Fálkinn - 09.04.1938, Page 4

F Á L K 1 N N
Islendingar og náttúrufriðunin.
Á Islandi eru sett lög um
margt, en þó á islensk náttúra
sjer enga lagavernd. Hún er
rjettlaus, nema sá lduti liennar,
sem kemur einliverjum að
gagni. Sá hluti hennar, sem
ætur er, ef svo mætti að orði
kveða. Og þessi hlutinn er ekki
l'riðaður öðruvisi en svo, að
hann er fyrirmunaður öðrum
en þeim, sem telst eigandi hans.
Nú kunna þeir menn að vera
til, sem ekki telja neina þörf
á náttúrufriðun hjer á landi.
Landið sje svo stórt og fáment,
að þessar liræður, sem lifa hjer,
hafi ekki holmagn til að hreyta
útliti íslenskrar náttúru, svo
neinu nemi. Landið sje í raun
rjettri einn þjóðgarðnr og al-
friðað. En það þarf ekki að
hugsa langt til þess að sjá, að
þessi staðhæfing er alröng.
Ef Ingólfur Arnarson færi
sömu leiðina í ár og hann fór á
áirunum eflir 870 mundi liann
eflaust geta haldið fróðlegan
útvarpsfyrirlestur, um hreyting-
arnar sem liann sá. Hoiium
mundi eflaust þykja skrítið að
sjá grýtt holtin fyrir innan
Reykjavík, þar sem áður var
skógur og yfirleitt mundi honum
þykja landið hafa sett ofan,
þrátt fyrir allar túnasljetturnar
i Sogamýrinni. Honum mundi
þykja ljótt að sjá allan sandinn
á Rangárvölíunum.
Flestir eru nú sammála um,
að telja eyðing skóganna með
þar af leiðandi upphlæstri
mannaverk. Það eru sögulegar
heimildir lil fyrir þessari eyð-
ingu svo víða að, að ekki verð-
ur á móti þvi mælt. Þannig
hefir maðurinn valdið stórkost-
legri breytingu til bölvunar á
islenskri náttúru og kynslóðinni
sem nú lifir, stafa framhald-
andi búsifjar af þvi skógeyð-
ingarverki, sem hjer hefir verið
unriið síðan á Iandnámsöld.
Samkvæmt orðalagi íslendinga-
bókar hafa áhrifin verið farin
að sjásl þegar á dögum Ara
fróða. Og þó að þjóðin væri
fámenn þá var hún sauðmörg
og kolviðarkarlarnir, sem af
kunnáttuleysi rjóðurhjuggu í
stað þess að gresja, fengu dug-
lega aðsloð hjá sauðkindinni til
þess að eyða skóginum i land-
inu. Og svo kom vindasamasta
veðrátla veraldarinnar og full-
komnaði verkið með því að
naga burtu svörðinn eða sand-
kæfa liann. Og ótemjur islenslcr-
ar náttúru, eldfjöllin, lögðu til
öskuna, til þess að flýta fyrir.
Það er að vísu svo, að hjer á
iandi eru öfl að verki, sem ýms
önnur lönd hafa ckki af að
segja, þar sem er eldurinn og
ísinn, og þeirra vegna gerast
hrej'tingar í þróunarsögu nátl-
úrunnar og gera hana skrykkj-
ótta. En breytingar þær, sem
maðurinn hefir valdið á yfir-
horði landsins síðan hann tók
bólfestu hjer, eru engan veg-
inn smáræði og þola vel sam-
anburð við eldhraun og jökul-
híaup.
Nú er unnið að þvi að bæta
fyrir syndir feðranna og rikið
leggur árlega fram nokkurt fje
til þess að friða skógarleifar,
rækta skóg, og afstýra upp-
hlæstri og græða upp sand. Alt
er þetta i bernsku, en erfiðasta
skrefið er þó stígið, þvi að það
hefir sannast, að þetta verk her
árangur og hefir meira að segja
hagnýta þýðingu.
Setjum svo að einskonar pest
kæmi upp i störinni, svo að
henni lægi við eyðingu. Allir
góðir menn mundu hlaupa upp
til handa og fóta til þess að
reyna að eyða þessum vágesti.
