Fálkinn - 02.05.1941, Blaðsíða 5

f Á L K 1 M tt
5
♦
stök nefnd til þess aÖ koma tilraun-
inni í framkvæmd, svokölluð „land-
skipsnefnd".
Tilraunirnar gáfust ekki vel og her-
stjórninni var óljúft að sjá af mönn-
um, i liinn svonefnda landskipaflota.
Sneri nefndin sjer í öngum sínum til
frú Pankhurst og suffragetta hennar
og buðu þær fram sextán sjálfboða-
liða. En aldrei þurfti á því að halda,
því að mannafli kom á síðustu stundu
út annari átt.
Tveir verkfræðingar, Tritton og
Wilson, unnu nú að teikningum dag
og nótt. Kölluðu þeir bifreiðina
„Little Willie“, en það gælunafn
höfðu bretsku hermennirnir gefið
þýska krónprinsinum.
Og i desember 1915 var fyrsta
brynreiðin fullgerð, smíðuð af firm-
anu Foster & Lincoln. Hún fjekk
nafnið H.M. Landship „Centipede",
en var seinna kölluð „Mother", enda
var þetta móðir allra síðari bryn-
reiða. Næstu brynreiðarnar voru
kallaðar „Big Willies". Herfræðingar
luku lofsorði á gripinn. En mundi nú
þessi „Mother“ nokkurntíma komast
á vígvöllinn? Churcliill var stað-
ráðinn í að svo skyldi verða.
Smíðið á þessari brynreið hafði
farið fram með mestu leynd. Hver
einasti maður, sem að smiðinni vann
var bundinn þagnareiði og allir vissu,
að þung refsing lægi við, ef út af
bæri. Það litla, sem barst út um smiði
skipsins var, að tilraunin væri mis-
hepnuð og almenningur trúði því.
Hinn 2. febrúar var ein af bryn-
. reiðunum sýnd ýmsu stórmenni i
Hatfield Park, þar á meðal I.loyd
George og lord Kitchener. Vakti hún
hrifningu allra — nema Kitcheners.
„Laglegt leikfang" kallaði hann bryn-
reiðina og dró ekki dul á þá skoðun
sína, að aldrei mundi styrjöldin vinn-
ast með slikum tækjum. En eigi að
síður var nú farið að smíða fleiri
brynreiðar og þvi haldið áfram með
inestu leynd næstu sex mánuði. í
júlílok afrjeð lierforingjaráðið að
senda brynreiðarnar til vigstöðv-
anna og liafa þær til taks þar undir
haustið.
En það voru ekki nema fáar bryn-
reiðar fullgerðar og aðeins lítið lið,
sem kunni með þær að fara. Nefnd-
in áleit, að brynreiðarnar mundu
tæplega gera gagn nema þær yrðu
margar. Og ef byrjað væri að nota
þær áður en mikið væri til af þeim
þá mundi það aðeins verða til ills
eins og öllum líkum yrði spilt til
þess, að hægt yrði að sigra fjand-
mennina með þeim. Óvinirnir mundu
Anthony Eden, sem þá var hermálaráðherra, skoðar brynreiðaherdeild í Austur-Englandi.
þá fá tima til að efna til varnarráð-
stafana. Frakkar voru um þessar
mundir að byrja að smiða bryn-
reiðar og vildu láta Breta bíða þang-
að til þeirra vjelar yrðu tilbúnar,
svo að þær gætu gert atlögu sameig-
inlega.
En Haig hermarskálkur vildi ó-
gjarnan breyta skipun, sem hann
liafði gefið. Orustan við Somme, sem
hófst L júlí 1916 var ekki komin á
hástig, og þó að samherjar hefðu
ekki komist nema nokkrar mílur
frain, var mannfall þeirra eigi að
síður ógurlegt. Eftir fyrstu atlöguna
töldu Bretar sig hafa mist um 60.000
fallna og særða — kjarnann úr her
Kitcheners. Eitthvað varð að gera
til þess að auka liðinu djörfung og
eggja það til nýrrar sóknar. — —
Hinn 15. september 1916 óku rúm-
lega fimtíu bifreiðar upp að víglín-
unum og voru tygjaðar undir atlögu.
Mestur hluti liðsins á brynreiðunum
hafði aldrei verið á vigstöðvunum
og ætlaði að ærast af stórskotahríð-
inni.
Vegirnir voru þvergirtir og látlaus-
ar raðir af hermanna- og sjúkrabif-
reiðum. Langar raðir af múlasna-
vögnum dróu fallbyssur og skotfæra-
vagna og ógry.nni fótgönguliðs óð
grágulan aurinn á vegunum. En allir
töluðu aðeins um eitt: nýja vopnið,
sem væri væntanlegt til aðstoðar.
Nóttina áður en atlagan hófst
skriðu brynreiðarnar nokkur hundr-
uð metra áfram, inn í sjálfa víglín-
una. Þaðan átti atlagan að hefjast,
hálftima fyrir birtingu. Klukkan
hálfsex settu áhafnirnar hreyflana
i gang eftir langa vökunótt, skjálf-
andi af spenningi og nú skriðu bryn-
reiðarnar áfram — út í fyrsta æfin-
týrið. Löng lína af brynreiðum fikr-
aði sig áfram í leðújunni, mölvaði
niður gaddavírsstólpana og færðist
nær og nær þýsku viglínunni, en
áhöfnin gat varla dregið andann í
þröngum stálklefunum. Nú var kom-
ið að fremstu þýsku hlaupgröfunum.
