Fálkinn - 02.05.1941, Blaðsíða 4

F Á L K I N N
BRYNREIÐAR
Skæðustu landvopn heimsstyrjaldarinnar.
Haustið 1916 voru fyrstu brynreiðarnar notaðar í heimsstyrj-
öldinni. Þær vöktu athygli, en urðu ekki að þeim notum, sem
vænst hafði verið. Brynreiðar núverandi styrjaldar eru miklu
fulikomnari.
^uEYÐIN er móöir uppgötvananna,
og sannleiksgildi þeirra orða
kemur máske aldrei eins ljóst fram
og á stríðstimum. Það er erfitt að
segja hvort styrjaldir knýja betur
fram vondar hneigðir mannsins eða
góðar, en vist er um það, að menn
eru aldrei eins hugvitssamir og í ó-
friði. Erfiðleikarnir á því að brjótast
gegn á vesturvígstöðvunum 1914—1918
knúðu þannig fram tvær nýjar vopna-
tegundir, orustuflugvjelina og eitur-
gasið og endurlifguðu æfagamalt
vopn, stríðsvagnana eða brynreið-
arnar.
Tilgangurinn með stríðsvögnunum
var upphaflega sá, að vera fótgöngu-
liðinu til verndar, er það sótti fram
gegn varnarskothríð óvinanna. Og
stríðsvagnarnir frá 1916 eru fyrstu
tæki þeirrar teghndar, sem voru
sæmilega nothæf. Annars kann her-
sagan frá ýmsum stríðsvögnum að
segja, svo sem stríðsvögnum Assyriu-
ínanna og Rómverja, sem. ólmum
graðhestum var beitt fyrir, striðs-
kerrum Kínverja, sem voru notaðar
fyrir rfteira en 3000 árum og „lier-
skipinu á hjólum“, sem sagt var að
prinsinn af Oraniu hafi látið smiða.
En vjelknúnir stríðsvagnar voru
líka til á undan brynreiðunum frá
1916. Fyrsta vagn af þeirri tegund
mun Frakkinn Cugnot liafa smíðað
árið 1769. Hann smíðaði gufuvjel,
sem stóð á lijólum. Þessi brynreið
komst ékki nema fáeina kílómetra á
klukkustund og tuttugustu hverja
mínútu varð hún að nema staðar til
að kynda og auka gufuþrýstinginn.
Þegar hugvitsmaðurinn var að sýna
fulltrúum frönsku stjórnarinnar vjel-
ina, tókst svo illa til, að hún braut
niður vegginn í skálanum, sem liún
stóð í. Og hugvitsmaðurínn var
settur i fangelsi.
Ástralskur hugvitsmaður, L. E.
Mole að nafni, sendi ensku her-
stjórninni árið 1912, teikningar að
brynreið, sem rann á gúmmíbandi
og hafði margt til sins ágætis. En
þessi hugmynd fjekk ekki byr hjá
sjerfræoingunum og teikningarnar
voru lagðar á hilluna. Þær komust
ekki fyrir almennjngssjónir fyr en
styrjöldinni var lokið. Sama var að
segja um brynvarða dráttarvjel, sem
verksmiðja ein í Nottingham bauð
hermálaráðuneytinu. Téikningarnar
fundust í skjalasafninu eftir stríðið,
og þessi athugasemd fylgdi þeim frá
Brynreid' að koma upp úr djúpum skurði. Brattinn hindrar
• hana ekki.
í október 1914 hugkvæmdist enska
ofurstanum E. D. Swinton að smíða
brynreið, sem gæti slitið sundur
gaddavírsgirðingar, farið yfir skurði
og skotið sundur vjelbyssustöðvar ó-
vinanna. Einn af kunningjum hans
hafði lýst fyrir lionum hugmynd
sinni um „yankey-traktor“, sem gæti
arvjelar. Skyldu þeir vera með þykkri
brynju og vopnaðir fallbyssum og
hríðskotabyssum og gæti klifrað yfir
skotgrafir og farið gegnum gadda-
virsgirðingar.
Þar var hugmyndin að brynreið
nútímans komin fram. En saga henn-
ar, þangað til hugmyndin fjekk á sig
fast form og fyrsta
brynreiðin var full-
gerð, er saga sam-
feldrar baráttu við
tortryggni og skrif-
finsku.
Hermálaráðuneyt-
ið var lítið hrifið af
tillögunni. Sumir af
sjerfræðingum þess
töldu, að það mundi
taka mörg ár að
smíða svona vjel-
ar, og að styrjöldin
yrði búin áður. Til-
lögurnar voru lagð-
ar á hilluna. En
Swinton gafst ekki
upp. Hann fór á nýj-
an leik í hermála-
ráðuneytið, en eklci
fjekk hann sínu
framgengt í það
skifti.
n _ Meðan þessu fór
Ljettar brynreiðar á vegleysum. Þær eru miklu hraðskreiðari en brynreiðar styrjaldarinnar fram voru þó gerð-
191 k—18, og hægra að stjórna þeim.
sjerfræðingnuin, sem hafði haft þær
til álita: „Maðurinn er vitlaus."
Þjóðverjinn Goebel smíðaði eða
teiknaði líka „vopnað landbeitiskip“
— mikið bákn með fjölda af fall-
byssum.
„klifrað eins og skrattinn sjálfur.“
Swinton sendi hermálaráðuneytnu
tillögur sínar 20. október 1914 og
hjelt því fram, að liægt væri að
smíða „vjelbyssuspillira" sem gengi á
gúmmi- eða stálbandi, eins og drátt-
Ensk brynreiðafylking á æfingu.
ar ýmsar undirbún-
ingstilraunir. Hug-
myndin hafði nefnilega komið fyr-
ir sjónir Winston Cliurchill, sem þá
var „First Lord of Admiralty“ og
liann sá þegar, að þarna var merki-
leg nýung á ferðinni. í janúar 1915
lagði hann fram tillögur fyrir As-
quith forsætisráðherra um að smíða
vjelar, sem gætu farið yfir skotgrafir
og gegnum gaddavírsgirðingar, eins-
konar brynvarðar dráttarvjelar. Ekki
skyldu þær notaðar sem sóknarvopn
heldur til þess að flytja fram her-
sveitir gegnum kúlnahríð óvinanna.
Ennfremur mælti Churcliill með til-
lögum, sem komiö höfðu frá öðrum
enskum fyrirliða, um að smíða „land-
beitiskip" á þremur hjólum. Þrír
fallbyssuturnar, hver með tveimur
4-þumlunga fallbyssum. 800 hestafla
diesilhreyfill átti að knýja vígvjel
þessa áfram.
Það var talið að svona vagn ætti
að geta farið yfir 15 feta djúpar ár,
svo að ekki var liann neitt smásmíði.
Og svo mikil var bjartsýnin, þegar
verið var að ræða um þessa brynreið,
að ekki var talið neitt þvi til fyrir-
stöðu, að hún ;gæti komist yfir ána
Rín.
En þegar farið var að athuga málið
nánar varð niðurstaðan sú, að þessi
vígvjel yrði aldrei minna en 1000
smálestir á þyngd og yrði ágæt skot-
skífa fyrir fallbyssur óvinanna. Bryn-
reiðarnar urðu að vera miklu minni.
Og í febrúar 1915 var skipuð sjer-