Fálkinn - 07.07.1939, Blaðsíða 14

14
F Á L K 1 N N
Fjallknnan og fylffdarmeyjar hcnnar.
VESTMANNADAGURINN.
Framh. af bls. 3.
rikjanna, síra Friðrik Hallgrímsson
fyrir minni Kanada, Jakob Krist-
insson talaði um vesturferðir Isi.
Guðm. Finnbogason um Vestmenn
og Sigurður Nordal um skóldið
Stephan G. Stephanson. Lúðrasveitiu
spilaði á milli rœðanna. Að lokum
las Emilía Borg upp kvæði eftir
Steingrim Arason. Hátíðahöldin fóru
ágætlega fram og að jteim Ioknum
talaði Matthías Þórðarson frá Lög-
bergi um hina sögulegu helgi Þing-
valla. — Um kvöldið var síðan stig-
in dans í Valhöll.
Avarp Fjallkonunnar á hinum
fyrsta Vestmannadegi, var á jiessa
leið:
„Við höldum hátíð i dag — ó-
venjulega hálíð.
Jeg verð að játa fyrir ykkur, börn-
in mín, að jeg hefi verið skammsýn
eins og mæðrum hættir stundum til.
En leyfið mjer -gð flytja fram þá
afsökun, að mjer hefir gengið margt
í mót.
Það er ekki fyrr en á seinustu
tímum, að jeg hefi öðlast skilning á
landnámi barna minna í Vesturheimi.
Þegar þau Ijetu frá landi, myndi jeg
hafa kosið að halda þeim hjá mjer,
og hlaut að trúa á batnandi hag.
Mjer hugkvæmdist ekki þá, að
með jjessu landnámi voru þau að
ganga á vog með hinum mestu menn-
ingar þjóðum um andlegt atgerfi,
og að þetta myndi verða mjer og
börnunum, sem heima voru til vegs
brautargengis.
Mjer hugkvæmdist þá heldur ekki.
að með þessu landnámi yrði skapað-
ur tengiliður við gleymdan atburð,
er Leifur sonur minn fann Vestur-
heim fyrstur Evrópumanna. Jeg
hugði ekki þá að tryggð þeirra og
ástríki myndi bera svo hátt í listum
og þjóðlegum fræðiiðkunum, i orð-
um og athöfnum, sem öll reynsh.
fær um sannað.
Alt Jictta er tilefni hátíðarinna',
sem við höldum í dag.
Jeg flyt hugheilar kveðjur og
þakklæti hinni miklu fóstru jjessara
barna minna, og treysti því, að þau
rc ynist henni jafn skyldurækin, eins
og þau hafa verið mjer ástúðleg. En
þeim sjálfum vil jeg leggja ríkt á
hjarta, að jmu varðveiti jafnan vega-
nestið, móðurmálið og menningar-
arfinn, sem mun verða þeim til
gæfu og gengis hjer eftir sem hing-
að til, en en mjer trygging fyrir á-
framhaldandi barnaláni.
Lifið heil.“
Þetta ávarp mun lengi þykja
merkilegt, það er einskonar brenni-
depill fyrsta Vestmannadagsins. I
hverju orði felst hlý hugsun, sem
stefnt er vestur yfir hafið, til sysl-
kina okkar.
Bruninn í Sænska frystihúsinu.
Þriðjudaginn 4. júlö kom upp eld-
ur í norðurálmu Sænska frystihúss-
ins og brunnu til kaldra kola tvær
efstu hæðirnar af þeim hluta húss-
ins. Kl. 12V2 hafði slökkviliðinu tek-
ist að ráða niðurlögum eldsins og
er það allra mál, að framganga þess
hafi verið hin frækilegasla. Hver
upptök eldsins hafa verið er ekki
kunnugt —, þá þetta er skrifað.