Fjöldi gráklæddra manna tók á rás
upp úr þeim og flýði skelkaður, en
margir fjellu í skotliriðinni.
Þýsku hermennirnir lögðu ekki i
vana sinn að hræðast, lireysti þeirra
var viðurkend af andstæðingunum.
En þarna hittu þeir fyrir vopn, sem
þeir höfðu aldrei sjeð áður, hræði-
legt og dularfullt vopn og því var
ekki furða þó þeir flýðu. Þetta var
sama sagan og þegar besti her heims-
ins, Bómverjar, mættu brynjuðum
fílum Hanníbals í fararbroddi fyrir
málaher Kartagóborgarmanna. Þá
kom fát á hermennina og þeir flýðu
sem fætur toguðu fyrir fílunmn.
Á sama hátt fór þýsku hermönn-
unum nú er þeir mættu hinum ó-
stöðvandi brynreiðum. Sumar þeirra
lentu að vísu í sprengiholum, sumar
biluðu og aðrar viltust í þokunni.
En þær sem dugðu sóttu vel fram.
Ein brynreiðin stefndi í farar-
broddi inn í smábæinn Fleurs og Þjóð-
verjar flýðu undan í mesta ofboði.
fíren-byssuvagnarnir eru ekki brynreiðar í venjulegnm skilningi, þó að þœr renni á band-
hjólum. Hjer sjást pólskir hermenn á einum slikum vagni.
Sumir földu sig i kjöllurum sundur-
skotinna húsa og herinn frá Nýja-
Sjálandi, sem sótti fram í kjölfar
brynreiðanna átti hægan leik að
finna þá og taka bæinn blóðsúthell-
ingarlaust. Og njósnarflugvjel, sem
var á sveimi yfir bænum, sendi sig-
urboðskapinn heim jafnharðan og
var honum tekið með miklum fögn-
uði“. Önnur brynreið staðnæmdist á
þýskri skotgröf og skaut til beggja
handa og ók siðan meðfram gröfinni
og tók 300 fanga.
Þýsku herstjórninni kom þetta ekki
gersamlega á óvart. Hún vissi fyrir-
fram, að Bretar höfðu vígbúnað til
að setja nýja vígvjel á vígstöðvarnar.
Það spurðist síðar að þessi fregn
hafði komið frá njósnakvendinu Mata
Hari, „Java-dansmærinni“, sem síð-
ar var skotin í Frakklandi. að minsta
kosti hafði þýska herstjórnin ámint
herinn um að láta ekki skelfast,
þó liann sæi eitthvað nýstárlegt, en
sú aðvörun hreif ekki. Þegar þýsku
hermennirnir sáu gráu vígvjelarnar
koma fram úr þokunni hurfu öll góð
áform og þeir komust í uppnám,
eins og eðlilegt var.
Hinsvegar óx hermönnum samherj-
anna mjög hugur við þetta. Enski
„Tommy-inn“ hafði eignast áreiðan-
legan samherja, sem dugði vel þó
hann væri ljótur og seinn í vöfun-
um, og strandaði hvorki á gaddavír
nje vjelbyssuhreiðrum — verstu ó-
vinum hermannanna.
En einn flokkur manna var litið
ánægður með nýjungina og það voru
áhafnirnar á brynreiðunum sjálfum.
Þær áttu bágt með að skilja fögnuð-
inn yfir þessum vjelum og þótti ekk-
ert varið í gamanvisuna um „Old
Mother Hubbard", sem hermennirnir
skírðu brynreiðarnar. Þegar áliafn-
irnar komu skríðandi út úr vögnun-
um eftir orustuna, þar sem þær
höfðu setið löðrandi í svita, hálf-
kafnaðir af bensinfýlunni og hálf-
ærðir af hvellunum frá sínum eigin
6-punda fallbyssum, vissu þeir ýmis-
lcgt, sem fjelagar þeirra ekkfc vissu.
Björtu vonirnar, sem menn liöfðu
haft á brynreiðunum, höfðu ekki
ræst.
Af þeim 32 brynreiðum, sem fóru
i bardagann, tókst níu að halda sjer
í fararbroddi fótgönguliðsins og
vinna óvinunum stórtjón. Níu viltust
í þokunni og urðu að láta skeika að
sköpuðu, fimm lentu í skurðum og
sprengjuliolum og níu sátu fastar
vegna vjelbilunar.
Áhöfnunum fanst þetta hálfgerður
Pyrrhusarsigur. Og nú höfðu óvin-
irnri komist að leyndarmálinu, án
þess að árangurinn af sókninni hefði
orðið sá, sem búist var við. Það hafði
ekki tekist að rjúfa víglínu óvinanna.
Bara að yfirherstjórnin hefði beðið
Frll. á bls.J/t
í