er hest að segja frá öllu eins og
það gekk“.
Hann drakk út úr teglasinu og
bvrjaði kvrrari en áður.