Talið er að einn fimti hluti alls
hússins hafi eyðilagst, en húsið
var alt trygt hjá Sjóvátryggingarfé-
lagi íslands fyrir 700 þúsund krón-
ur. Um tjónið af bruna þessum er
ekki vitað en joá, en jjað er gífur-
legt, því að þar var mikið af vöru-
birgðum, sem Bifreiðaeinkasala rík-
isins átti, Alþýðubrauðgerðin, Belgja-
gerðin o. fl. Vörubirgðir einkasölunn-
ar einnar voru t. d. vátrygðar fyrir
200 jiús. kr.
Verner von Heidenstam
átlræður.
Lárviðarskáld Svía, Karl Gustaf
Verner von Heidenstam, varð átt-
í æður í gær.
Hann er fæddur 0. júli 1859 í Ols-
hamniar i fylkinu Nárke, sunnan víl''
Vermaland. Þar er víða hrjóstrugt.
en þar hefir lönguin búið kjarna
fólk, er tekið hefir trygð við frægar
sagnir og fornar dygðir.
Ilrengurinn settist á skólabekk, en
úr námi varð ekki mikið, bæði af
því að hann var heilsulítill og hafði
litinn áhuga fyrir náminu.
Seytján ára gamall fór hann utan,
til Parísar, þar sem hann stundaði
málaranám um skeið. Ekki undi
hann lengi við j)að, heldur svalaði
útþrá sinni í langferðalögum. Hann
ferðaðist mikið um Suður-Evrópu,
einkum Italíu og Grikkland, og auk
þess allmikið um Vestur-Asíu. Á
liessum árum þroskaðist hann mikið
og urðu ])au honum sem verðandi
skáldi mjög lærdóinsrík. Næmleiki
málarans fyrir litum og linum kom
honum að góðu haldi á ferð sinni
um hinn austræna æfintýraheim.
Á Austurlöndum er heimþrá hans
vakin og ást hans til ættjarðarinnar
öðlast hina innri glóð, er aldrei hef-
ir sloknað síðan.
Verner von Heidenstam var um
þrítugt, er hann gaf út sína fyrstu
bók. Það var Ijóðakver og hjet Vall-
fart och vandrings&r (Pílagríms-
för og ferðaár). Kvæðin í kverinu
bera öll merki hins suðlæga og aust-
ræna heims — og eru ferðakvæði.
Það leyndi sjer ekki, að hjer var
nýtt skáld á ferðinni og gagnrýnend-
urnir í Svíl)jóð áttu ekki nógu sterk
orð til að lýsa hrifningu sinni.
í Ijóðasafni þessu kemur fram hin
sterka þrá hans eftir heimahögun-
um, eins og í kvæðinu: Jag langtar
hem, sem hjer er setl fram í ófull-
kominni jiýðingu:
— Mig langar heim j)ið ótta
löngu ár —og eins í svefni og vöku
tg þrárnar fann. Mig langar lieim
- mjer fylgja þessar þrár, en þó
ekki til inanna, — eg engið þrái og
Páfinn iðkar leikfimi.
Síðasti páfi, Píus XI. var alkunn-
ui maður fyrir l)að, hve góður hann
var í fjallgöngum. Eftirmaður hans,
hinn núverandi páfi, er einnig mik-
ill íþróttamaður. í Vatikaninu cr
sjerstakur leikfimissalur með alls-
konar áhöldum, og þar iðkar páf-
inn leikfimi i heilan klukkutíma
á hverjum morgni, til þess að mýkja
líkamann. Að því búnu gengur hann
dálitla stund í hægðum sinum um
garðinn, áður en hann tekur til
sinna daglegu starfa. — Meðan hann
var kardínáli, var liann olt á ferða-
lagi í stjórnmálaerindum fyrir páf-
ann. Og þó notaði hann oft flug-
vjelar.
steinana, þar ljek jeg litill sveinn.
Þegar Verner von Héidenstarn
kenmr fram á bókmentasviðið laust
fyrir 1890 hafði grá raunsæishyggja
verið um skeið einráð í bókmentum
Svía. Gegn henni reis Verner von
Heidenstam og fleiri af ungu skáld-
unum. Þessir ungu menn hafa stund-
um verið kallaðir nýidealistar. Þeir
heimtuðu að ímyndunaraflið og hug-
myndaflugið hlyti sinn rjelt í bók-
mentunum. Þeir lýstu fegurð lífsins
<<g gleði með íburðarmiklum orðuni
og litum.