Þvi hversu mörg kýrfóður gef-
ur ekki blessuð störin. En
tnundu rnenn verða jafn fljótir
til, ef það væri holtasóleyin,
sem hefði tekið sýkina? Það er
hætt við þvi, að allur fjöldinn
mundi fara sjer hægt og láta
sjer nægja að tauta: „Það gerir
minst til. Ekki verður hún jet-
in“. — En í ríki náttúrunnar er
sóle^'in alveg jafn rjetthár borg-
ari og gulstörin, þó að ekki sje
hægt að fóðra á henni kýr.
Það er frá þessum sjónar-
hól, sem nátlúruvinirnir hugsa
og' tala. Hann hefir skyldur við
landið sem hann gengur á og
skyldu við þær kynslóðir sem á
eftir honum koma: að skilja
ekki við ríki náttúrunnar fá-
skrúðugra en hann tók við þvi.
Og íslenskur landbúnaður á
svo mikið undanfæri, að þarf-
laust er að ganga nærri því,
sem ástæða er til að varðveita.
Að því leyti standa Islend-
ingar betur að vígi um náttúru-
friðun en nokkur önnur þjóð
Evröþu.
Það má segja að það sje hót-
fyndni að amast við því að menn
slíti upp blóm. En þetta er ó-
þarfi og blómasafnarinn sem
tínir saman blómin til að láta
þau visna, veil sjaldnast ekki
hvort blómið er sjaldgæfl eða
ekki, sem hann síítur. Það má
gera ráð fyrir að það sje sjald-
gæft fremur en hitt, og að
maður slíti það upp ein-
mitt af því, að honum finn-
ist það fásjeð. Islensk jurta-
fræði er svo ný vísindagrein,
að lítlar skýringar eru lil um
útbreiðslu islenskra jurta og
hvort ýmsum tegundum fer
fækkandi eða fjölgandi. En
hinsvegar er þekking á þessum
fræðum svo vaxandi, að það
má segja með fullri vissu, að
íslenskir visindamenn sjeu
orðnir bærír um að benda á
þær tegundir í gróðrarrikinu,
sem þörf er ó að vernda, og
hvar þörfin er mest. Það eru
eflaust margar aðrar tegundir
en villirósin, sem eru að verða
aldauða og verða það, ef frið-
un er ekki komið við.
Friðun jurta hefir þannig við
fuil rök að styðjast þegar svo
stendur á, þó að þorri manna
geri sjer það ekki ljóst. Friðun
dýra er áþreifanlegra málefni.
ef svo mætti að orði komast.
og það er langt síðan Islena-
ingar byrjuðu á henni, af hag-
nýtum ástæðum. Þjóðin hefir
lengi hafl fuglafriðunarlög, sem
hæði vita að því að auka nota-
gildi fuglategunda fyrir þjóð-
arbúskapinn og eins að hinu,
að varðveita sjaldgæfar tegund-
ir frá glötun, þó að ekki veiti
þær búsílag. Meðal hinna fyrri
má nefna friðun æðarfuglsins-
ins og takmörkum á töku
æðareggja, en meðal hins siðara
friðun arnarins, sem nú er
orðinn sjaldgæfur fugl á ís-
laridi. Ef til vill eru það hiri
raunverulegu æfilok geirfugls-
ins, sem hafa valdið þvi að
IslCndingar eru furðanlega ár-
\akir um friðun fugla, enda
er fuglalifið það dýralif, sem
setur fallegasta svipinn á ís-
lenska nátturu. Og það lýsir
rjettum náttúrufriðunaranda,
að friða ýmsa smærri fugla,
sem enn eru notaðir sem skot-
skífa i nálægum löndum, ekki
vegna þess að þeir sjeu nokkr-
um manni björg heldur af því
að það þykir iþrótt að hitta
þá. En ekki er úr vegi að
brýna það fyrir fólki, að eggja-
laka er sjerstök tegund fugla-
drnps, og enn er það alsiðu
viða, að hirða egg smáfugla.
þó að notagildi þeirra sje svo
hverfandi, að það munar engu
til nje frá.
Þcgar frá er talin rjúpan og
hírtar algengustu sjófúglateg-
undir er ekki hægt að segja.
að fuglarikið færi björg í bú.
Og það er jafrián hægl, og
hefir verið gerf, að liaga frið-
unarákvæðum þessara „matar-
fugla“ svo, að ekki sje gengið
of nærri stofninum. Æðarfugl-
Almannagjá.