Fálkinn - 16.04.1938, Page 14

14
F Á L K I N N
JOHANN SEBASTIAN BACH.
I'ramh. af l>ls. 1.
fiölu og kendi syni sínum það.
kui svo dó faðirinn og komsl
Bacli þá til eldri bróður síns,
sem var kennari. I}ar lærði
hann að leika einföld lög a
nótnaidjóðfæri og var fljótur að
læra að leika ])au lög, sem hann
hafði nötur að. lJau voru mikils
til of Ijett handa honum og
hann langaði mikið til að fá
crfiðari nótur til að æfa sig á.
en það vai hægra orkt en gert
Bróðir lians átti í handriti mikið
af ágæluni nótum, sem hann
hjelt svo mikið upp á, að hon-
um þótti- ekki viðlit að lána
þessum unga bróður sínum það.
Hann læsti ]mð niðri í skúffu.
og harðneitaði að lána Johanni
Sebastian það. Drengurinn varð
því að stelast í skúffuna, þegar
bróðir lians var ekki heima og
liðn nú svo sex mánuðir, að
hann æfði þessi lög jafnan, þeg-
ar lmnn hafði næði. En þá kom
bróðir tians honum einu sinni
i opna skjöldu, tók af honum
liandritið og faldi það svo vel.
að liann fann það ekki, hvernig
sem hann leitaði.
Þegar Baeh var 18 ára varð
hann að fara að sjá fyrir sjer
sjálfur. Hann hafði ljómandi
söngrödd og fjekk því pláss i
kirkjusöngflokki í Luneburg
næstu ár. Það var á þessum ár-
um, sem liann fjekk einu sinni
að reyna kirkjuorgelið í Arn-
stadt. Það var besta hljóðfærið
sem Bach hafði kynst þá. Kirkju-
ráðið hlustaði á hann og dáðist
svo mjög að kunnáttu lians, að
það rjeð liann þegar sem organ-
ista fyrir árslaun, sem svöruðu
um 200 krónum. Bacli tók boð-
inu fegins hendi og fluttist til
Arnstadl. Fór nú að fara orð af
honum og 23 ára var hann ráð-
inn hirð-tónleikari til furstans i
Weimar. Þrjátíu og tveggja ára
varð hann hljómsveitarstjóri
Leopolds Gotha-hertoga, en 37
ára varð' hann kantor í Leipzig.
Óx nú mjög vegur lians. Hann
þótli gnæfa liátt yfir alla sam-
tíðarmenn sína í tónlist og var
nú organisti í tveimur kirkjum
og söngstjóri þeirrar þriðju.
Hann sanuli tónverk, sem enn
eiga ekki sinn líka. Tónlistin var
að lxans áliti innblásin al' guði
og átti að vera lionum til dýrð-
ar, enda er mikill hluti af verk-
um Bachs kirkjutónverk. Tón-
listarskólar voru þó ekki til, en
liann stofnaði einn, til þess að
ala upp listamenn í tónlistinni,
er gætu flutt verk lians og ann-
ara. Hann samdi viðfangsefni
handa þeim og fyrir orgelin og
kirkjusöngflokkana og afkastaði
miklu.
Kirkjutónlistin heldur nafni
Baclis eflaust lengst á lofti; af
henni má einkum nefna H-moll-
messuna, passíur, kirkjukantöt-
ur, sálmaforspit og -motettur.
En í rauninni var liann jafn-
vígur á alt. M. a. liggja eftir
hann Brandenburij-konsertarnir
sex, fjórar orkestur-„suiter“ og
fiðlukonsertar. Frægt er for-
spila- og fúgusafnið „Das wohl-
temperierte Klavier“ í öllum
tónte,gundum dúr og moll, tveir
flokkar og hver 24 kaflar. Schu-
mann hefir kallaði þetta verk
„hið daglega brauð“ hljómlist-
arinnar, enda hefir það haft
afar mikil áhrif á tónlist síðari
tima.
Eitt sinn gerði Friðrik mikli
Bacli orð að koma til Potsdam
og leika á hljóðfæri fvrir sig.
Friðrik var liljómlistarelskur
maður og ljek sjálfur á flautu.
En Bach afsakaði sig og kvaðst
ekki geta losnað frá störfum
sínum. Sjö árum stðar kom svo
Bacli og i þeirri ferð varð hann
fvrst að leika á öll píano í Pots-
dam fyrir konunginn og síðan
prófa öll orgel sem til voru.
Mörgum árum síðar kom Moz-
art til Leipzig. Honum varð geng
ið inn i kirkju, þar sem verið
var að messa. Hann hlústaði á
sönginn og sagði: „Guði sje lof.