Iin þjóðfjelagsmálin, sem raunsæ-
isskáldin höfðu svo mjög látið til sín
taka, virtu nýidealistarnir að vettugi.
1895 gaf Heidenstam út Dikter
(Iíæði). Með þeirri bók tók liann
ondvegissæti á skáldaþingi Svía og
hefir haldið því síðan. í þeiri bók
er kvæðaflokkur hans Tiveden. Þar
IS'sir hann átthögum sínum, hinni
hrjóstrugu og grýttu bygð niðþungr i
og töfrandi skóga. Hann lýsir þar
einkennilegum persónum, sem eru
að ytra útliti hrufóttar og grýttar
eins og náttúran, sem hefir alið þær
upp, en eiga hina innri hlýju sje
vel leitað.
Eftir útkomu þessara kvæða sneri
Heidenstam sjer að óbundnu máli
og hefir hann orðið á því sviði
sami meistarinn og í bundnu formi.
Hefir hann gefið út margar bækur,
sem taldar eru með þvi besta, er út
hefir komið ó sænsku.
1915 gaf hann loks út Ijóðasafnið
Nya Dikter (Ný kvæði). Þar er að
finna mörg fegurstu og kjarnmestu
ættjarðarljóð, er Svíar eiga. í þeirri
bók er hið fræga kvæði: Sverge,
Svergc, Sverge fosterland, sem er að
verða þjóðsöngur Svía, undir hinu
gullfallega lagi Stenhammer.
Verner von Heidenstam hefir
margan heiður hlotið um dagana
eins og ælla má. En hjer verður það
aðeins nefnt, að hann er heiðurs-
iloktor Háskólans í Stokkhólmi, „einn
af átján“, í Sænska Akademíinu og
nóbelverðlaunamaður (191(1).
Sem ræðumaður nýtur Heiden-
stam, mikils álits. Mælska hans eins
og skáldskapur allur er borin upp
af þrótti og karlmensku, ættjarðar-
og sannleiksást. — Við mörg meiri
háttar þjóðhátíðleg tækifæri hefir
hann verið fenginn til að tala kraft
í þjóðina af orðgnótt sinni og anda-
gift. — Hefir honum stundum verið
jafnað við Björnstjerne Björnsson
hvað mælsku, kraft og kyngi senertir.
Verner von Heidenstam er norræn!
skáld i bestu merkingu þess orðs.
Fornsögum vorum ann hann mjög
og les þær mikið, einkum er Njála
honum kær. Hann hefir orl langt
og þróttmikið kvæði um Gunnar á
Hlíðarenda, sem Magnús Ásgéirsson
hefir þýtt á islensku. Birti „Fálkinn '
þá þýðingu fyrir þrem árum.
Þessa dagana verður Heidensta.u
ekki aðeins hyltur i Svíþjóð, ætt-
landi sínu, sem einn þess besti son-
ur, heldur um öll Norðurlönd, að
minsta kosti meðal allra bókmenta-
vina. Sigiirjón Guðjúnsson.
Eiturfaraldur í Hollywood.
Lögreglan í Los Angeles hefir
skýrt frá þvi, að ýmsir frægir kvik-
myndaleikarar muni vera bendlaðir
við eiturmál eitt mikið, sem höfðað
hefir verið gegn lækninum Frede-
ric Waitsfelder. Er honum gefið að
sök, að hann hafi látið sjúklinga
sína fá allskonar nautnaeitur, án
leyfis yfirvaldanna. Hefir Waits-
felder játað, að hafa lótið eina kvik-
myndastjörnu fá 250 skamta af eitri
alls, á síðasta ári, og afhent lista yf-
ir leikara, er fengið liafa hjá hon-
um eitur, svo að það þykir sannað,
að notkun eitursins sje almenn með-
al kvikmyndaleikaranna.