Fálkinn - 22.12.1939, Blaðsíða 23

F Á L K I N N
17
/>uð þarf víðar að ríða vötn en ú íslaruli. Myndin er lir Visdal í Jötun-
heimi.
inni, ])angað til við opnuðum hlíf-
arnar báðum megin. Þá baðaði hann
vængjunum og ofhitnaði ekki. Og um
miðjan morgun vormn við komin til
•luvasshytta.
Það er barnaleikur að ganga á
Galdhöpiggen þegar maður getur ek-
ið típp að Juvasshytta. Þvi að hún er
1817 metra yfir sjó, en Galdliöpiggen
24C8. Aðeins Ö50 metra liæð að ganga
og greiður vegur. Fannirnar úr Gald-
höane ganga niour i Juvatn, en í
vestri rís sjálfur tindurinn, heldur
kollhúfulegur að sjá, ber i kolli en
með stórri fönn móti suðri. Leiðin
er hallalítil fyrsta hálftimann, en þá
tekur við jökull, sem lieitir Stygge-
bræen (en það er bara mont, þvi að
þetta er sauðmeinlaus jökull og kalla
má ósprunginn). Við slóumst i stóran
lióp, sem var ferðbúinn við Juvatn
og þegar að jöklinum kom voru allir
„settir í bönd“ — ekki úr að aka
með það, sagði foringinn, tæplega
tvítugur strákur, eldrauður í kinn-
um og flagnað’ur á nefinu. Eina smá-
sprungu fundum við á leiðinni, en
þegar yfir jökulinn kom tók við erf-
iðasti áfanginn, stórgrýtt og bratt
skersli, og svo brött fönn upp að
tindinum.
Manni bregður í brún þegar kem-
ur upp á hátindinn. Þessi meinlausa
brekka, sem maður hefir klifrað upp
endar í þverlinýptri egg, mörg hundr-
uð metra hárri, sem veit á móti
norðri. Þetta er ekki ósvipað stækk-
aðri myhd af Valahnúk á Reykjanesi,
en þar er það sjórinn, sem meitlað
hefir þverlinýpið. Hjer er það ísinn.
Ilann liefir grafið og sprengt norður-
vegginn á tindinum, en orðið að gef-
ast upp við eitilhart gabbróið í tind-
inum — ef tindurinn liefir þá ekki
altaf staðið upp úr ísbreiðunni eins
og einskonar Hágöngur eða græn-
lenskur „nunatak".
Það er skafheiðríkt og steikjandi
liili í sólinni, þrátt fyrir hæðina.
Fylgdarmaðurinn segir útsýnið það
besta, sem það geti orðið. Og það er
gott en þó ekki eins gott og af fjöliun-
um heima, þegar kringumstæðnr eru
bestar. Loftið er mistraðra í fjarlægð,
þetta mistur, sem Norðmennirnir
kalla „ölröyk" en Danir „varmedis".
Við sjáum samt fast að því 100 kíló-
metra. Þarna úir og grúir af livöss-
um fjallatindum, sem eru alger and-
stæða bungulagsins, sem er á flest-
um liinum lægri fjöllum í Noregi.
Flestir eru þessir tindar úr gabbró,
og jarðfræðingarnir lialda því fram,
að það hafi verið þolnara gegn ísn-
um en jafnvel granítið, sem svo viða
er undir í fjöllunum, en sumir gefa
þá skýringu, að tindarnir liafi altaf
staðið upp úr, og því sjeu þeir livass-
ir. Hvergi sjest til hafs, því að þó
ekki sje nema rúmlega 40 km. vegur
til innfjarðanna í Sogni, þá eru þeir
svo þröngir og sæbrattir að livergi
sjer niður að sjávarmáli. Jöklar eru
engir stórir í sjálfum Jötunheimi, en
í vestri og norðvestri er aðaljökla-
svæði Noregs; úrkoman, sem fylgir
liafáttinni, strandar þar en kemst
ekki alla leið að Jötunheim. Þar eru
ótal smájöklar ög endar nafn þeirra
flestra á „bre“ — Hestbre, Harbars-
bre, Skriðuhlaupsbre, Sikkilsbre og
syðst Jostedalsbre, sem er mesti jök-
ull Noregs og í ferðamannapjesum
kalla þeir Norðmenn hann stærsta
jökul Evrópu. Hann er á við tíunda
lilutann af Vatnajökli, svo rjett er
nú mælt.
