Fálkinn - 08.10.1938, Qupperneq 4

4
F Á L K I N N
VASAPRINSESSAN
i.
Gustav konungur Vasa var
óvenjulega hamingjusamur eig-
inmaður og faSir. Harin var
þrígiftur, og var sambúS hans
viS allar konur hans ágæt, og
hinn mikla fjölda barna, sem
hann átti meS þeim, ól hann
upp meS hinni mestu um-
hyggju. Þótt hann væri fjegjarn
og sparsamur í mörgu, þá þekti
liann þó enga sparsemi þegar
um fjölskylduna var aS ræSa.
Hánn notaSi stórfje til aS kaupa
dýrmæt klæSi og gersemar
handa konum sínum og dætr-
um, og börnum sínum útveg-
aSi hann hestu kennara, sem
völ var á.
Á meSal hinna mörgu barna,
sem hann átti í öSru hjóna-
bandi sínu - meS Margareta
Lejonlnivud var dóttirin
Cecilia, sem var fædd áriS 1540.
Þegar á barnsaldri var Cecilia
fræg bæSi fyrir fegurS og gáf-
ur og víStæka mentun, og eins
og öll þau syslkini hafSi hún
yndi af söng og hljómlist og
var í hvívetna hrókur alls fagn-
aSar.
Hin unga prinsessa ólst upp
í hinu mesta yfirlæti viS hirS
föSur síns. ÞangaS safnaSist
unga kynslóSin af sænska aSl-
inum, og tímanum var skift
milb lærdómsiSkana og skemt-
ana.
Vasaættin var ný meSal kon-
ungsætta Evrópu, þar eS Gustav
konungur var venjulegur aSals-
maSur, sem hafSi brotist til
valda meS hyltingu, en undir
stjórn hans varS SvíþjóS sterkt
riki, og sjálfur safnaSi koriung-
urinn miklum auSi, og vegna
hinna óvenjulegu hæfileika og
dugnaSar lians og vegna þess,
hve börn hans voru mannvæn-
leg viSurkendu flestar fursta-
ættir í Evrópu Vasaættina sem
jafnoka sinn.
II.
Cecilia var 19 ára gömul þeg-
ar systir hennar, Katarina, var
gefin Edzard greifa af Austur-
Frislandi. RáSahagurinn hafSi
veriS Gustav konungi á móti
skapi, en elsti sonur hans, Ei-
ríkur krónprins, fjekk því ráS-
iS, og Edzard greifi kom til
SvíþjóSar meS fríSu föruneyti
þýskra aSalsmanna og var bróS-
ir hans, sem lijet Johann meS
í förinni. BrúSkaupiS var hald-
iS meS mikilli viShöfn og
veisluhöldum haustiS 1559. -—
Þetta hefir sennilega veriS í
fyrsta skifti sem Cecilia fjekk
tækifæri til aS kynnast hinum
fína erlenda aSli, því ennþá
OG ÖRLÖG HENNAR
hafSi sænski aSallinn livorki
tekiS upp hina fínu titla sinna
þýsku stjettarhræSra nje hina
fáguSu siSi þeirra.
AS veisluhöldunum loknum
hjeldu brúShjónin af staS til
Þýskalands meS fjölmennu
föruneyti, og' fylgdi Eiríkur
krónprins þeim til landamær-
anna og Cecilia fjekk leyfi til
aS fara meS, þótl faSir hennar
væri því mótfallinn. í Desem-
bermánuSi komu brúShjónin
og fylgdarliS þeirra til Vad-
stena, en vegna illviSra og
vondrar færSar varS allur hóp-
urinn aS setjast þar aS um
stundarsakir. Þá var þaS einn
dag aS hermaSur nokkur, sem
hjelt vörS á slotinu, skýrSi Ei-
riki frá því, aS liann hefSi oft
sjeS Johann greifa, bróSur birúS-
gumans, aS næturlægi laumast
inn um gluggann á stofu þeirri,
sem Cecilia prinsessa og jóm-
frúr hennar hjeldu til. Eiríkur
varS bæSi liræddur og reiSur
viS þessar óvæntu frjettir, ekki
síst vegna þess, aS þaS hafSi
veriS fyrir bænarstaS hans, aS
Cecilia hafSi fengiS aS fara
meS og hann har ábyrgSina á
henni. ÞaS bætti ekki úr, aS
hann varS var viS aS allur bær-
inn vissi um skandalann og
slúSraSi um Ceciliu og Johann
greifa. Hann leitaSi, ráSa hjá
nokkrum vinum sínum og þaS
varS aS ráSi aS reyna aS koma
greifanum á óvart í slíkri lieim-
sókn. Þetta hepnaSist líka, en
þó var ómögulegt aS skera úr
um það hvort Cecilia væri sak-
laus eSa ekki. Eirikur Ijet hand-
taka Johann greifa og sendi
Ceciliu til Stokkhólms.
BæSi konungurinn og Eirík-
ur voru í óvissu um, hvað gera
skyldi. Það kom til tals að gifta
Ceciliu greifanum, en það var
þó ekki framkvæmt, því það
mundi hafa sannað allar slúð-
ursögurnar, sem út bárust eins
og eldur í sinu til hinna ýmsu
þýsku hirða. Sjálfur hjelt greif-
inn því fram, að heimsóknirnar
í stofu Ceciliu liefðu ekki verið
gerðar í óheiðarlegum tilgangi
og bauð að leggja eið úl á það.
Gustav konungur var hinn mesti
geSofsamaður og þaS var þvi
alt annað en þægilegt fyrir hina
ungu prinsessu að hitta föður
sinn, sem bæði barði hana og
dró hana á hárinu.
