Fálkinn - 12.08.1933, Side 5

F Á L K 1 N N
5
Myndin hjer að ofatn er af vísindahöllinni í Chicagó. Hún var reist í fyrrd, i tilefni af heimssýningunni,
en er œtlað að standa framvegis, sem eðlisfrœðasafn. Ilúsið kvað vera tjómandi falegt úttits, einknm
eftir að j>að hefir verifí skréýtt Ijósnm að ntan á kvöldin.
upp litill bær á slæríS við Akur-
eyri uni 1840, en á næstu 20
áruin fjölgaði bæjarbúum svo.
að þeir voru orðnir rúm 100.000
árið 1860, og liöfðu 25-faldast
á þessu tímabili, en á næstu ár-
um fimmfaldaðist ibúatalan og
komst vfir hátfa miljón. Um
aldamótin hafði ibúatalan enn
þrefaldast og var orðin um
1.700.000 og á ]>eim þrjátíu ár-
um sem síðan eru liðin skortir
lítið á, að hún bafi tvöfaldast.
Hefir borgin nú yfir þrjár milj.
íbúa og er stærsta borg Banda-
ríkjanna þegar frá er skitin
New York. Slíkur vöxtur er
einsdæmi, jafnvel í Ameriku.
Borgin óx eftir því sem landið
bygðist og þarna varð verslun-
armiðstöð miðfylkjanna og að-
alstöð liveiti-, timbur- og kjöl-
verslunarinnar og iðnaður sá,
er byggist á þessum framleiðslu-
vörum óx stórkostlega.
Cicago þykir fögur borg. Ilún
er skýjakljúfaborg eins og Ncw
York en þykir miklu fegurri
en bún. Þetta stafar að nokkru
leyti af þvi, að árið 1871 brunnu
heil borgarhveríi til kaldra kola
og voru bygð upp aftur fegurri
og fullkomnari. Tjónið af þess-
um bruna var metið á 4.000
miljónir króna, en rúm 100.000
manns eða álika fjöldi og öll
íslenska þjóðin, urðu lnisnæðis-
laus. í Chicago gefur að lita
l'egurri byggingar áð jafnaði
en í nokkurri annari amerískri
borg, enda befir þar fátt verið
<>;ert af vanefnum. En skipulag
borgarinnar er eftir binum
gömlu reglum veslan liafs:
göturnar þráðbeinar og sam-
hliða, allt teiknað með reglu-
stiku og rjetthyrningum. Þykir
slíkt fyrirkomulag úrelt nú orð-
ið, eftir að sjerfræðingarnir
fóru að gel'a því gaum, að baga
verður galnaskipun eftir borg-
arstæðinu og fleiru.
Þrátt fyrir alla skýjakljúfana
er Cliicago mikil um sig. Versl-
unarliverfið er skýjakljiifaborg,
með breiðum slrætum, sem þó
virðast mjó vegna hæðarinnar
á búsunum sem meðfram þeim
standa. En utan þessa hverfis
befir landrýmið verið lítið
sparað, að minsta kosti ekki
í kringum skrauthýsi efnafólks-
ins. Borgin er sem sje um 40
kilómetrar á lengd og nær yfir-
nálægt 500 ferkilómetra eða um
það bil átta sinnum stærra
svæði en Berlin, sem befir álíka
marga ibúa. Það eru einkum
liinir stóru garðar einstakra
inanna, sem hafa bleypt flatar-
máli borgarinnar svo mjög
fram.
f Chicago er mesta járnbraut-
armiðstöð Bandarikjanna.
Halda 27 járnbrautir uppi sam-
göngum milli umhverfisins og
þessarar miklu miðstöðvar; þar
sameinasl verslun og viðskifti
])jettbýlasta hlutans af binum
auðugu rikjum og þar verður
„ameríkanska braðans“ betur
vart en í sjálfri New York,
sama braðans, sem svo mjög bef
ir einkent vöxt Imrgarinnar. En
svo er Chicago jafnframt sigl-
ingaborg, þó að fæstum mundi
detta slíkt i bug er þeir lita á
kortið. Mannsböndin hefir graf-
ið í sundur böftin, sem náttúr-
an hafði skilið eftir á siglinga-
leiðinni auslan frá Atlantsbafi
byggingalist snertir. Meðal
og inn í hjarta Bandaríkjanna.
Þess er áður getið, að Cbi-
cago þykir standa fremst ame-
ríkanskra stófhorga að því er
l'rægra slórhýsa í borginni má
nefna „Federal Buildiiig", þar
sem eru hinar opinberu skrif-
stofur og póstbúsið, „City Hall“
eða ráðbúsið bygt í endurreisn-
arstíl með liáum súlum á milli
glugga, „Auditorium Holel“
sem auk þess að vera gistibús
hefir sali fyrir söngleikabús og
skrifstofur, Frímúraraböllina,
sem er vfir 350 feta há, Bóka-
safnið ög náttúrufræðisafnið i
Jackson Park. Eru allar þessar
byggingar hver annari skráut-
legri og iburðarmeiri.