Þarna i suðvestri i 25 km. fjarlægð
er Fanaráken, skrítið fjall 2075 m.
liátt, með veðurathugunarslöð frá
veðurstofu Vestur-Noregs. Þar sat
Jón Eyþórsson löngum hjer forðum,
er liann var starfsmaður hjá Veður-
stofu Vestur-Noregs i Bergen. Og enn
fjær í sömu átt Skagastólstindarnir,
ekki alveg ósvipaðir Klukkutindun-
um suður af Skriðu, snarbrattir viða
og eftirsóttir af klifurgörpum, enda
liafa þeir sumir lokið æfi sinni þar
i hengjunum. Og enn sunnar Hórung-
arnir. Austur af þessum „tindaskaga"
úir og grúir af einstökum tindum.
Á strýtunni GaUhöpigc/en. Sæluhúsið stendur undir hæstu nybbunni.
sem flestir eru kringum 2100 metra
háir. Einna sjerkennilegastur af þeim
er Uranostindur, sem er sunnarlega
í Jötunheimi, eigi langt frá vötnun-
um miklu, Bygdin og Tyin, sem eru
einskonar útverðir Jötunheims að
sunnanverðu.
Þarna uppi á Galdhöpiggen eru
tveir kofar. Þegar við höfum litast
um svo sem hálftíma og kíkt í allar
áttir, eftir útsýnisskífunni -— sem
ekki kemst í hálfkvisti við skífuna á
Valhúshæð, þvi að þar er eingöngu
gráðubogi en engin nöfn, svo að mað-
ur er jafnnær nema maður hafi upp-
drátt við hendina — komum við inn
í sæluhúsið. Það er hólfað í tvent og
í innri stofunni var eldavjel. Fylgd-
armaðurínn hafði kveikt upp og hit-
að ketilkaffi, sem allir drukku með
bestu lyst, þó að framreið'slan væri
ekki upp á það fullkomnasta og sælu-
luisið sóðalegra en slikir staðir eiga
að vera, Þar hafði víst ekki verið
þvegið lengi.
Við vorum tvo tíma frá Juvasshytta
og klukkutíma er maður niður. Þess
má geta, að snjóbíll liefir orðið svo
frægur að komast upp á tindinn, en
hann var þrjár vikur í ferðinni frá
Juvasshytta, svo að vjelamenningin
sigrar ekki allstaðar. — — —
— Það verður ekki minst svo á
Galdhöpiggen, að ekki sje sagt ofur-
lítið frá Juvasshytta og hvernig sá
slaður varð til.
Maður er nefndur Knútur í Vola.
Hann var í æsku fylgdarmaður
þeirra, sem gengu á Galdhöpiggen, en
það þótti þrekvirki i þá daga og
gerðu ekki aðrir en útlendingar. Enda
var það erfitt að ganga alla leið
neðan úr bygð, um 1800 metra á hæð-
ina. Oft urðu útlendingarnir að gista
þarna uppi við illan útbúnað og lentu
i hrakningum. Knútur i Vola sá, hvi-
líkt gagn gæti orðið að því, að hafa
sæluhús þarna upp frá og rjeðst í
að koma þar upp smákofa. Sumt af
efninu flutti hann á hestum og sumt
dró hann. Kofinn komst upp, 1886,
en varð brátt of lítill. Þá fór Knútur
að draga að til viðbótar og bygði
við hvað eftir annað, svo að nú er
komið þarna stærðar hús, með ágæt-
um setustofum og gistingu fyrir um
30 manns. En fallegt er það ekki
fremur en flest þau hús, sem bygð
eru smátt og smátt, án þess að áætlun
hafi verið gerð um það fyrirfram.