Brátt lægði þó storminn, og
þegar það var víst aS samband-
ið rnilli greifans og Ceciliu hefði
engar afleiðingar, þá mildaðist
skap konungsins gagnvart Jo-
hanni greifa, sem lagði eið úl
á sakleysi sitt og var slepl og
vísað úr landi.
III.
Haustið 1560 dó Gustav kon-
ungur og Eiríkur 14. tók við
völdum. í erfðaskrá sinni hafði
konungur ákveðið, að hver af
dætrum hans fengi 100.000 dali
í heimanmund. V'asaprinsess-
urnar voru því einhver hin
bestu gjaforð, sem þá voru á
hjónabandsmarkaSinam í NorS-
urevrópu, og ofan í kaupið voru
þær forkunnar fagrar. Og þrátt
fyrir æfintýrið meS Jolianni
greifa skorti Ceciliu ekki hiðla,
og strax við krýningu Eiríks
konungs, þar sem margir tignir
útlendingar voru viðstaddir
komu fram ýmsar uppástung-
ur um að gifta hana.
Nokkrum vikum eftir krýn-
ingu Eiríks konungs kom einn
af hinum voldugustu pólsku að-
alsmönnum, Tenczin greifi til
Stokkliólms. Hann var sendi-
Jierra frá pólsku hirðinni og
átti að semja um hjónaband
milli Jolianns prins, bróður Ei-
riks konungs og pólskrar prins-
essu. Hann vai-ð þegar hrifinn
af fegurð Ceciliu og hóf bónorð
til hennar og fjekk góðar undir-
lektir bæði hjó Eiriki konungi
og prinsessunni sjálfri. I tvö ár
stóðu samningamir yfir, og þeg-
ar greifinn árið 1563 fór til Sví-
þjóðar til að fullgjöra samning-
inn var sjö ára stríðið við Dan-
mörku byrjað og danskir sjó-
ræningjar tóku skip hans í
Eystrasalti, og hann var fluttur
sem fangi til Danmerkur og dó
þar eftir tvo mánuði.
Um þessar mundir var þýsk-
ur markgreifi, Ivristoffer af
Baden , við hirð ■ Eiriks kon-
ungs. IJann var af tiginni ætt,
en þar eð hann var mjög fá-
tækur fór hann árið 1561 lil
Svíþjóðar sem herforingi til
Eiríks konungs sennilega í von
uiri að fá einhverrar af systr-
um lians. Hann átli aðeins lítið
greifadæmi, Rodemachern, sem
var á landamærum Lothringen
og Luxemburgar. Þaðan hafði
Iiann mjög litlar tekjur og
Eftir Skúla Þórðarson mag. art.
FAGRA
þurfti því mjög á ríku gjaforði
að halda.
Þegar Tenczin greifi var
dauður hóf Kristoffer bónorð til
Ceciliu og fjekk jáyrði, og stóð
brúðkaup þeirra sumarið 1564.
Það var án efa vegna liinnar
göfugu ættar lians, að það gat
komið til greina að hann fengi
hinnar rílvii Vasaprinsessu, því
liann var sjálfur alt of fátækur
til að geta lifað samkvæml venj-
um stjettar sinnar. MeS Ceciliu
fjekk liann mikinn auð, því aulc
hinna 100.000 dala, sem liún
fjekk í heimanmund átti hún
mikil auðæfi í gersemum sem
faðir hennar og hróðir höfðu
gefið henni.
IV.
í árslok 1564 fóru hin ungu
hjón af staS frá Svíþjóð áleið-
is til greifadæmisins Rodemach-
erri. Margsinnis hafði Elisahet
Englandsdrotning boðiS Ceci-
liu heim, og nú álvvað Iiún að
taka boðinu og fara til Eng-
lands. Þau höfðu stórt föru-
neyti og ferðin var mjög erfið
og dýr vegna stríðsins rnilli
Dana og Svía. Fyrst urðu þau
að sigla til Reval og þaðan fóru
þau gegnum Eystrasaltslöndin
til Danzig og þaðan lil Austur-
Frislands til Katharinu systur
Ceciiiu. Var þeim vel fagnað
og nú sá Cecilia aftur sinn
gamla vin Johann greifa.
Þótt systir liennar biði lienni
að dvelja hjá sjer þar til hún
yrði ljettari, vildi Cecilia um-
fram alt lvomast til Englands
til Elisabetar drotningar, sem
margsinnis liafði beðið liaria
að heimsækja sig og þekti
Vasaættina vegna hónorðs Ei-
ríks konungs til hennar. Þau
hjónin hjeldu því til Calais og'
þaðan til Dover meS fylgdar-
lið sitt. ÞaSan fóru þau svo til
London, og Cecilia gat fundið
drotninguna einu sinni áður en
hún fæddi son.
í alllangan tíma dvaldi mark-
greifinn af liodemachern og
kona hans í London og lijeldu
sig mjög ríkulega. En ferðin
hafði orðið geysidýr og lang-
varandi, og áður en þau vissu
voru þau kominn í hotnlausar
skuldir í London. Cecilia, sem
aldrei hafði vitað hvað fjár-
hagsvandræði voru og vitanlega
aldrei hafði hugsað um þess-
háttar liluti, mætti nú alt í einu
hinum verstu örðugleikum á
þessu sviði. Smám saman kóln-
aði vináttan milli hennar og
Elisabetar drotningar, sem hafði
veitt henni nokkra hjálp. Skuld-
heimtumennirnir urðu æ frek-