Cbicagobúar bafa látið sjer
mjög umbugað um fræðslumál
og vísindaslarf og eiga fjölda
af fögrmn skólabyggingnm,
bókasöfnum og náttúrufræði-
söfnum. En frægasta mentabúr-
ið í borginni er þó háskólinn,
sem ýmsir einstakir menn bal'a
gefið borginni, þó að Rcoke-
feller bafi lagt þar fram drýgst-
an skerl'inn. Eru háskólabygg-
ingarnar þrjátiu talsins, en
kennarar yfir 500. og yfir tíu
þúsund stúdentar sækja þessa
mentastofmm. En við alþýðu-
skólana eru nær 100.000 nem-
endur og um 8000 kennarar.
Um 800 bloð koma út i Chi-
cago en mörg þeirra eru lítil,
gefin út á málum útlendinga,
en af þeim er margt í borg'-
inni. Þar koma t. d. út blöð á
öllum Norðurlandmálum nema
íslensku. Þar eru 40 50 leik-
bús og fjölleikalnis og rúmar
bið stærsta þeirra 15.000 áliorf-
endur. Nálægt þúsund kirkjur
eru i borginni, tilbeyrandi ýms-
um trúmálaflokkum og ka-
jiólskur erkibiskup situr i borg-
inni. Sjúkrabúsin eru um 70.
Eins og áður er getið er
margt um fólk af útlendu
bergi brotið í Chicago. Fyrir 20
árum var meira en þriðjungur
Cbicagobúa fæddur erlendis cn
fjórir fimtu lilutar fæddir er-
lendis eða af erlendum foreldr-
um. Af germönskum þjóðum
eru Þjóðverjar langflestir og af
norðurlandaþjóðum Svíar. ís-
lendingar eru talsvert margir
í Chicago og eru ýmsir þeirra
kunnir, þó enginn eins og Hjört
nr Þórðarson, binn frægi bug-
vitsmaður og iðjuliöldur.
Cliicago er um margt forustu
borg Bandarikjanna, þó að hún
sje minni en New York. Og það
eru ckki síst sýningarnar, sem
hún befir haldið, sem liafa hald-
ið nafni hennar á lofti. Þegar
Bandaríkjamenn vildu minast
100 ára; afmælis ])e,ss að Golum-
bus koin til Ameríku, fjekk
Cbicago þann vanda og þar var
„The Worlds Golumbian Ex-
position" baldin 1893. Þá sýn-
ingu sótti þjóðskáldið Matthías
Jocbumson og reit um kverið
„Cbicagoför mín“.
Og nú i sumar stendur yfir í
sömu borg stærsta sýningin,
sem nokkurntíma hefir verið
lialdin í beiminum, sýning sem
á að lýsa þeim framförum, sem
orðið bafa i heiminum á vjela-
öldinni. Um þá sýningu liefir
áður verið ritað nokkuð bjer í
blaðinu, svo að eigi skal minst
l'rekar á hana nú. En bún þyk-
ir þegar bafa sannað enn á ný,
að enginn sjc Cbicagobúum
fremri í því að halda sýningar.
Björn einn, sem notaður var tit
sýninga á fjölleikahúsi í Kaup-
mannahöfn, braust nýlega út úr
búri sínu og gerði ýms spell. Komst
hann upp á aðra hæð i húsi einu
i Jernhanegade, en þar var prcnl-
smiðja. Vinnu var lokið í prent-
smiðjunni, en unglingspiltur einn
var inni í setjarasalnum að þvo
glugga. Björmhn barði hann nið-
ur með hramminum, en piltinum
tókst þó að komast undan og út
og læsa hurðinni. Náðist nú í
hjarnartemjarann og var björninn
tekinn höndum og leiddur í fang-
etsi sill aftur. En setjurunum þótti
vel aðgengitegt að nota setjarakass-
ana, er þeir komu lil vinnu morg-
uninn eftir. Þvi að hjörninn hafði
alhugað þá eittlivað og hrært gran-
gæflcga samnn letrununj.
A liókauppboði einu i Sothehy
hel'ir Amerikumaður einn borgað
14.500 sterlingspund fyrir fyrstu út-
gáfu af ritum Shakespeares. Sami
kaupandi fjekk eins gott eintak af
sama verki fyrir aðeins 8000 pund
fyrir nokkrum árum, svo að Shakc-
speare er að hækka í verði.
Myndin sýnir eitt afsprengi nýjiislu byggingarlistarinnar ú sýning-
unni i Chicago. Geymir bygging jiessi allskonar ferða- og flntn-
ingatselci. Þakið á hiisinu hangir i stálköðlum, sem strengdir ern yf-
ir 12 húa turna, en endarnir múraðir nifíur með akkerum, með lík-
nm hætti og gert er við hengibrýr. Er jietta i fyrsta skifti, sem
hengibrúafyrirkomnlagið er notafí við húsctgerfí. Byggingin er /12 metr-
ar á hvorn veg að innanverðu.