Svo komu bifreiðarnar til sögunn-
ar. Það var ljelegur kerruvegur úr
Böverdal upp i sel, sem eru eitthvað
um þúsund metra yfir sjó. Og Knút-
ur fjekk hreppsnefndina til að gera
þennan veg bílfæran en sjálfur rjeð-
ist hann í að halda honum áfram og
fjekk til þess ofurlítinn styrk af op-
inlieru fje. Nú er orðið biifært alla
leið heim í hlað á Juvasshytta. Það
er sonur Knúts, sem ræður húsum
þar nú, því að gamli Knútur dó 1930.
En fyrir framan liúsið stendur steypt-
ur stöpull með lágmynd úr eir af
Ivnúti í Vola. Hann er með jöklavað-
inn um öxl og heldur jökulöxinni á
lofti. Hann á þetta minnismerki skil-
ið, gamli maðurinn, þvi að það er
hann, sem opnaði leiðina að liæsta
tindi norðurlanda. Og enginn skorast
undan að borga fimm krónurnar,
sem teknar eru í vegagjald af hverri
bifreið, sem ekur veginn lians.-----
— Á Galdliöpiggen skildi jeg við
samferða-brúðhjónin, en konan mín
liafði orðið eftir á Juvasshytta. Við
ákváðum að hittast öll á Lóm um
kvöldið. Mig langaði nefnilega til að
leggja ofurlitla lykkju á leiðina, til
þess að komast enn hærra. Og þó
var jeg á hæsta fjalli Noregs, og ekki
ætlaði jeg að fljúga.
Hvernig mátti það ske? Ráðningin
á gátunni er sú, að á Glittertind, sem
er talin 15 metrum lægri en Galdhö-
piggen, miðað við bergtindinn, er að
jafnaði alt að 30 metra þykk fönn.
Svo að henni meðtalinni er Glitter-
tind hærri. Það var lengi um það
deilt, hvort fjallið ætti að teljast
liærra, þangað til landfræðingurinn
Werenskjöld prófessor skar úr og
sagði: Snjór er ekki land. Við gætum
eins vel miðað hæð Noregs við skýja-
bólstrana og við fönnina á Glitter-
tind! Og síðan liefir Glittertind orðið
að láta sjer nægja annað sætið, þó
að menn hafi gengið hærra þar en á
liinum tindinum.
Og þarna lá liann með mjallhvít-
ann skallann, í aðeins tíu km. fjar-
lægð. En sá er gallinn á, að milli
tindanna er djúpur dalur, sem Vis-
dalur lieitir og ofan í hann verður
maður að fara og klifra svo 1200
metra upp aflur. Það var tiltölulega
liæg leið frá Galhöpiggen og niður að
Spiterstulen, sæluhúsinu í Visdal, þó
nokkuð væri hún stórgrýtt, en leið-
ina upp þaðan vil jeg helst ekki minn-
ast á, því að það fer hrollur um mig
þegar jeg liugsa um hana. Urðin var
litið betri en i gininu á Surtshelli og
brattinn svo mikill á köflum, að það
mátti fremur heita, að maður klifraði
en gengi. Maður „skreið upprjettur“.
En þetta tók enda og eftir því sem
maður færðist nær hægðist leiðin og
síðasti hálftiminn á fönninni var
snnnkölluð skemtiganga. Jeg hugsaði
til Tómasar Reykjavikurskálds: „Eig-
inlega er aldrei hratt — aðeins mis-
munandi flatt“. En þarna voíru tals-
\erðar sprungur, svo að maður varð
feginn fjallavaðnum og gerðist fús-
legar „bandingi" en á Galdhöpiggen.
Við höfðum verið nær átta tíma á
leiðinni milli tindanna og nú var
dagur að kveldi kominn og enn átti
jeg ófarið niour að Lóm. Viðstaðan
varð þvi stutt á Glittertind, en kaffið
i sæluhúsinu endurnærði mann á sál
og líkama. Og útsýnið í kring var
liimneskt. Þarna var fult af fólki,
Niðurl. á bls. 19.
Skriðjökulsbrú i vestanverðum Jölunheimi.