Fálkinn - 21.11.1941, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
BÆNDAUPPREISNIN
í ÞÝSKALANDI OG DANMÖRKU
P^ANSKIR bœndur hafa eigi unað
vel hag sínum undir stjórn Þor-
valdar Staunings og stundum verið
að halda œsingafundi og lieimta
kjarabætur. Á þessum fundum vitna
þeir stundum í Skipper Klement og
hændauppreisnina á siðskiftaöldinni.
En fáir muna nú Skipper Klement
þó að vísu hafi nýlega verið reist
standmynd af honum í Álaborg, á
400 ára afmæli þess að hann var
hengdur.
HVER VAR SKIPPER KLEMENT?
Það hefir jafnan verið einskonar
dularhjúpur yfir þessu nafni og enn-
þá eru menn eigi sammála um hvers-
konar persóna hann hafi verið og
hvort hann eigi standmyndina skilið.
Klement var tekinn af Hfi sem upp-
reisnarmaður, sem afvegaleiðari lýðs-
ins, er hann liafði æst upp gegn
aðli og Ijensherrum. Það voru Ijens-
herrarnir sem bælu þessa byltingu
niður og handtóku Klement og lögðu
hann á gaddabrík, fylgismönnum
hans til varnaðar. Skipper Klement.
var hvorki greifi, landeigandi nje'
veiðimeistari heldur nýtísku bylt-
ingasinni, sem var svo ógæfusamur
að vera nokkrum hundruð árum á
undan sínum tíma. Á hans tíð hafði
heimurinn ekki tekið þeim efna-
hagslegu stakkaskiftum að hann væri
viðbúinn að skilja hugsjónir Klem-
ents.
Siðbótin — hin andlega barátta
gegn rómversku kirkjunni — átti
rót sína að rekja til efnahagsbreyt-
inga einstaklinganna í þjóðfjelaginu.
Það var farið að bóla á iðnaði i
Ijensherralöndum miðaldanna. Stór-
kostlegar uppgötvanir höfðu verið
gerðar (púðrið og prentlistin) og
verslunin, sem elti iðnaðinn, hafði
myndað borgarastjett, sem var í and-
stöðu við ljensmannarjettindin. Púðr-
ið olli þvi, að virkjaborgir Ijens-
inannanna voru ekki óvinnandi
framar. Prentlistin þýddi, að klerka-
sljettin hafði ekki lengur einkarjett
á lestri og inentun. Hin byrjandi
verkaskifting gerði einnig vart við
sig hjá mentamönnunum. Ný lög-
fræðingastjett tók embættin frá
klerkunum. En undir öllum öðrum
stjettum slóðu bændurnir. Á þeim
lifðu allar hinar stjettirnar: furstar,
aðalsmenn, klerkar, emhættismenn
og borgarar. Það kom út á eitt hvort
bóndinn var þræll fursta, aðals-
manns, klausturs eða bæjarfjelags.
Hann var allstaðar vinnudýr, ofur-
seldur dutlungum húsbænda sinna.
Lengstum varð hann að þræla fyrir
Jiá, en af því, sem hann aflaði i frí-
stundunum varð hann að greiða tí-
und, rentur, skatta, lierkostnað. Hann
T. v.: Trjeskurðar-
mynd af jóskum
uppreisnarmanni. —
T. h.: Johannes Ranz,
hershöfðingi jjriggja
Danakonunga.