Iljer lieyrir maður loksins nokk-
uð, sem liægt er að læra af. Má
jeg tala við lónskáldið?“ Hon-
um var sagt, að það væri dáið
fyrir fjörutíu árum! Bacli var
ekki frægari en svo af samtið
sinni.
Hann dó árið 1750, sex árum
áður en Mozari fæddist. Sex af
sonum hans urðu tónlistarmenn
og tvcir þeirra allkunnir: Jo-
hann Christiau, sem kallaður
var Londonar-Bach og Karl
Philip Emanuel, sem kallaður
var Hamborgar-Bach. Þeir voru
báðir tónskáld, sem margt liggur
eftir og sumt gott, þó að ekki
kæmist það í námunda við verk
föður þeirra.
----x——
VATNAJÖKULL.
Framh. af bls. 5.
isl hjer viö rannsóknir, tii Gríms-
vatna, og fóru tveir Skaftfellingar
með þeim. Urðu þeir veðurtepptir
á jöklinum, og voru menn orðnir
hræddir um þá, átti að fara að
leita þeirra, er þeir komu aftur
lit bygða.
Næsta ár gekk Jóhannes Áskels-
son ásamt dr. Trausta Einarssyni á
Vatnajökul, mældu þeir þá efri
hluta Skeiðarárjökuls, Grímsvötn og
næstu fjallatinda, svo nú vita menn
nákvæmlega hvar Grímsvötn eru í
jöklinum. Sama ár fór Jóhannes,
ásamt Kristjáni Skagfjörð og
Tryggva Magnússyni tvívegis yfir
Vatnajökul. Fóru þeir úr Horna-
firði upp á jökulinn og norðuryfir
til Kverkfjalla, en þaðan til Grims-
vatna og síðan áfram suðuryfir og
ofan i Fljótshverfi. Þetta saina sum-
ar var Guðmundur frá Miðdal á
Vátnajökli ásamt Þjóðverja og Aust-
erríkismanni. Einnig gekk þá á
jökulinn ítalinn Pollisher. 1936 var
liin svonefndi sænsk-íslenski leið-
angur á Vatnajökli, Svíinn Ahlmann
prófessor og Jón Eyþórsson veður-
fræðingur stjórnuðu.
Við ferðir þessar hefur, eins og
gefur að skilja, aukist mjög þekking
manna á jöklinum, og á eðli jökla
yfirleitt. En þó er mjög margt enn-
þá órannsakað viðvíkjandi Vatna-
jökli, t. d. þykt hjarnbreiðunnar,
en ætla má að hún sje sumstaðar
á annað þúsund metra þykk. Til
samanburðar má geta að Græn-
Pjetur Jónsson, bóndi Reykja-
hlið, Mývatnssveit, verður 'iO
ára 18. þ. m.
landsjökull er sumstaðar 3000 metra
lykkur.
Fyrir tuttugu og fimm árum, rit-
aði Daniel Bruun höfuðsmaður
grein í danskt landfræðitímarit, um
Vatnajökul, og segir þar, að íslend-
ingar láti sig engu skifta rannsókn
Vatnajökuls, en láti útlendinga um
slíkt. Maður þessi hafði ferðast
mikið um fsland, og jafnan ritað
af mikilli velvild um okkur. Hann
er þvi ekki að segja okkur jietta
ti! lasts, heldur blátt áfram að
skýra frá staðreynd. En mikið héfir
þetta nú breyst, á þessum áruni
scm liðin eru, en þó þarf en'n að
vaxa áhuginn fyrir rannsókn lands-
ins, ef að það eiga ekki að verða
nðallega útlendiiigar, sem fá heið-
urinn af rannsókn þessa stærsta
jökuls Evrópu. Ilinsvegar megum
við verða fegnir að útlendingar
geri það, ef við höfum ekki sjálfir
inanndóm til þess.
Myndirnar sem lylgja greininni
eru lánaðar úr bók Jóhannesar Ás-
kelssonar um Grímsvatnagosið 1934.
-----------------x----
í South Carolina er það bannað
að gera að tönnum á hestum og
múldýrum. Er þetta gert til þess,
að hestaprangarar eigi erfiðara með
að ljúga til aldurs hestanna.
——x------
í Donegalflóa á írlandi er eyja
sem Inishmurray heitir. Þar er einn
kirkjugarður fyrir karla og annar fyr
ir konur, því að það þykir ekki
hæfa að þau liggi saman eftir dauð-
an. Vita menn ekki til, að þessi
varúðarráðstöfun hafi verið höfð
meðal kristinna manna annars staðar
i veröldinni.
----x——-
I'rk Einfríður Guðjónsdóttir
bókbindari í ísafold, verður 50
ára 20. J>. m.
Guðni Jónsson gestgjafi, Höfn
i Hornafirði, verður 00 ára 19.
/;. m.