Fálkinn - 15.01.1938, Page 5

F A L K 1 N N
5
Iíirofrito keisari oc/ Kanc/te ,,keisari“ i Mandsjukuo aka um götnrnar i
Tokío.
Jinimu nokkur liiÖ japanska
ríki 660 árum fyrir Ivr. og tók
sjer nafnið Tenno. Átti þetta að
liafa skeð 11. febr. og frá þeim
(tegi reikna Japanar tímatal
sitt og skrifa ekki ártalið 1938
í ár lieldur árið 2598. En nefnd
fornrit voru ekki skráð fyr en
á 8. öld eftir Kr., svo að ekki
er óliklegt að eitthvað hafi skol-
ast til um ættartÖlu keisaranna
á þessmn fjórtán lnmdruð ár-
um, sem liðu þangað til þær
voru skril'aðar!! Og því er hest
að laka staðhæfingUnni um
þessa 121 ættliði með tilbæri-
Iegum fyrirvara. Japanar eru
aðkomuþjóð í landi sinu og
flutlust til Japanseyja frá meg-
inlandinu og hröktu þaðan
„aino-ana“, sem þar voru fyrir.
Míkadóinn varð æðsli maður
landsins, vegna þess að í ætt
liáns voru æðslu trúfeður Jap-
ana, og var liann því fremur
einskonar páfi þjóðarinnar en
veraldlegur höfðingi; því valdi
skiftu aðrir höfðingjár á milli
sin og framan af öldum var
Japan nesjakonungaríki. Liðu
þannig 12 13 aldir, en ríkis-
heikl varð Japan ekki fvr en
á 7. öld e. Kr. og þá eftir kin-
verskri fyrirmynd í einu og
öllu. Mikadóinn fjekk ráð sjer
við hlið og einveldi í liendur og
fluttist nú lil Ivioto, 794, og þar
varð aðsetur hans í meira en
þúsund ár, eða til 1868, að hann
fluttist til Tokio. Kinverskt let-
ur og hókmeníir, listir og trú-
brögð hreiddust mjög út i Jap-
an um þessar mundir og býr
enn að því. En .skömmu eftir
að keisarinn var kominn til Ivi-
oto tók veldi hans mjög að
hnigna en aðalsmennirnir urðu
ofjarlar hans. Urðu þeir kon-
ungar hver í sínu ríki og hörð-
ust innbyrðis likt og íslendingar
á Sturlungaöld, uns Jorotomo
nokkur af ætt Minamoloa varð
hlutskarpastur og neyddi míka-
dóinn til þess að veita sjer yfir-
herstjóra- eða shoguns“-tign ár-
ið 1185 og varð það embætti
arfgengt. Hjeldust æðstu völdin
í Japan í þessari ætt til 1334,
en þá tóku við aðrar ættir.
Shogunarnir studdu liðsmenn
sina til valda og fengu þeim
Ijen, en þessir ljensmenn lágu í
sífeldum illdeilum, svo að shog'-
uninn rjeði að lokum ekki við
neitt og leið veldi þeirra undir
lok á 16. öld. En 1603 reis shog-
unsvaldið úr öskunni aftur með
stjórnmálamanninum Ijejasu,
sem sameinaði Japan á nýjan
leik. Mikadóinn var sviftur öll-
um veraldlegum völdum, en
Togugava-ættin, sem Ijejasu var
af, hjelt völdum þangað til Mut-
suhito keisari setti síðasta shog-
uninn af með tilstyrk lágaðals-
ins og tók sjálfur völdin, 3. jan-
uar 1868.
Þó að margt hafi breytst í
Japan síðustu hálfa öldina, er
míkadóinn talinn guð en ekki
maður ennþá, og þjóðin sjálf
trúir því, að hún sje af guðleg-
um uppruiia. Hversu aum sem
japönsk mannrola er, þá kallar
hnn sig eigi að siður „son sól-
arinnar" og það þarf ekki nema
iitla nasasjón al' goðafræði Jap-
ona til þess að sjá, hvernig á
jiessu stendur.
Helgisagan segir, að í upphafi
hafi guðirnir sjálfir stjórnað
Japan og síðustu goðin, sem
það gerðu voru Izanagi og Iz-
anami kona hans. Það var sköp-
uiíarmætti þeirra að þakka, að
eyrikið Nippon — Japan — var
stofnað í núverandi mynd. Þau
goðhjónin Izanagi og Izanami
áttu þrjú börn: sólgyðjuna
Amaterasu (sem kom út úr
vinstra auga Izanagi), Tsuki-
vomi-no-Kami mánagyðju og
Susano-o-no-Miko, hafgyðjuna.
Yngsta dóttirin var óþektar-
angi og klækjakind og það voru
hennar ær og kýr að valda slys-
um og vinna mannfólkinu tjón.
Þessvegna greip Amararasu sól-
gj’ðja til þess úrræðis að setja
liana af og fela einu af barna-
hörnum sinum umsjá Japans-
eyja. Þetta barnabarn var Ningi
og barnabarn Ningis var Jimmu,
fyrsti keisari í Japan. Þessvegna
geta allir keisarar Japans rakið
ætt sína til Amaterasu sólgyðju
og þessvegna eru þeir allir goð-
umbornir og allir japanskir
borgarar „synir sólarinnar".
