Fálkinn


Fálkinn - 16.07.1943, Blaðsíða 4

Fálkinn - 16.07.1943, Blaðsíða 4
4 F Á L K I N N Eufemia UJaage: Endurminninnar uin pamlan vin Jeg hef oft verið að óska þess, að eitthvert skólasystkina minna vildi skrifa minningarorð um gamla kennarann okkar, Jón- as Helgason, organleikara, en ekkert þeirra hefir orðið til þess til þessa. Menn munu nú spyrja hversvegna jeg hafi ætl- ast til þess af öðrum, en eklci gert það sjálf. En þá er því til að svara, að jeg hef aldrei treyst mjer til að gera það þannig, að jeg væri sjálf ánægð með það, eða mjer fvndist hann íull- sæmdur af. Eitt sinn hafði jeg orð á þessu, við einn kunningja ininn og skólabróður, en hann hefir ekki látið að orðum mín- um. Áleit jeg að þessum manni væri kunnugt um lcennarahæfi- leika Jónasar, þar sem hann hafði ágæta tónlistarhæfileika sjálfur en þá kom það til greina, en hann var hljedræg- ur unglingur og má vel vera, að Jónas liafi þess vegna ekki lært að meta til fulls þær gáfur, sem með honum bjuggu og hann þá ekki heídur kynst Jón- asi nógu vel. En hann sagði mjer samt, að þar liefði liann lært að syngja eftir nótum og liefði aldrei þurft að læra það síðan. Hvað mig og systkini mín snertir, þá vorum við aldrei sökuð um, að setja ljós okkar undir mæliker, að minsta kosti ekki á þeim árum, svo að Jónas vissi vel, að sum okkar voru á- gætlega söngvin, þótt jeg væri þar ekki fremst í flokki. Var hann því framúrskarandi góður ur við okkur öll, finst mjer þá koma til minna kasta, þegar aðrir- verða ekki til þess og er nú að vita, divernig til tekst. Jónasar liefir auðvitað oft verið minst á síðari árum í hlöðum og tímaritum, eins og eðlilegt er, því að hann var um langt skeið helsti tónlistarfröm- uður landsins og hafði marg- þætt störf með höndum í þágu listarinnar, svo sem söngstjórn, sönglagasmíði, útgáfu söngfræði og sönglaga, fyrir utan aðal- starf sitt, sem var organleikara- starfið við dómkirkjuna í Reykjavík. En mjer hefir elcki fundist neinn hafa gert full skil frábærum kennarahæfileikum hans, sem að líkindum hafa verið honum :í blóð bornir, en studdust engu að síður við ást hans á starfinu, skyldurækni og bjargfasta trú hans á gildi þess og nauðsyn. „Nauðsynleg- ustu fögin eru söngfræði og landafræði“, sagði Jónas oft og þótt það kunni að hafa hvarfl- að að einhverju okkar barnanna nð fleira væri nú gott að kunna, þá hreifði enginn mótmælum gegn þessu, enda mundi það ekki bafa liaggað sannfæringu kennarans, þótt til þess hefði komið. Kýmnigáfu hal'ði Jónas í rík- um mæli og hló svo hjartan- lega, að unun var að, sjerstak- lega man jeg eftir, hve dátt hann liló, þegar krakkarnir sögðu skemtileg „göt“, eins og þegar einn drengurinn sagði, að strikin á nótnaslrengnum hjetu ansnastrik; skil jeg þá ekki í öðru, en að einhver krakki hafi öfundað drenginn af því, að geta skeml kennaran- um svona vel. Hann var um langt skeið kenn- ari í öllum skólum bæjarins, nema latínuskólanum. Stein- grímur Johnsen kendi söng þar. Hygg jeg, að það hafi ekki þótt sæma, að aðrir én stúdentar væru þar kennarar. En Jónas var upiihaflega járnsmiður og liafði smiðju i Bankastræti, þar sem nú er liús Helga Magnús- sonar. Munu ýmsir vinir hans og velunnarar hafa stutt að því, að hann stundaði tónlistarnám, vegna ágætra hæfileika sinna, og var frú Olufa Finsen, kona Hilmars Einsens landshöfðingja víst ein þeirra. Fór hann þá til Danmerkur og stundaði þar nám um tíma, en tók síðan við organleikarastarfinu, eftir dauða afa míns, Pjeturs Guðjohnsens. Heyrl hefi jeg að litil vinátta hafi verið milli afa míns og Jónasar, en ekki veit jeg neina ástæðu til þess, nema ef vera skyldi, að eldri manninum hafi fundist sá yngri vilja komast áfrarn á sinn kostnað, eins og oft vill verða, hvort sem slíkt er á rökum bygt eða ekki. En ekki bitnaði sú fáþykkja á okk- ur börnunuin, þvi að Jónas ætl- aðist altaf til að við lijeldum heiðri ættar olckar á lofti og vildi styðja að því. Móðir mín og Jónas voru líka virktarvinir á síðari árum og voru fáir menn, sem jég heyrði mömmu meta meira en liann. Þegar mentamaður einn, skrifa'ði eft- irmæli eftir hann, að honum látnum og sagði, að hann liefði ekld verið sinekkmaður á tónlist, þá man jeg að manna sagði: „Nú þykir mjer vitleysan kasta tólfunum.“ Eitt sinn hafði hann söngfje- lag, sem „Harpa“ nefndist, býst jeg við að það bafi verið við líði um allmargra ára skeið, en þetta var „í árdaga“, svo að mig rámar aðeins í, að það liafi haldið samsöngva og get því ekkert um það sagt annað, en að jeg heyrði, að það hafi verið gott söngfjelag. Fjelagar í því voru ýmsir bæjarmenn stúdent- ar og verslunarmenn. Jeg veit að Hólsbræður, synir Guðmund- ar Þórðarsonar á Hól, voru í fjelagi þessu, enda voru þeir ágætir raddmenn, jeg man líka eftir Sigurði Waage, mági minum og Guðmundi Ólsen, sem líka voru góðir söngmenn. Eru sumir þeirra fjelaga enn á lífi, svo sem Hannes Tboraren- sen og síra Ólafur Magnússon í Arnarbæli og ef til vill fleiri. Þeir Hólsbræður dóu flestir ungir og stúdentar voru altaf óstöðugur grundvöllur að byggja á og get jeg hugsað, að þetta hvorttveggja hafi dregið mátt úr fjelaginu og það lagst niður af þeim orsökum, en ekki hygg jeg, að það hafi verið af leti eða áhugaleysi söngstjórans. Eins og jeg gat um áðan, þá kendi Jónas í öllum skólum bæjarins, nema latínuskólan- um. Það má revndar segja, að það hafi ekki verið alt í, því að það voru ekki nema barna- skólinn og kvennaskólinn, auk Mýrahússkólans, sem auð- vitað er ekki í bænum, þótt liann væri í sókninni Allir skólastjórar þessara skóla voru aldavinir Jónasar og geri jeg ráð fyrir, að enginn þeirra hafi gengið þess dulinn, hve frábær kennari var þar á ferð, sem hann var. Hann ljet það oft í Ijós, að sjer þætli gaman að kenna í barnaskólanum, en öðru máli var að gegna um kvennaskólann. Var bað raun- ar eðlilegt, því að stúlkurnar þar voru harla ósamstæðar, á ýmsum aldri og af ýmsum landshornum, en áttu flestar sammerlct í því, að vera nauða ófróðar í námsgrein þeirri, sem hann átti að kenna. Má auðvit- að segja það sama um börnin, en þau voru mjúkur leir, sem hægra var að móta. Jeg man eftir einni sögu, sem gekk um bæinn, um árekstur, sem varð á milli kvennaskólastúlknanna og Jónasar, segi jeg bana hjer til gamans, en sel bana ekki dýrara en jeg keypti. Einu sinni var Jónas orðinn dauðþreyttur á að stríða við stúlkurnar og sagði í gremju « sinni, að þær syngi eins og breima kettir. Þarna sáu stúlk- urnar sjer leik á borði og að þarna væri tækifæri til að fá sjer „billegt“ frí. Gengu þær því úr tíma lijá Jónasi. Skólastjórinn, frú Tliora Mel- steð, var eins og margir munu kannast við, afar ströng og siða- vönd kona og gætu orð skálds- ins hafá átt við um hana: „Sak- leysið, síst má án þess vera, ,en of mikið af öllu má þó gera“ Vildi liún auðvitað fá að vita, hvað Jónas vinur hennar liefði gert á hluta stúlknanna, en enginn þeirra þóttist geta tekið sjer slík orð í munn. Var því i ein stúlkan kosin til að hvísla því að frúnni. Frúin sá auð- vitað, að hjer var um alvarlegt brot á velsæmi að ræða, en af því, að þessi maður átti í lilut, þá sagði bún bara:„Þið verðið að fyrirgefa honum, því að hann hefur ekkert uppeldi fengið.“ Enginn má skilja orð mín svo, að Jónas hafi verið ókurt- eis. maður, þvert á móti, liann var virðulegur maður, rólegur, skifti sjaldan skapi, snyrtilegur í klæðaburði, án allrar sundur- gerðar. Fór alt liávaðalaust fram bjá honum og var yfir höfuð ekkert út á framkomu hans að setja. Kenslustundir hans voru vana lega á morgnana frá 9—10, en samsöngur var kl. 2—3 á laug- ardögum. Við kensluna notaði Jónas stór prentuð spjöld, sem hann setti upp á töfluna og voru prentuð þar á ýmisleg tákn sönglistarinnar, nótur, þagnarmerki og bogar, en á öðrum voru tersar, kvartar og kvintar o. s. frv. Stóð liann þá með fiðlu sína og langa mjóa stöng í hendi, sem hann benti á með og kendi okkur að þekkja tónbilin, en síðan urðum við að syngja þetta sjálf án aðstoð- ar hans o^ fiðlunnar og með sinni einstöku þolinmæði gat liann kent mörgum krakkan- um að syngja eftir nótum, en jeg lield að það hefði á fárra færi verið að ná þeim árangri, sem liann náði. Ein mesta hátið skólans var líka tengd við Jónas, því að daginn fyrir skólaupsögn var lialdinn samsöngur í skólanum; máttu börnin þá bjóða foreldr- um sínum og sjálfur bauð liann ýmsum vinum sínum. Þar var Steingrímur Tliorsteinsson, skáld altaf stöðugur gestur liafði hann mikið yndi af söng og hann átti líka mikið af vís- unum, sem sungnar voru. Frú Anna Pjetursson, píanókenn- ari var líka einn af gestum Jón-

x

Fálkinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fálkinn
https://timarit.is/publication/351

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.