Sögninni svipar eigi lítið til
sagnarinnar um Ynglinga, i
norrænum fræðum.
Ríkiserfðalögin í Japan eru
afar flókin og nákvæm og vit-
anlega eru konur ekki arfgeng-
ar til ríkis, því að slíkt sam-
rýmist ekki stöðu konunnar þar
cystra. Erfðalögunum var
breytt 11. febr. 1889 og á þá
leið, að ef keisaranum verður
ekki sona auðið með konu sinni,
þá er honum heimilt að taka
sjer svo margar hjákonur, sem
honum þykir þurfa, og fyrsti
sonurinn, sem liann á með þeim
erfir ríkið.
Það var mikið lalað um hin-
ar mörgu æfagömlu kreddur i
sambandi við ensku krýning-
una i fyrravor, en það er þó
ekki nema smáræði, hjá því,
sem gerist, þegar keisari er
krýndur í Japan. Hámark at-
hafnarinnar er það, að keisar-
inn tekur við „hinum helgu
fjársjóðum“, en það er einka-
innsigli keisarans, hið heilaga
sverð, hinn heilagi spegill (tákn
sólarinnar) og festi úr vígðum
gimsteinum. Og við krýninguna
sverja liinir æðri aðalsmenn
k.eisaranum ævarandi hollustu.
Hvert stjórnartímabil i Japan
fær sitt nafn. Stjórnartíð Yroshi-
hito keisara, föður hins núver-
andi, var kallað „taisja“ eða
„rjettlætið mikla“. Stjórnartíð
Hirohito keisara heitir „sjova“
og þýðir eillhvað líkt og „hinn
lýsandi friður“. Menn eru sjálf-
ráðir um álit sitt á því, hversu
þau einkunnarorð eig'i vel við!
Goð samííðarinnar. 17.
Rooer Nartin du Gard.
„Goð samtiðarinnar“ er hann vigi
í orðsins fullu inerkingu þessi
franski rithöfundur, sem í lok síð-
asta árs fjekk bókmentaverðlaun
Nobels. Haiin liefir a'o vísu verið
nokkuð kunnur sem rithöfundur
síðan hið mikla skáldsöguverk hans
„Thibaultsfólkið" hyrjaði að koma
fit, en l)ó að sú bók hafi verið
þýdd á fjölda tungumála, þá er ekki
hægt að segja, að hún hafi verið
viðlesin að sama skapi. Til þess er
hún of langdregin og ítarleg. Hún
ei sein sje tíu stór bindi, og það
eru ekki nema fáir sem leggja í að
losa svo Stórar skáldsögur — nema
þeir hafi byrjað á fyrsta bindinu
áður en þeir vissu, hvað sagan átti
að verða löng, og hafi heillast svo
at' því, að þeir mundu eftir fram-
haldinu, þegar það kom. — Enda
bjuggust þeir sem kunnugastir eru
skáldinu, og enda hann sjálfur, alls
ekki við að hann mundi l'á verð-
launin. Á Xorðurlöndum spáðu
flestir að Johs. V. .lensen mundi
hljóta þau, en því hefir verið spáð
í svo niörg ár, að almenningur er
hættur að taka mark á því.
Roger M. du Gard er 56 ára, og
ætlaði sjer aldrei að verða skáld.
Hann var fornfræðingur að mentun
og gaf úf ýms vísindarit um forn-
l'ræði á yngri árum sínum. En árið
1913 gaf liann út skáldsögu, þar
sem hann lýsir hugsunarhætti
fianska æskulýðsins á þeim árum
scm Dreyfusmálið var á döfinni.
Sagan hjet „Jean Barois“ og veittu
menn henni nauðalitla athygli. En
næst byrjaði hann á liinu mikla rit-
verki sínu, sem hann hefir nú fengið
umbun fyrir. Hann vildi nú varast
það, sem honum liafði verið fundið
lil foráttu í fyrstu bókinni, að hann
rifi atburði úr samhengi. Pað er
samhengi atburðanna, sem „Thi-
baultsfólkinu" er talið aðallegá til
gildis. Lýsir sagan lifi franskrar
meðalstjettarfjölskyldu mann fram
af manni og telur liöfundurinn sig
hafa gert þá lýsingu öfgalausa, þó
að sumum virðist máske annað. En
lýsingin er sönn og rituð frá al-
mennu sjónarmiði.
Roger du Gard er Bretagnebúi að
ætt og svipar í mörgu til norrænna
manna. Einkennilegur þykir hann i
háttum sínum og skoðunum hvers-
dagslega. Hann er matmaður inikill og
vel að sjer í matartilbúningi, svo að
orð er á gert og likist í því Alex-
andre Duinas og fleiri frönskum
höfundum. En í hinu er hann ólikur
Dumas, að hann hragðar ekki neitt
áfengi.
KIRKJUAPMÆLI.
Kirkjan í Hornbæk á Sjálandi átti ur. Hjer er mynd af henni að
200 ára afmæli nýlega. Er liún með innan.
öðru sniði en flestar danskar kirki